İşçiler için zorlu bir yıl olarak geçen 2019 aynı zamanda direnişin ve mücadelenin de arttığı bir yıl oldu. Ekonomide iğneden ipliğe her şeye zam gelirken, ekonomik alanda ise kriz giderek derinleşti. İşsizlik ise son yılların rekor seviyesine çıktı
İşçiler için zorlu bir yıl olarak geçen 2019 aynı zamanda direnişin ve mücadelenin de arttığı bir yıl oldu. Ekonomide iğneden ipliğe her şeye zam gelirken, ekonomik alanda ise kriz giderek derinleşti. İşsizlik ise son yılların rekor seviyesine çıktıResmi verilerin ve gerçeklerin, dibi gösterdiği ancak iktidarın “Kriz yok, ekonomi uçuşta” dediği bir süreçte 2020’ye günler kala, emek ve ekonomi cephesinden 2019’a bakıldığında direniş, yasak ve kriz göze çarpıyor.
4 ayda 2 zam
2019’da en önemli zamlar enerji alanında oldu. 1 Temmuz 2019’da elektriğe yüzde 14.98 zammın ardından 1 Ekim’de yeniden yüzde 14.9 zam yapıldı. Böylece 2018’de yapılan 3 zamla birlikte elektriğe bir yılda 5 kez zam yapıldı.
2019’da çok üşüdük
31 Temmuz’da doğal gaza yapılan yüzde 14.97 zammın ardından 31 Ağustos’ta yeniden yüzde 14.90 zam yapıldı. Böylece 2018 1 Ağustos’tan itibaren bir yılda doğal gaza 5 kez zam yapıldı.
Ulaşım zammı yüzde 147 oldu
2019’da tartışılan zamlardan biri de ulaşım zamları oldu. 7 Ekim’de köprü ve otoyol geçiş ücretleri ile PTT kargo ve tren biletlerine yüzde 20 zam geldi. Böylece son 4 yılda köprü ve otoyollara yapılan zam yüzde 147’yi buldu.
Emekçi açlığa mahkum
2019 yılı kapanmadan kuşkusuz en önemli olay, açıklanan asgari ücret oldu. DİSK 3 bin 200 TL, Türk-İş 2 bin 578’in altına inmeyeceğiz dese de iktidar ve işverenin başına geçtiği toplantıda asgari ücret, aralık ayı için 2 bin 162 TL olan açlık ve 7 bin 44 TL olan yoksulluk sınırının altında 2 bin 324 TL olarak açıklandı.
Enflasyon çift hane
TÜİK’in 3 Aralık’ta açıklanan verilerine göre, kasım 2019 enflasyon oranı yüzde 10.56. Böylece ekimde yüzde 8.5’lik enflasyon yeniden çift haneye geçmiş oldu.İşsizlikte rekor!2019’da işsizlikte rekor yaşanırken, en fazla işsizlik kadın ve genç nüfusta yaşandı. TÜİK, Eylül 2019 işsizlik verilerine göre, dar tanımlı işsiz sayısı 4 milyon 553 bine ulaştı. Buna göre, genç kadın işsizliği bir yılda yüzde 27.2’den yüzde 32.9’a çıkarken, genç nüfustaki işsizlik oranıysa yüzde 26.1’e ulaştı. DİSK-AR ise, geniş tanımlı işsiz sayısının 7 milyon 199 bine ulaştığını açıkladı.
Binlerce dükkân kapandı
İnşaat, tarım, hizmet ve sanayi sektöründe daralma yaşanırken, istihdam da düştü. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı’nın (TEPAV), SGK ve İŞKUR verilerine dayanarak yaptığı hesaplamalara göre, haziran itibarıyla bir yıl içinde 34 bin esnaf kepenk kapatırken, bu oran ekim ayı itibarıyla 54 bini aş
Sığ krizden cılız büyümeye
2019 yılını TMMOB için “2019: Sığ krizden cılız büyümeye” yazısıyla değerlendiren ekonomist Mustafa Sönmez önemli tespitlerde bulundu. Sönmez’in yazısının bir kısmı şöyle:
Türkiye ekonomisi, 2018 ortalarında sert bir döviz artışı ile ivmelenen kriz tüneline girdi ve bu durum 3 mevsimlik bir daralmayı yaşattıktan sonra dördüncü çeyrekte cılız da olsa bir büyüme belirtisi başladı. Bunun 2019 son çeyreğinde sürdüğü ve yılın tamamının yüzde 0-0,5 aralığında bir GSYH performansı ile tamamlanacağı söylenebilir.
Yaşanan krizin sığ sürmesinde AKP rejiminin Hazine kaynaklarını seferber etmesi ve bütçe açığında, kamu borç stokunu büyütmede beis görmemesi etkili oldu denilebilir. Ayrıca, küçülmeyi sonlandırmak için TL faizleri zorlanarak yüzde 12’lere kadar indirildi ve kamu bankalarına kredi musluklarını açmaları emredilirken özel ve yabancı bankalara da bu yönde baskılar yapıldı.
AKP rejimi, siyaseten ekonomik krizin neden olduğu yerel seçimlerdeki oy kayıplarının ileride de sürmemesi için bir an önce büyüme ivmesi yakalama telaşında. Hazine kaynaklarını zorlayarak ve faizleri düşürüp kredi musluklarını açtırarak 2017’dekine benzer hormonal bir büyüme peşinde olan AKP’yi kısıtlayan başka etkenler var. Birincisi içeride bankalar batık kredilerinin 151 milyar TL’ye ulaşması nedeniyle yeni kredi açmakta istekli değiller. İkincisi, büyümesi dış kaynak girişine bağlı olan ekonomi için dışarıdan henüz kaynak akmıyor. Rejim, döviz kurunu bazı arka kapı oyunları ile Katar ve Çin merkez bankalarının iş birliği ile rezervlerini dingin tutmuş göstererek kontrole çalışıyor ama gerçek dış kaynak girişi olmadıkça bunu sürdürebilmesi kolay değil ve zorlama büyüme, zorlama cari açığı ve dövize yeni hücumu getirebilir. Bu da cılız bir büyüme eğiliminin çok kısa sürede yeni bir krize dönme ihtimali demek. Büyümeyi kısıtlayan bir başka etmen de Hazine barutunun kısıtlılığı. 2020 Hazine için yüksek iç borç geri ödeme yılı olacak.
Yatırımların canlandırılması ve tüketimin artması ile iyileşmeye başlayacak bir ekonomi için AKP rejiminin dışarıda ve içeride güven tesis edememesi en büyük sorun. Güvensizlik, ekonomik kırılganlıklar kadar AKP rejiminin hukuk, demokrasi, insan hakları konularındaki kırık karnesinden ve bunun hem iç siyaset hem dış siyasette üst üste yeni sorunlar yaratmasından kaynaklanıyor.
2019 krizinin düşük profilli seyrinde, AKP rejiminin, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi denilen yeni modelde, Merkez Bankası yönetimini önce baskı altına aldı, sonra bununla yetinmeyip değiştirerek bir aparata dönüştürdü ve para politikasını istediği kıvama getirdi. Merkez Bankası temettüsünü öne çekti, yedek akçesini kullanma yetkisi çıkardı, böylece TCMB kaynaklarını şimdiye kadar olmadığı kadar kullandı, faizlere müdahale etti.
Harcamalar bahsinde ise, kamu harcamalarını gevşetmeyerek bütçe açığını artırmak pahasına büyümeye harcamalarla rüzgar olmaya çalıştılar. Suriye operasyonu, askeri harcamalar üstünden ekonomiye rüzgar yapılmaya çalışıldı. Bütün bunların yanında, İşsizlik Sigortası Fonu, bütçeye paralel kurulan Türkiye Varlık Fonu da yeri ve zamanı gelince krizi yönetmek için kullanıldı, şirket kurtarma operasyonlarına gidildi.
2018 Eylül ile 2019 Eylül arası zaman dilimindeki 12 ayda Türkiye GSYH’si yüzde 1,4 küçüldü. Bunun derin bir kriz olmadığı, daha çok sığ olarak tanımlanabileceği açık. Buna karşılık bu hafif sayılabilecek daralmanın işsizlik-istihdam cephesindeki etkileri oldukça sarsıcı ve geleceğe dönük de iç karartıcı. Çünkü aynı zaman diliminde işsizlik oranı 2,4 puan artışla yüzde 11,5’ten yüzde 14’e çıkış gösterdi.
2020’ye taşınan ve kırılganlığın önemli ögelerinden biri bankaların tasfiye edilecek kredileri sorunu. T. Bankalar birliği verilerine göre, 2019 Ekim’inde bankaların kullandırdıkları krediler, 12 ay öncesine göre ancak yüzde 6 arttı ve 2 trilyon 759 milyar TL oldu. Özellikle özel ve yabancı bankalar AKP rejiminin kredi musluklarını açmalarına karşı direndiler ve tasfiye edilmiş alacaklarının hızla yükseldiğinden söz ettiler. Gerçekten de bankaların sorunlu kredi tutarı 2018 Ekim ayında 94 milyar TL iken 2019 Ekim ayında yüzde 60 artışla 151 milyar TL’yi aştı.
SÖZ DİRENİŞÇİLERDE
2019 yılı işçiler için ise direniş yılı oldu. Eylemde işçiler gazetemiz için yeni yıl beklentilerini dile getirdi.
Melike Şahin: Zorlu bir yıldı
2018’de CHP’li Ataşehir Belediyesi’nden işinden edildi. İşe geri alındı, bu kez de 4 Ekim 2019’da sendikal çalışma yürüttükleri için DİSK üyesi Alişan İpşiroğlu ile işten atıldı. 9 Ekim’de belediye önünde direnişe başladı ve bugün 81. günde. “Zorlu ve mücadele ile geçen bir yıl oldu. 2020’de tüm halklar, işçiler için temel hak ve özgürlüklerin gasp edilmediği, sınıfsız bir toplum için verilen mücadelelerin zaferle taçlandırıldığı bir yıl olsun diliyorum.”
A. Deniz Gider: İşçilerin birliği olsun
Adem Çelik Şirketler Grubu’nun Avalon şantiyesinde çalışırken kıdem tazminatları, fazla mesai ve yol paraları ödenmeden işten atılan İnşaat-İş üyesi işçilerin başlattıkları eylemleri bugün 37. günde. İşveren haklarını arayan işçilerin üzerine araba sürdü, gözaltına aldırdı ama işçiler kararlı. Söz, İnşaat-İş Örgütlenme Sorumlusu Anıl Deniz Gider’de: “2019 işçi ve emekçilerden çalındı, çırpıldı. Bu anlamda baskı ve sömürü devam edecek ama biz işçiler olarak 2020’de işçilerin birliği, halkların kardeşliğini sağlamak istiyoruz.”
Cargill İşçileri: Direnişle geçen bir yıl
Bursa Orhangazi’de ABD gıda şirketi Cargill’de Tekgıda-İş sendikasına üye oldukları için işten atılan işçiler açtıkları işe iade davasını kazandı ancak şirket kararı temyize götürdü. Bugün 621 gündür direnişteler. Söz, işçilerden Oğuz Çömez’de: “Direnişle geçen ikinci yılbaşı oluyor. 2020’den de beklentimiz işçilerin sömürülmediği, gelir adaletinin olduğu, işçi cinayetlerinin olmadığı bir yıl olsun ve devam eden direnişlerde dileriz bu yıl da kazanımla sonuçlanır.”
Mahir Kılıç: Hava işçiden yana
CHP’li İzmir Büyükşehir Belediyesi’nde 11 yıl kadrosuz çalıştıktan sonra 2017’de işten çıkarılan ve işe geri alınacağına dair imzaladığı protokole rağmen işe alınmayan Mahir Kılıç üçüncü açlık grevini İstanbul’da sürdürüyor. Kılıç bugün açlık grevinin 128, eyleminin ise 222. gününde. CHP İl Binası önünde, beton zeminde direnen Kılıç’ta söz, “2020’de baskı ve zulüm arttıkça direnen insanların, emekçilerin sayısının artacağına inanıyorum. 2019’da küçük büyük birçok direniş oldu. Hava işçiden emekçiden yana diyorum. Ben de ilk günkü gibi kararlıyım.”
Alev Şahin: Güneş üç kere döndü
KHK ile Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’ndeki görevinden alınan mimar Alev Şahin 30 Ocak 2017’de Düzce’de başlattığı eyleminde bugün 1058. gününde. Söz, Şahin’de, “’Ben içeri düştüğümden beri güneşin etrafında on kere döndü dünya. Ona sorarsanız: ‘Lafı bile edilemez, mikroskobik bir zaman…’ Bana sorarsanız: ‘On senesi ömrümün… Ben sokakta direnişe başladığımdan beri güneşin etrafında üç kere döndü dünya, ona sorarsanız lafügüzaf, bana sorarsanız üç senesi ömrümün. Zorunluluğun kavranmasıyla tüm hücrelerime kadar hissettiğim özgürleşmenin verdiği güçle geride bıraktım 2019’u. 2020’nin açlık, yoksulluk ve adaletsizliğin halkın biriken öfkesine çarpacağı ve iktidarın kaçınılmaz çöküşüne şahitlik edeceğine inanıyorum.”
DİRENİŞLE GEÇEN GÜNLER
2019’a damgasını vuran ve kazanımla sonuçlanan eylemler olduğu gibi hala devam eden birçok eylem var.
Engel tanımadan geçen 33 gün
Soma Katliamı sonrası tazminatlarını alamayan madencilerin direnişi 2019’a damga vurdu. 6 Ekim’de Ankara’ya yürüyüş başlatan madencilerin önü Manisa-Kırkağaç’ta kesildi. Ve madenciler kurdukları çadırlarda 33 gün boyunca direndi. Görüşmeler sonrası 3 bin 500 madencinin haklarının verileceği sözü ile direniş sonlandırıldı.
Direniş kazanım getirdi
CHP’li Maltepe Belediyesi tarafından DİSK/Genel-İş Sendikası İstanbul 2 Nolu Şube Yöneticisi Alkan Okuducu 6 Ekim’de işten çıkarıldı, 7 Ekim’de direnişe başladı. Direnişe temizlik biriminde çalışan 3 kişi de katılınca işten atıldılar. İşçilerin başlattığı direniş kısa sürede tüm birimlere yayıldı. Görüşmeler sonrası 2 Kasım’da eylem kazanımla sona erdi.
Gece gündüz demeden…
Türkiye Metal Sanayicileri Sendikası (MESS) ile sendikalar arasında yaklaşık 130 bin işçiyi ilgilendiren TİS görüşmelerinde anlaşma sağlanamadı. MESS’in 3 yıllık sözleşme ve yüzde 3.2 zam dayatmasına karşı Türk Metal’in ve Birleşik Metal-İş’in örgütlü olduğu tüm fabrikalarda eylemler yapılıyor. Metal işçileri 30 Aralık’ta ise MESS genel merkezi önünde olacak.
Gebze Trelleborg Fabrikası’nda TİS sürecinin olumsuz geçmesi üzerine işçiler direnişe geçti. Bugün 17. günündeler.
AKP’li Üsküdar Belediyesi’den 31 Mart yerel seçimleri sonrası işten çıkarılan 150 işçiden bir grup her salı eylemle haklarını arıyor.
Düzce Cam Fabrikası’nda Kristal- İş Sendikası’nda örgütlenen işçiler, 2015’ten bu yana sendikal yetkiyi almak için mücadele veriyor. İşlerine dönmeye hak kazanan işçiler TİS’in uygulanmaması üzerine direnişe geçti ve bugün 146. günündeler.
Sakarya Söğütlü’de Saica Pack Fabrikası’nda, Türk-İş’e bağlı Selüloz-İş Sendikası’na üye oldukları için işten atılan 6 işçinin işe geri dönmek için başlattıkları direniş bugün 215. günde.
İşçilerin bazı eylemleri ise AKP tarafından engellendi.
2018’de başlayan İZBAN grevi Ocak 2019’da Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın imzasıyla yasaklandı.
Eskişehir’de Birleşik Metal-İş üyesi işçiler 7 Kasım’da 5 aydır ödenmeyen ücretleri için Ankara’ya yürümek istedi ancak önleri kesildi, darp edil, gözaltına alındılar.
