Sokağa çıkma yasağı döneminde büyük bir yara alan Yüksekova esnafı, ürünlerine el konulması, ekonomik kriz ve pandemi nedeniyle zor günler yaşıyor
Hakkari’nin Yüksekova ilçesinde 2016 yılında ilan edilen 79 günlük sokağa çıkma yasağından kötü etkilen esnaf, toparlanmadan bu kez pandemi, ekonomik kriz nedeniyle zor yeniden zor günler yaşmaya başladı. Sokağa çıkma yasağının ilan edildiği yılda Yüksekova Esnaf ve Sanatkarlar Odası’na (YETSO) kayıtlı bin 500 civarında esnaf bulunuyordu. Ancak yasağın kaldırılmasından kısa bir süre sonra yaklaşık 500 esnaf, işyerlerinin tahrip edilmesi ve yakılması nedeniyle kenepk indirmek zorunda kaldı.
Pamdemi ve sınır ticaretine engel
Esnaflar, yaşadıkları krizi bankalardan aldıkları kredilerle atlatmaya çalıştı. Krediler de esnafın sorunlarına çözüm olmadı. Kredi borçlarıyla boğuşmaya başlayan esnaflar, ekonomik krizin daha da derinleşmesi nedeniyle kiralarını dahi ödeyemez hale geldi. Son dönemlerde sınır hattından getirilen çay, şeker ve sigara gibi ürünlere sık sık “kaçak” gerekçesiyle el konulması ve koronavirüs (Covid-19) salgını kapsamında alınan tedbirler kent esnafının yaşadığı sorunların daha da büyümesine neden oldu. Tüm bu nedenlerden dolayı sadece son 10 ay içerisinde 117 esnaf YETSO’dan kaydını sildi.
Bu süreçte kiraların düşürülmesi başta olmak üzere yaşanan sorunların giderilmesi için çaba sarf eden YETSO Başkanı Vedat Çoğaç, kent esnafının son durumu ve yapılması gerekenleri Mezepotamya Ajansından(MA) Gökhan Altay ile Mazlum Engindeniz’e değerlendirdi.
Yasaktan sonra toparlanamadık
Yasak döneminde büyük bir göçün yaşandığını ve işyerlerinde büyük bir zararın yaşandığını anımsatan Çoğaç, “Esnaflarımız için yasaktan sonra kötü bir süreç başladı. Tabi bu süreç öncesinde ekonomik sıkıntılar yaşanıyordu. Göçten sonra bu daha da derinleşti, toparlamak zor oldu” dedi. Sınır boyunca yapılan ticaretin de “güvenlik” gerekçesiyle durdurulmasının esnafı olumsuz etkilediğine dikkati çeken Çoğaç, bunun yaşanan krizi daha da derinleştirdiğini vurguladı.
‘Gelir sıfır, gider devasa’
Çoğaç, kent sınırında bulunan Esendere Sınır Kapısı’ndan son aylarda herhangi bir verimin alınmaması ve pandemi sürecinde alınan tedbirler nedeniyle mağdur olan esnafa herhangi bir desteğin sunulmamasının da sorunları büyüttüğünü söyledi. Kira ve faturaların en büyük sorunların başında geldiğini dile getiren Çoğaç, “Esnafa ‘işyerini kapat’ diyorsunuz. Ancak hayatlarını idame etmeleri için bir destek sunmuyorsunuz. İşyerlerinde çalışan personeller var, her biri bir aile demek. Bunlar nasıl geçinecek? ‘Önlem alalım’ diyorsunuz. Tamam, çok iyi. Biz de buna destek veriyoruz ama sonrasında hayatlarını idame edebilmeleri için insanların desteğe ihtiyacı var. Açıkçası bu desteği göremedik” diye konuştu.
Kimi kredi desteklerinin birkaç ay esnafı rahatlattığını ancak şu an pandemi nedeniyle bu kredilerin ödenemediğine dikkati çeken Çoğaç, “Özelikle restoran, kafe, kantin ve kırtasiyeler pandemi sürecinden fazlasıyla etkilendi. Gelir sıfır, gider devasa büyüklükte” dedi.
Kiralar zorluyor
Çoğaç, Mart ayından bu yana 117 esnafın kaydını silmesinin en büyük nedeninin ödenemeyen kiralar olduğunu kaydetti. Çoğaç, şunları söyledi: “Bunu söylemek çok üzücü bir durum ama bunun adı iflastır. Kayıtlarını kapatan esnafların yüzde 90’nı kiralarını ödeyemedikleri için kapatmak zorunda kaldı. Mayıs ayında mülk sahiplerinden kira desteği istedik. Mülk sahipleri de sağ olsunlar 2-3 aylık kira desteğinde bulundu. Bir kez daha mülk sahiplerimizden rica da bulunuyoruz; En azından zam yapılmasın ve kiraları biraz indirin. İki üç ay kapalı olan esnaflarımızı sıkboğaz etmeyip destekte bulunun.”
Borçlar ertelensin, sınır ticareti engellenmesin
Esnaflardan, işyerlerinin kapalı olduğu aylardaki vergi, prim, elektrik ve su gibi borçlarının da alınmamasını isteyen Çoğaç, şöyle devam etti: “Az da olsa esnafın rahatlayabilmesi için bunun yapılması gerekiyor. Her esnafımıza asgari ücret bazında nakdi bir yardım yapılması gerekmektedir. Sınır kapısından ve sınırdan getirilen çay, şeker ve sigara gibi geçim kaynağı ürünleri satılamaz oldu. Çünkü ‘ örgüte finansman sağladığı’ gerekçesiyle bu malzemelere el konuluyor. Ama unutulmamalıdır ki özellikle pandemi sürecinde bazı esnaflarımızın tek geçim kaynağı bu ürünlerdir. Bununla ilgili de bir iyileştirilme yapılmalıdır.”
HAKKARİ
