Hrant Dink’in ailsesinin yaşadığı, Hrant’ın doğduğu Malatya’nın Çavuşoğlu Mahallesi ile Salköprü Mahallesi önemli bir açılışa hazırlanıyor
Çavuşoğlu Mahallesi ile bitişik Salköprü Mahallesi’nde yoğun Ermeni nüfus yaşıyordu. Tehcir ile nüfus oldukça azaldı. Baskıların bitmemesi ile sonraki yıllarda da özellikle 12 Eylül darbesi sonrası diaspora arttı. Mahallelerde az sayıda Ermeni kaldı. Ermeniler ve Süryanilerin birlikte 18. Yüzyılda inşa ettiği Üç Horan Kilisesi (Taş Horan Kilisesi) de harabeye terkedildi. Ermeni Vakıfları ve duyarlı sivil toplum örgütlerinin girişimleri sonucu yıllardır kaderine terkedildi.
106 yıl boyunca ibadet ve buluşmalardan mahrum bırakılan yokolmaya terkedilen Üç Horan Kilisesi yeniden kökleriyle, tarihin biriktirdiği manevi mirasıyla ve insan sesiyle buluşuyor. 2012’den beri süren restorasyon, tadilat ve peyzaj çalışmalarında son aşamaya gelindi. Birkaç hafta içinde açılması bekleniyor. Ancak resmi adında kilise kullanılmaması dikkat çekerken “Taşhoran Kültür ve Sanat Merkezi” denecek.
200 yıllık taştan kilise
Restore edilen yaklaşık 200 yıllık kilise Aziz Teslis Kilisesi, Üç Horan Kilisesi, Taşhoran Kilisesi, Surp Yerrortutyun Kilisesi olarak da adlandırılıyor. Üç Horan Kilisesi kesme zorluklarla taşınan taşlardan ve moloz taştan yapılan görkemli bir yapı.
Kilisede bir asrı aşkın süredir buluşma, düğün töreni, ayin, vaftiz vb yapılamadı. En son buluşma ve ibadetler 1915 tehcir sürecinde gerçekleşmiş.
Dikdörtgen bazilika planlı yüksek dairesel bir kubbeye sahip. Kilisenin taşıyıcı birimleri de keme taştan. Dolgu duvarlar moloz taştan.
Pretethesis ve Diakonikon
Restorasyonu yapılan Apsis bölümü kubbesine iki yandan çıkılabiliyor. Bu iki yandan çıkılan Prothethesis ve Diakonikon hücreleri var. Yani rahiplerin hücrelerine çıkılıyor. Farklı zamanlarda yükseltilen nefret suçları ve ırkçılık dalgaları sonucu Ermeni nüfus azalınca bakımsız bırakılan kilise zamanlar iklim koşullarının da etkisiyle metruklaşmıştı ve harabeye dönmüştü. Üç Horan Kilisesi’nin ön ve arka ratafında bahçe var. Buğday Pazarı’na bakan arka bahçesi oldukça geniş.
Kurulu alan ve yol sorunu
Kurlu toplam alanı 1335 metrekare olan kilisenin Malatya Büyükşehir Belediyesi tarafına bakan yan duvarının dibinden geçiyor. Bu yol biraz daha yukarı alınıp yan tarafta da bir boşluk yaratılabilirdi. Böylece kilisenin dibinden, yan pencerelerin dibinden araç geçişkeri ve araç gürültüsü önlenmiş olurdu.
Fotoğraflar: Mehmet Ali Çelebi
