Abdülhamit döneminin istibdat sansüründen 116 yıl sonra Türkiye’de basın yine baskı altında. Özellikle Özgür Basın ve kadın gazeteciler hedefte. ‘Gerçekleri yazdığımız için cezalandırılıyoruz’ diyen kadın gazeteciler, hem devlete hem ataerkil yapıya karşı mücadeleyi sürdürüyor
Abdülhamit’in saltanatında ‘İstibdat Dönemi’ diye adlandırılan dönemde, gazetelerin sansür memurlarının denetiminden geçtikten sonra yayımlanmasına karşı, gazetelerin sansür memurlarını gazetelere sokmayarak, sansüre göndermeden yayınlamasının üzerinden 116 yıl geçti. 24 Temmuz 1908’de II. Meşrutiyet’in ilan edildiği gün, sansüre karşı verilen mücadele, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti tarafından 1946’da ‘Basın Bayramı’ olarak kabul edildi. Cemiyet, 12 Mart 1971 Muhtırası sonrası baskıların İstibdat Dönemi’ni hatırlattığı gerekçesiyle ‘Basın Bayramı’ ifadesini kaldırıp güne ‘Geleneksel Gazeteciler Günü ve Basın Özgürlüğü için Mücadele Günü’ adını verdi. 24 Temmuz 1908’ün ‘Basın Bayramı’ olarak kabul edilmesinin üzerinden 116 yıl geçerken sansür, basın yayın organlarının kapatılması, ağır para cezaları kesilmesi; gazetecilerin haberleri nedeniyle soruşturma, kovuşturmalarla baskı altına alınması, ağır cezalarla cezalandırılması, sitelerin engellenmesiyle devam ediyor. Sansürün hedefinde ise başta Özgür Basın, kadın gazeteciler, sistem ve ‘iktidara’ muhalif medya yer alıyor. Dicle Fırat Gazeteciler Derneği’nin haziran ayı raporuna göre, 34 gazeteci hâlâ cezaevinde tutuluyor.
Sansürün sürdüğünü ifade eden JINNEWS muhabiri Şehriban Aslan, sansürün devam ettiğini, özellikle Özgür Basın’ın hedef alındığını belirtti:
“Çünkü topluma gerçekleri ulaştırıyor. Topluma gerçekleri ulaştırdığı için, dijital medya üzerinden erişimler engelleniyor, gazeteciler tutuklanıyor ya da saha da çalışmalarının önüne engel konuluyor.”
Basına yönelik baskılar yanı sıra kadın gazeteciler olarak çalışmanın da birçok engel, sansür ve baskıya maruz kaldığını kaydeden Şehriban Aslan şöyle devam etti:
“JINHA’dan bugüne baktığımızda, hem erkek meslektaşlarımızın hem de devletin bize ciddi bir baskısı vardı. Erkek meslektaşlarımız sürekli ‘Kadınların ajans kurmasına ne gerek var ki’ diyorlardı, ama verdiğimiz büyük mücadeleler sonucu aslında kadınların sahada her habere gidebildiğini gösterebildik. Geçmişten bugüne kadınların her alanda çalışabildiğini, devletin hedefinde olmasına rağmen geri adım atmadığını gösterdik. Bu kararlılığı gösterdikten sonra da hem erkek meslektaşlarımıza hem de devlete, kadınların ne kadar güçlü olabileceğini gösterdik.”
‘Kadın gazeteciler geri adım atmadı’
Kadın gazetecilere yönelik baskılara dikkati çeken Şehriban Aslan şunları belirtti:
“Kadınlar sahada olduğunda, kadın bakış açısını öne çıkarabiliyor. Kadınları obje olmaktan çıkarıp katliam ve şiddeti önlemek için çaba sarf eden bir noktaya çekebiliyor. Bu gerçekleri yazdığımız için de devletin hedefi haline gelebiliyoruz. Kadınların hedef haline gelmesinin nedeni, kadın mücadelesini öne çıkarmasıdır. Kadın mücadelesinin öne çıkması, devlet açısından büyük bir korku ve büyük bir endişe yaratıyor. Çünkü kadınlar var olan gücünü gösteriyor, devlete boyun eğmiyor. Böylelikle Gurbetelli Ersöz’ün kaleminin yerde kalmadığını, bıraktığı mirasın da yaşadığını söyleyebiliriz. Gurbetelli Ersöz’ün yanı sıra katledilen gazeteciler, Deniz Fırat, Nujiyan Erhan, Gülistan Tara, Hero Bahadin, Cihan Bilgin ve ismini sayamadığımız birçok kadın gazetecinin mirası hala devam ediyor. Kalemleri yerde kalmadı.”
Şehriban Aslan, sansüre ve baskılara karşı tek çözümün örgütlenme olduğunu vurgulayarak sözlerini noktaladı:
“Örgütlülük yükseldiği zaman aslında basına karşı yapılan baskı ve sansüründe biteceğini görebiliriz.”
Yerel basın ve dijital sansür
İktidar baskısının yanında dijital mecralarda ‘uygulanan sansüre’ dikkati çeken Ekspres gazetesi muhabiri Güneş Ocağa, internet yayıncılığında arama motorlarının da ‘algoritmaları nedeniyle’ bir sansür uygulandığını belirtti.
Arama motoru Google’nin ‘medyaya yönelik algoritmasına’ işaret eden Güneş Ocağa şöyle konuştu:
“Google’nin yerel medya hesaplarına uyguladığı bir sansürde var. Örneğin, başlıklara kadar müdahale edebiliyor. Birçok kriter getirmiş ve sürekli bir müdahale getirdiğinden halk habere erişimde sorun yaşıyor. Bu da bizim okuma oranlarımızı etkiliyor. Bazen çok iyi haberler yazıyoruz ve gerçekten de çok merak edilen, insanların okumak istediği haberlerdir, ama Google sansür uyguladığı için o haberler istenilen düzeyde okunmuyor.”
Kadın gazetecilerin sahada birçok baskıya da maruz kaldığına dikkat çeken Güneş Ocağa şöyle devam etti:
“En basitinden bir basın açıklaması oluyor, biz kadın gazeteciler olarak haberi takip edemiyoruz. Normalde gazetecilerin bir özgürlük alanı oluyor, haberi takip etmek için. Ama polislerin çok sert müdahale ve oluşturdukları bariyerlerle karşı karşıya kalıyoruz. Resmen gazeteciler ve açıklamayı yapacak kurum ve sivil toplum kuruluşları arasına setler kuruluyor, duvarlar örülüyor. Engellemenin kalkması için bunu aşmaya kalktığımızda çok sert bir müdahaleyle karşı karşıya kalıyoruz. Bu da mesleğimizi saha da icra etme konusunda zorlayıcı bir durum. Biz gazeteciler olarak herkesin sesiyiz. Herkesin yaşadığı sorun, problemleri ve olayları dile getiriyoruz. Bu sansür ve engellemelerin kaldırılmasını istiyoruz. Daha özgür koşullarda haber yazmak ve okuyucularımıza bu haberleri ulaştırmak istiyoruz.”
‘Basın toplumun sesidir’
Kadın gazetecilerin ataerkil baskılara maruz kaldığını ifade eden Ajansa Welat Yazı İşleri Müdürü Medya Bal şöyle konuştu:
“Devletin polisleri bu ataerkil akılla dolaşıyor. Türkiye’de en çok baskıya kadınlar maruz kalıyor. Kadın gazeteciler olarak ardılları olduğumuz Gurbetelli Ersözleri, Deniz Fıratları esas alıyoruz. Onların bize bıraktığı yer bir aydınlanma yeridir. Bugün kadın gazeteciler olarak bizler, devletin saldırılarına, ataerkil akla karşı direnişimizi sürdürüyoruz. Çünkü basın toplumun sesidir. Basın özgür olmadığında, toplumun özgürlüğünden de söz edilemez. Eğer özgür bir toplum istiyorsak önce biz özgür olmalıyız. Bu yüzden gerçek özgürlük ancak böyle kazanılır. Evet, biz diyoruz ki ‘Basın özgür değilse toplum da özgür değildir.’ Ama kadın gazeteciler özgür değilse, gerçek de eksik kalır. Kadın gazeteciler de özgür olmalıdır ki gerçek daha net görülsün, daha iyi duyulsun, her yer ulaşabilsin.”
Haber: Heval Önkol / MA
