Zerzevan Kalesi’nde başlatılan kazılar 5 yıldır devam ediyor. Bu yıl sürdürülen çalışmalarda, Roma dönemine ait bin 700 yıllık ve Mithras dinine ait yeraltı tapınağının yakınındaki bölgede, Asur dönemine ait olduğu tespit edilen 3 bin yıllık mühür bulundu. Zerzevan Kalesi Kazı Heyeti Başkanı Doç. Dr. Aytaç Coşkun, buradaki çalışmaların bölgenin tarihinin anlaşılması açısından önemli olduğunu söyledi. Zerzevan Kalesi’nin bin 800 yıllık bir askeri yerleşim olarak bilindiğini aktaran Coşkun, “Bundan öncesi yoktu. Ancak bu yıl yapılan çalışmalarda çok önemli buluntu grubuna rastladık. Bunlardan en önemlisi, 3 bin yıllık Asur mührü bulduk. Kale, Roma dönemine ait ancak Asur dönemine ait bulguların çıkması Zerzevan Kalesi’nin tarihini bin 200 yıl daha geriye götürdü. Hem bölgenin hem de Diyarbakır’ın tarihini değiştirdi” dedi.
Tanrı ve hayat ağacı figürü
Coşkun, mührün üzerindeki figürlerden dolayı başka bir örneğinin olamayacağını söyleyerek, “Mührün kil bir baskısı var. Mühür kloritten yapılmış. Üzerinde tanrı figürü var. Tanrının karşısında bir hayat ağacı bulunuyor. Tanrının arkasında ise bir kuş var. Mührün üzerindeki tanrı figürü, elindeki kozalak ve kovadaki kutsal suyla hayat ağacına can veriyor. Üst kısmında ise güneş ışınları var. Güneş ışınlarının olması ve tanrının başının gökyüzüne kadar uzanmasının kutsal bir anlamı var. Bu nedenle bu mühür önemli” dedi. Mührün içinde ip geçecek bir delik olmasının, kullanan kişinin bunu boynuna astığını gösterdiğini belirten Coşkun, o dönemde mektup, tablet, belge ve eşya gönderilirken kilin onun üstüne bastırılarak mühürlendiğini söyledi. Coşkun, mühre ilişkin ise, “Mühürle beraber birçok bronz eser de ortaya çıkarıldı. Asur döneminin Zerzevan Kalesi’nde olduğunu bu eserler göstermiş oldu. Artık Zerzevan’da 3 bin yıllık Asur yerleşiminin olduğunu söyleyebiliriz” diye belirtti.
Zerzevan Kalesi
Askeri yerleşim antik yol güzergahında, 124 metre yükseklikte kayalık tepede bulunan Zerzevan Kalesi, Amida ile Dara arasında stratejik bir noktada yer alıyor. Yerleşim konumu itibarıyla bütün vadiye hakim, antik ticaret yolu üzerinde, geniş bir alanı kontrol altında tutan, Roma sınır garnizonu olan kale, Romalılar ve Sasaniler arasında büyük mücadelelere sahne oldu. Roma’daki ismi “Samachi” olan yerleşimin ilk inşa edildiği dönem hakkında devam eden kazılarla kesin bilgilere ulaşılacak. Yerleşimin surları ve yapıları Anastasios I (MS 491-518) ve Justinianos I (MS 527-565) dönemlerinde onarılarak, bazıları ise yeniden inşa edilerek mevcut haline getirildi.
