IŞİD’e karşı mücadelede ABD ile birlikte hareket eden ama son zamanlarda ABD’nin hedefinde yer alan Haşdi Şabi’nin kuruluşu nasıl gerçekleşti, hangi gruplardan oluşuyor ve kimlerden destek alıyor?
ABD, IŞİD’e karşı birkaç yıl öncesine kadar birlikte hareket ettiği Haşdi Şabi’ye son günlerdeki saldırılarını yoğunlaştırdı. Kuruluşundan itibaren üzerindeki İran etkisi bilinen Haşdi Şabi’nin komuta kademesine yönelik son birkaç günde ABD tarafından gelişen saldırılar dikkat çekiyor.
ABD, 2 Ocak günü Bağdat’taki Uluslararası Havalimanı’nda düzenlediği saldırıda İran Devrim Muhafızları’na bağlı Kudüs Güçleri Komutanı Kasım Süleymani ile Haşdi Şabi Komutanı Ebu Mehdi el-Muhendis’i öldürdü. Ayrıca önceki gün de Bağdat’ın kuzeyinde Haşdi Şabi’ye bağlı İmam Ali Ketibeleri, yine Irak ve Suriye’de Haşdi Şabi’nin birçok grubunu hedef alan saldırılar düzenledi.
ABD’nin daha birkaç yıl öncesine kadar IŞİD’e karşı birlikte çalıştığı, Irak anayasasına göre resmiyet kazanmalarına sessiz kaldığı, Irak seçimlerine girmelerine onay verdiği, Federe Kürdistan’daki referandum sonrası Kerkük’e saldırılarına göz yumduğu Haşdi Şabi kimdir?
IŞİD saldırısı sonrası kuruldu
2014 yılında IŞİD’in ortaya çıkması ve Irak’ta Sünnilerin yaşadığı birçok vilayeti ele geçirmesi üzerine 3 Haziran 2014 tarihinde Irak’taki Şii dini otorite Ayetullah Ali Sistani’nin ülkedeki Şiilere “cihat” çağrısı yapması üzerine Haşdi Şabi güçleri örgütlenmeye başladı.
İki kanat olarak örgütlenen Haşdi El Şabi’nin birinci kanadında İran ve Hizbullah’a yakınlığıyla bilinen gruplar yer alırken, ikinci kanatta ise daha çok “Arap milliyetçisi” olarak bilinen Iraklı Şii dini lider Mukteda Es-Sadr’a yakın duran örgütler yer aldı.
İran’dan destek aldı
İran’a yakınlığıyla bilinen dönemin Irak Başbakanı Nuri El Maliki’nin Haşdi Şabi’ye katılanlara maaş bağlanacağını belirtmesi ve İran’ın da askeri desteğiyle Haşdi Şabi kısa sürede örgütlendi ve IŞİD’e karşı harekete geçti. Silah, lojistik ve finansörlüğünü büyük oranda İran’ın üstlendiği Haşdi Şabi’nin eğitimini de İran Devrim Muhafızları’nın dış operasyonlar gücü olarak bilinen Kudüs Gücü üstlendi. Hatta Kasım Süleymani, Enbar vilayetindeki operasyonlarda bizzat Haşdi Şabi’nin başında yer aldı.
Resmiyet kazandılar
Irak ordusuyla birlikte Ramadi, Felluce, Tikrit, Musul, Telafer ve Şengal’in güneyinde IŞİD’e karşı operasyonlara katılan Haşdi Şabi, 26 Kasım 2016 tarihinde Irak parlamentosunda çıkarılan yasayla “Irak’ın resmi savunma gücü” ilan edildi. Resmi statü kazanan Haşdi Şabi, 7 Nisan 2015 tarihinde de Irak Başbakanı Haydar El Ebadî ve Bakanlar Kurulu kararıyla doğrudan başbakanlığa bağlandı.
Sayılarının yüz bin dolaylarında olduğu ifade edilen Haşdi Şabi, resmi statü kazanmasıyla daha da büyüdü. Şii tarikatlar ve gruplar ile aşiretlerden çok sayıda kişi söz konusu güce katılmak isim kayıt yaptırdı ve sayılarının 200 bini aştığı tahmin ediliyor.
İki ayrı kanattan oluşuyor
100’ü aşkın farklı gruptan oluşan Haşdi Şabi’nin birinci kanadında İran, Hizbullah ve Maliki’ye yakınlığıyla bilinen örgütler yer alırken, diğer kanatta ise İran’a mesafeli duran Şii dini lider Mukteda Es-Sadr’a yakın örgütler yer alıyor.
Ağırlıklı olarak Irakî bir siyaset güden Mukteda Es-Sadr, Musul’un alınmasının ardından “Haşdi Şabi’nin içindeki bazı grupların kontrolden çıktığını” belirterek, söz konusu gücün misyonunu tamamladığını ve lağvedilmesi gerektiği açıklamasında bulundu.
Bünyesinde 70’ten fazla örgüt bulunuyor
Haşdi Şabi şemsiyesi altında hareket eden gruplardan Bedir Tugayları, Esaib Ehlulhak, Hizbullah Ketibesi, Ali Ekber Tugayları ve Ensar El Merciyye Tugayları gibi örgütlerin isimleri öne çıksa da Haşdi Şabi’nin bünyesinde 70’ten fazla örgüt bulunuyor.
İran’a yakın duran örgütlerin öncülüğünü Bedir Tugayları yaparken, Sadr’a yakın birçok örgüt ise Mehdi Ordusu geleneğinden gelen gruplardan oluşuyor. ABD’nin son saldırıları sonrası İran intikam yeminleri ederken, Iraklı Şii dini otorite Mukteda Es-Sadr’ın ise “Mehdi Ordusu’nun yeniden toplanması” çağrısında bulunması dikkat çekti.
Bedir Tugayları
Haşdi Şabi içindeki en etkin ve en eski örgüttür. Irak-İran savaşı (1981 ile 1988 yılları arasında) sırasında Saddam Hüseyin rejimine karşı İran saflarında mücadele eden örgütün başında Kasım Süleymani ile yakın ilişkileri olan Hadi El Amiri bulunuyordu.
Irak-İran savaşından beri silahlı gücü bulunan Amiri öncülüğündeki Bedîr Tugayları, 2008 yılında silah bıraktığını ve siyasal parti olduğunu açıklasa da 2014 yılında yeniden silahlandı.
Son seçimlerde Irak başbakanı olan Amiri, 2010 yılındaki seçimlerde Maliki’nin Kanun Devleti Partisi’nde milletvekilliği de yaptı. Irak’ın tüm bölgelerinde etkin olan Bedîr Tugayları, özellikle Diyala, Selahaddin ve Kerkük eyaletlerinde etkin.
Esayib Ehlul Hak
Irak’ta daha çok İran’a mesafeli duran Şii dini lider Mukteda Es-Sadr’a bağlı Mehdi Ordusu’ndan ayrılan bu grup İran ile yakın ilişki içerisinde. Necef, Kerbela, Bağdat gibi yerlerde faaliyet yürüten örgütün başında Qeys El Xezalî bulunuyor.
Kerkük ve Xurmatu saldırılarında en önde yer alan bu yapının içerisinde Türkiye’ye yakınlığıyla bilinen Irak Türkmen Cephesi’ne (ITC) bağlı silahlı unsurlar da katılmıştı.
Hizbullah Ketibesi
ABD’nin 2003 yılında Irak’a müdahalesi sırasında “Muhtar ordusu” olarak örgütlenen grubun temeli üzerinde kurulan bu grup İran dini otoritesi Seyid Alî Xemaneyî’ye biat ettiğini açıklamıştı. Tüm Irak’ta faaliyet yürüten örgüt, özellikle Türkmenler arasında sempatizan buluyor.
Seyyîdul Şuheda Ketibesi: Xamaneyî’ye bağlılık yemini eden ve Hizbullah’a yakınlığıyla bilinen örgütün liderliğini Hecî Ebû Ala yapıyor.
Horasan Tugayları: İran menşeili bu örgütün komuta kademesinin de İran’da olduğu belirtiliyor.
Saraya El Selam
Eski Irak başbakanı Haydar Ebadi’ye yakınlığıyla tanınan bu örgüt ise Samarra ve Necef başta olmak üzere birçok bölgede faaliyet yürütüyor. Muqteda Es-Sadr tarafından 2014 yılında kurulmuştu.
Diğer gruplar
İran ve Irak eksenli onlarca gruptan oluşan Haşdi Şabi’nin içerisinde gruplar arasında geçişkinlikler ve ayrılmalar çok sık yaşansa da örgütün içindeki diğer gruplar ise şunlar:
* Ali Ekber Tugayları
* Ensar El Merciyye Tugayları
* İmam Ali Ketibesi
* Fırkatul Ebbas Ketibeleri
* Feylaq El Kerrar
* Seraya El Cihad
* Seraya Ensal El Aqide
* Hareket El Nucebba
* Ebû Fadil Ebas Ketibesi
* Şehit El Aval Ketibesi
* Seraya El Cihad
* Tayyar El Risali Ketibesi
* Ehrar El Irak Ketibesi
* Difaa El Mukaddes Ketibesi
* Ruhallah Ketibesi
* El Gadab Ketibesi
* Ensar El Hicce Ketibesi
* İmam Hüseyin Ketibesi
* Irak Hizbullah Mücahitleri
* İmam El Gaib Ketibesi
* Feylak El Vaad El Sadık
* Kuvvet El Şehid Sadr
* Liva Youm El Kaim
* Liva Esedulah Galip
* Hizbullah El Sayrun
* Liva Zülfikar
* Liva El Muntadar
* Mukavveme İslamiye
* Liva İmam El Hasan El Mücteba
* Hizbullah El Ebrar
* Saraya El Zehra
* Hareket El Abdal
* Liva Ammar İbni Yasır
* Fettah El Mubin Ketibesi
* Şebab El Risali Ketibesi
* Liva El Sadıkeyn
* Liva İmam El Kaim
* Liva El Kaim
* Liva El Karya
* Seraya Aşura
* Babiliyyun Tugayı.
