Zalimlerin zulmüne karşı direnişin ve özgürlüğün sembolü olan Newroz’un ateşi bu yıl 2 bin 637’nci kez yakılacak
Kürtler başta olmak üzere tüm Ortadoğu halklar için önemli bir gün olarak kabul edilen Newroz Bayramı’na sayılı günler kaldı. Milyonlar, bu yıl bir kez daha özgürlük ve barış taleplerini dillendirmek için Newroz ateşi etrafında bir araya gelmeye hazırlanıyor.
Newroz, Ortadoğu’dan Kafkasya ve Asya’ya kadar geniş bir coğrafyada uzun yıllardır kutlanan bir bayram. Birçok kaynağa göre tarihin en eski bayramlarından birisi. Adındaki harfler dillere göre farklılık gösterse de tüm halklar aynı anlamları yüklüyor Newroz’a; “yeni gün”, “diriliş bayramı”, “baharın gelişi-müjdecisi”, “yeniden doğuş”, “yeni yılın ilk günü”…
Bugüne kadar üzerine sayısız destan, şarkı ve şiir yazılmış. Tarihi ve çıkışına dair farklı anlatımlar bulunuyor. Kürtlerin Newroz’a atfettiği önemin temelini oluşturan Demirci Kawa efsanesi ise, söz konusu anlatımların en bilineni.
Demirci Kawa efsanesi
Efsaneye göre; Milattan Önce 612’de, Babil ve Asur Krallığı’na başkentlik yapan antik Ninova’da Dehak adında zalim bir Asurlu kral vardı. Bir kayanın başında çok sağlam yapılmış kalede oturuyordu. Kralı olduğu halkına, omuzlarında çıkan yılanlara yedirmek için her gün bir gencin beyninin kaleye getirilmesini emretmişti. Yıllarca bu zulme maruz kalan halk, en son krala itiraz etmeye başladı. Çocuklarını kurtarmak için dağlara çekilen halk, Demirci Kawa öncülüğünde örgütlendi. Kawa’nın önderliğinde birleşen halk, daha sonra dağlardan inerek zalim Dehak’ın zulmüne son verdi. Dehak’ın iktidarının son bulduğu tarih ise 21 Mart’tır. O günden bu yana her 21 Mart, zalimlere karşı direnişin sembolü olur ve günümüze kadar halklar tarafından farklı şekillerde kutlanır.
Newroz, günümüzde birçok ülkede resmi bayram olarak kabul ediliyor. 2010 yılında birçok ülkenin talebi üzerine 21 Mart, Birleşmiş Milletler (BM) tarafından resmi olarak “Uluslararası Newroz Günü” kabul edildi. Newroz’un inançlarda da önemi büyük. Zerdüştler, Aleviler, Bahaîler kutsallık atfediyor. Bazı Alevilere göre Newroz, Hz. Ali’nin doğum günü olarak kabul ediliyor.
Halklar nasıl kutluyor?
İran: Newroz burada yeni yılın başlangıcı olarak kabul edilir. İranlıların en eski ritüel ve geleneklerinden biri olarak kutlanır. Günlerce öncesinden ev temizliği yapılır, yeni eşyalar alınır. Newroz’dan günler öncesinden ayrıca buğday, arpa, fasulye, mercimek, nohut gibi bitki tohumları suda bekletip sebze yetiştirir. Yedi tepsiyle süslenen büyük bir sofrada yedi farklı yemek ikram edilir. Aileler, tüm fertleriyle Newroz akşamında aynı masada buluşur. Newroz’da yeni giysiler giymek de bir adet. Hicri Şemsi takvime göre yılın son Çarşamba gecesi de “Çarşamba Suri” kutlamaları yapılır. Newroz öncesi son çarşamba gecesi yapılan kutlamalarda yakılan ateşlerin üzerinden atlanır, havai fişek ve maytaplarla kutlama yapılır.
Azerbaycan: 3 gün boyunca kutlama yapılıyor. Hazırlıklar ise bir ay öncesinden başlıyor. Azeri sanatçılar, özgün Azeri halk parçalarından konserler verir. Bütün yılın bereketli geçmesi için çeşmelerden su içilir. Bu durum Azeriler için önemli bir Newroz geleneği. Azeri kadınlar tarafından yapılan “Semenu” adlı içecek de Newroz’da misafirlere ikram edilir. Yine bugüne özel yöresel yemekler yapılıyor.
Afganistan: Newroz kutlamalarının merkezi, Mezar-ı Şerif. Her yıl onbinlerce kişi kutlamalara katılıyor. Kutlamalar, “Kırmızı Gül Bayramı” olarak da bilinir. Herkesin en güzel kıyafetlerini giydiği kutlamalarda çeşitli etkinlikler düzenleniyor. Güreş, horoz dövüşleri, tiyatro oyunları gibi etkinlikler düzenleniyor. Evlerde Samanak, Haft Mewa gibi yemekler pişiriliyor.
Özbekistan: Burada da Newroz öncesi her evde bahar temizliği yapılır. Yeni yılda can bulması için küçük taşları gökyüzüne doğru fırlatılır. Bayram törenleri düzenlenir. Çeşitli spor dallarında yarışmalar düzenlenir.
Kazakistan: Kazakların inancına göre Newroz baharın ve tarlalara yağacak olan bereketin sembolü. Newroz’da mavi Semerkand taşının eridiğine inanılır. 21 Mart’ta ülke genelinde kurulan çadırlarda yöresel yemekler pişirilip, geleneksel danslar, güreş ve çeşitli sanatsal etkinlikler gerçekleşiyor. Bir ay boyunca devam eden kutlama etkinlikleri kapsamında konserler ve tiyatro oyunları da düzenleniyor.
Kırgızistan: 21 ve 22 Mart günleri Kırgızlar için ikiz Newroz’dur. Söz konusu günlerde rengarenk geleneksel kostümlerle danslar yapılır. Dev kazanlarla yemekler pişirilir. En ünlü yemek ise Sümelek tatlısı. Tatlının hazırlanması bir haftayı bulabiliyor. Ayrıca “Beş Parmaq” adlı bayram yemeği yapılır ve cirit oynanır.
Tacikistan: “Koroni” çalan müzisyenler, öncesinden halkı kutlamalara davet eder. Geleneksel kıyafetlerin giyilir. Yeni yılın yeni hayatı temsil ettiği inancı hakimdir. Horoz ve keklik dövüşü yapılır. Gençler arasında yarışmalar düzenlenir ve kazananlara hediyeler verilir.
Türkmenistan: Benzer etkinlikler burada da yapılır. Türkmen kadınları Newroz’a özel tatlılar yaparak herkese ikram eder.
Arnavutluk: Arnavutluk‘ta bayram, “Sultan Nevroz” ismiyle kutlanır. 1996 yılından bu yana Ulusal Bayram olarak kabul ediliyor. Rengarenk kültür ve sanat etkinlikleri düzenlenir.
Haber: Azad Altay / MA
