Yusuf Gürsucu/ İstanbul
Türkiye’de arz fazlası enerji üretim kapasitesi olmasına rağmen teşvikler devam ediyor. Enerji şirketlerine verilen alım garantilerine karşın alım fiyatları artıyor, diğer yandan da üretmedikleri enerjiye para ödeniyor
Halktan alıp şirketlere açıktan hiçbir karşılığı olmayan teşvikler uygulanırken, her yıl artan enerji alım fiyatları ile şirket sayıları her yıl artarken, diğer yandan kapasite mekanizması adı altında enerji şirketlerine üretmedikleri enerji için para ödeniyor.
Atık yakma, jeotermal ve HES’leri yenilenebilir adı altında teşvike boğan iktidar, rüzgâr ve güneş santrallerine de teşvik uyguluyor. Uygulanan teşvikler ise kuruluş aşamasında ve sonraki 5-10 yılı kapsayan vergi, SGK, gümrük vergisi gibi birçok ödemeden muaf tutulurlarken, aynı zamanda ürettikleri enerjiyi fahiş fiyatla almaya devam ediyor.
817 şirkete destek
EPDK, 2020 yılında Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması (YEKDEM) 817 santralin yararlanacağını açıkladı. YEKDEM mekanizmasından yararlanacak lisans sahibi şirketlerin listesi düzenlendi. Söz konusu liste EPDK internet sayfasında 15/11/2019 tarihine kadar ilan edilecek. 2020 yılı YEKDEM Listesi’ne göre, 2020 yılında toplam 21.858,775 MW kurulu gücünde 817 santral yararlanabilecek. 2019 yılında YEKDEM’den yararlanan santral sayısı ise 777 idi.
En çok destek
HES’lere YEKDEM’den yararlanacak olan santrallerden 461 tanesi HES, 165 tanesi RES, 125 tanesi yakma tesisi, 49 tanesi JES ve 17 tanesi güneş santrallerinden oluşuyor. Önümüzdeki yıl desteklenecek HES’lerin toplam kurulu gücü 12.444,8 MW iken, RES’ler 6.974,3 MW, JES’ler 1.502 MW, yakma tesisleri 761,7 MW ve güneş santralleri 174 MW olarak duyuruldu. YEKDEM kapsamında enerji alım fiyatları ise yakma tesislerinin YEKDEM desteği 15,90 cent/kWh ile en yüksek iken bu rakam, güneşte 13,74 cent/kWh, JES’lerde 12,50 cent/kWh, RES’lerde 9,40 cent/kWh ve HES’lerde ise 9,30 cent/kWh olacağı belirtildi.
Alım fiyatları arttırıldı
5346 sayılı YEK Kanunu’nun yürürlük tarihi olan 18/5/2005 tarihinden 31/12/2020 tarihine kadar işletmeye girmiş ya da girecek olan ve bu kanun kapsamında yer alan üretim tesislerine 10 yıl süre ile uygulanacağı belirtilen alım fiyatları her yıl yükselirken şirketler bu uygulamadan oldukça mutlu. Geçen yıl açıklanmış olan YEKDEM’de uygulanacak fiyatlar duyurulmuştu. Geçtiğimiz yıl HES ve RES’lerden enerji alım fiyatı 7,3 UScent/kWh, JES’lerden 10,5 UScent/kWh, yakma tesisleri ve güneş enerjisine dayalı üretim tesisleri için ise 13,3 UScent/kWh olarak uygulanmıştı.
Kapasite mekanizması
Türkiye’de enerji arz fazlalığı olmasına karşın enerji yatırımları devam ederken enerji şirketlerine üretmedikleri enerji için kapasite mekanizması adı altında milyarlar ödeniyor. 2019 yılında 38 santralin yararlandığı kapasite mekanizması uygulamasından 2020 yılında yararlanacak şirket sayısı 42’ye yükseltildi. Bu yıl bu kapasite mekanizmasından yararlanacak olan şirketlerin 20 tanesi yerli-ithal kömürle çalışan termik santraller, 14 tanesi doğalgaz termik santralleri ve 8 tanesinin ise HES’ler olduğu EPDK tarafından açıklandı.
2020 yılında 2 milyar ödeme!
Kapasite mekanizması kapsamında üretmedikleri enerji bedeli, olarak 2018 yılında şirketlere 1.4 milyar lira ödeme yapıldı. EPİAŞ tarafından açıklanan ve 27/12/2018’de 8290-1 nolu aldığı karar ile 2019 yılı için belirlenen ödenecek toplam bedel 2 milyar liraya yükseltildi. Bu uygulamaların temel nedeni teşvikler ve alım garantisi verilmiş olan şirketlerin üretebileceği enerjiyi EPİAŞ’ın alamamasından kaynaklanıyor. Bunun dışında bu şirketlerle bir ‘al gülüm ver gülüm’ ilişkisinin olduğu ve bu nedenle de iktidarın şirketleri mutlu etmek adına bu yola başvurduğu belirtiliyor. Bütün bunlara karşı AKP iktidarının enerji arz fazlasına rağmen halen enerji yatırımlarını neden teşvik ettiği anlaşılamıyor.
