Çay sezonunda çıkması beklenen Çay Kanunu RTEÜ tarafından hazırlandı. Bu hazırlık içinde bulunan Rize Z.O. Başkanı Nevzat Paliç, taslağı görmediklerini ve taslağın üretici lehine olacağına inanmadıklarını belirtti
Çayın başkenti olarak nitelenen Rize’de üreticiler 2022 sezonundan önce çıkarılacağı konuşulan ‘Çay Kanunu’nu bekliyorlar. Hazırlanan Çay Kanunu taslağı, Rize’de ‘Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi’nin (RTEÜ) koordinasyonunda hazırlanarak Gıda, Tarım ve Orman Bakanlığı’na sunulmuştu. Rize Ziraat Odası Başkanı Nevzat Paliç, Çay Kanunu teklifi hakkında duyumlarının olduğunu ve duyumların bile vatandaşı mağdur edecek şeyler olduğunu ifade etti.
‘Duyumlarımız var’
Üreticilerin çıkacak olan çay kanunu dört gözle beklediğini hatırlatan Paliç “Çay Kanunu’nun çıkmasını dört gözle bekliyorum ama bu kanun üreticiye zarar verecek şekilde değil, üreticinin yararına olacaksa bekliyorum. Yapılan çalışmaların içerisinde şöyle bir madde getiriliyor diye duyumlarımız var: Bir özel sektör vatandaştan düşük fiyata çay aldığı zaman o üretici onu mahkemeye verecek, hak kazanacak, hakkını alacak. Şimdi böyle bir şey uygulanmaz. Şimdi öyle bir kanun çıkacaksa o Ahmet Dayı, Mehmet Dayı onu gidip mahkemeye veremez, masraf edemez, ona bir daha çay veremez” diye konuştu.
Bizim haberimiz yok
RTEÜ’nün hazırladığı taslağı son olarak kendilerine göstermeden bakanlığa teslim ettiğini ve oy birliği ile gönderilmediğini ifade eden Paliç “Ben üniversite tarafından hazırlanan kanun teklifi taslağının üreticilerin lehine olacağına inanmıyorum. Bunu konuşmak dahi istemezdim ama benim beklentim o üniversite bizlere sordular konuştuk, maddeleri tartıştık ama neyi değiştirdiklerini dahi bizden kaçırdılar. Bize vereceklerini söylemelerine rağmen bizim haberimiz yok. O çalışma heyetinde bulunmama rağmen haberim yok” diye belirtti.
Tarım ithalata bağlanırken
Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın 2022 Ocak verilerinde Türkiye’de tarım arazisi sahibi olan 2 milyon 113 bin 81 kişi yaklaşık 4 milyon hektarlık verimli tarım arazisini bankalara ipotek ettirdiği yer alırken, çaylık araziler de bu ipoteklerden nasibini almış durumda. Diğer yandan 2021 yılı tarım ithalatında zirve yapan bir yıl olurken, tarımsal ürün ithalatına toplamda 11.6 milyar dolar para ödendi. AKP iktidarı tarafından en temel ihtiyaçlar ithalata bağlanırken, çayın bu süreçten azade olamayacağı aşikar. AKP iktidarı döneminde tamamı Türkiye coğrafyasında üretilebilen tarım ürünleri ithalatına 125.8 milyar dolar ödeme yapılırken Türkiyeli çiftçiler adeta açlığa ve yoksulluğa mahkûm edildi.
En büyük çay tüketicisi Türkiye
Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Rize, Artvin, Trabzon ve Giresun illerini kapsayan yaklaşık 83 bin hektar alanda 1 milyon üretici aile tarafından yapılan yaş çay tarımında, yıllık 1 milyon 100 bin ile 1 milyon 300 bin ton arasında değişen miktarda yaş çay üretimi yapılmakta. Üretilen yaş çayın 151’i özel sektöre, 46’sı ÇAYKUR’a ait 197 fabrikada işlenerek yılda ortalama 250 bin ton kuru çay elde ediliyor. Dünya Çay Komitesi’nin hazırladığı ‘Dünya Çay Raporu’ sonuçlarına göre, yılda kişi başı en çok çay tüketen ülkeler sıralamasında 2.8 kilogram ile Türkiye ilk sırada yer alıyor. Dünya çay üretiminde ise 2 milyon 270 bin ton ile Çin ilk sırada yer alırken, 1 milyon 210 bin ton ile Hindistan ikinci, 475 bin ton ile Kenya üçüncü, 329 bin ton ile Sri Lanka dördüncü, 250 bin ton ile Türkiye beşinci sırada.
Dünya çay tekeli Unilever (Lipton)
İngiltere merkezli bir dünya tekeli olan Unilever’in Lipton markası ile Türkiye’yi önemli en büyük çay pazarı olarak değerlendirdikleri kendi yaptıkları açıklamalarda yer alıyor. Firma, Kenya’da Türkiye’deki çaylıkların neredeyse 2 katı alanda (147 bin hektar) çay üretimi yapıyor. Kenya’da ve Seylan’da çay üretiminin tamamını kontrol eden Unilever’in dev işletmeleri olan 8 fabrikası ve 20 çay bölgesi bulunuyor. Lipton, Türkiye’de yaptığı reklamlarda ithal getirdikleri çaylarla Karadeniz çaylarını harman yaparak özel tatlar elde ettiklerini aktarıyor. Türkiye’de pazar payını her yıl arttıran Lipton’un ve diğer özel şirketlerin yakın gelecekte Çaykur’u yutarak pazarın tek hakimi olma hedeflerinin hazırlanan Çay Kanunu ile ilerlemesi bekleniyor. Türkiye’nin çayda gümrük vergilerinin neredeyse sıfır düzeylere çekilmesiyle birlikte 2021 yılı içinde Kenya ve Sri Lanka gibi ülkelerden 20 bin ton çay ithalatının yapılmış olması ithalatın giderek artacağının işaretini veriyor.
