Dünya gündemine oturan Ukrayna krizi Türkiye’yi ekonomik anlamda çöküşe taşırken, başta Türkiye ve AB olmak üzere dünyada büyük bir tedarik sorununu ortaya çıkarıyor
Rusya ve Ukrayna krizinin arka planında ABD ve Rusya’nın hakimiyet savaşı yaşanırken krizin giderek derinleşmesiyle birlikte büyük bir tedarik sorunu ve açlık Türkiye halklarının kapısında bekliyor. Savaş baronları, ortaya çıkan gerilimden en yüksek düzeyde yarar sağlayacak kesimler olurken, ABD’nin AB’ye yönelik Trump döneminde başlayan doğalgaz baskısı ise karşılığını bulmuş gibi görünüyor. AB ve Almanya’nın Rusya’dan doğalgaz alımını durdurduğunu açıklaması ABD’nin kaya gazı ihracıyla bu gerilimden en fazla yararlanacak ülke olduğunu gösteriyor. Diğer yandan Türkiyeli savaş baronları, SİHA’lara geniş bir pazar açılma olasılığı nedeniyle ellerini ovuştururken, ortaya çıkan gerginlik Türkiye’de ve dünyada büyük bir tedarik krizine yol açacak.
En çok Türkiye etkilenecek
Türkiye’nin gıda ithalatında yüzde 40, turizmde yüzde 25, doğalgaz ithalatında yüzde 50 payı bulunduğu Ukrayna’da Türkiye’den sermaye çevrelerinin yüzlerce yatırımı ve müteahhitlik projeleri var. Rusya’nın Ukrayna’ya asker sokması halinde Türkiyeli sermaye çevreleri ilk zarar görecek kesimler. Türkiye’nin temel gıda ihtiyacının ithalata bağlanmış olması büyük bir gıda krizini ortaya çıkaracak.
Diğer taraftan küresel ölçekte buğday, gübre, petrol, doğalgaz ve metal endüstrisinde büyük bir tedarik sorununun yaşanacağı ve tüm bu ürünlerde yüksek fiyat artışlarının olacağı yapılan öngörüler içinde yer alıyor. Diğer yandan Türkiye’nin Ukrayna’yı desteklemesi Rusya’nın Türkiye’ye yönelik ekonomik kararlar alması halinde buğday ve doğalgaz sıkıntısı ekonomiyi tamamen çöküşe sürükleyecek.
Metalde tedarik endişesi
Ukrayna kriziyle birlikte son yılların en yüksek seviyesine ulaşmış olan nikel, alüminyum, bakır gibi bazı metallerde tedarik endişesinin ortaya çıkması fiyatların daha da yükseleceğine işaret ediyor. Rusya’ya yönelik açıklanan finansal yaptırımlar ödemelerin yapılmasına engel olacağı için Rusya ile yapılan ticaret zora girerken, Rusya’nın büyük ihracatçı olduğu metallerde büyük bir arz sorunu yaşanacak. Dünya maden pazarında alüminyum arzının yüzde 6’sı, kobaltta ise dünyanın ikinci büyük üreticisi. Nikel arzının yüzde 10’unu, bakırın ve çeliğin yüzde 4’ünü, paladyumun yüzde 40’ını, platinin ise yüzde 10’unun Rusya karşılarken bu ürünlerin büyük çoğunluğu Avrupa’ya satılıyor
Gübre krizi
Rusya Ukrayna arasındaki gerilimde Rusya’dan yana tutum alan Belarus, ABD ve AB yaptırımlarının açıklanmasıyla birlikte aldığı karar gübre sanayisinde tedarik sorununu ortaya çıkardı. Küresel gübre arzının büyük bölümünü oluşturan Belaruslu bir potas madencisi Belruskali, sözleşmelerini yerine getiremeyeceğini bildirirken, sevkiyatları durdurduğunu duyurdu. Green Markets verilerine göre Belarus, yılda yaklaşık 10-12 milyon tonla küresel arzın yaklaşık beşte birine sahip. Green Markets analisti Alexis Maxwell, “Küresel potas sözleşmeleri, 2008’den bu yana en yüksek fiyata geldi. Belarus’a yönelik ABD yaptırımları, hazır bir alternatif tedarikçi olmadan önemli bir ihracatçıyı ortadan kaldırdı” sözleriyle yaşanacak krize işaret etti.
Buğday fiyatı artıyor
Savaş olasılığı üzerine buğdayda fiyat artışları yaşanırken savaşın çıkması halinde hem fiyatlar artacak hem de buğday temini zorlaşacak. Bundan dolayı büyük bir açlığın yaşanacağı koşullara doğru hızlı bir gidiş var. Buğdayın Chicago borsasında işlem gören vadeli kontratları, Rusya ve Ukrayna arasındaki krizin tırmanmasıyla Karadeniz Bölgesi’ndeki başlıca hububat ihracatçılarından yapılacak sevkiyatlarda aksama yaşanabilme olasılığı buğdayda şimdiden yüzde 2’nin üzerinde fiyat artışı yaşanırken, mısır fiyatları ise yüzde 1.5 artışla son 7 ayın zirvesini gördü. Chicago borsasında en yüksek işlem hacmine sahip olan mısır vadeli fiyatı 261.4 dolar/ton seviyesine yükseldi. Buğdayda ise vadeli fiyat 301.3 dolar/ton seviyesine yükseldi.
Petrol fiyatları zirvede
Rusya-Ukrayna gerginliği petrolü son 7 yılın zirvesine taşıdı. Petrol fiyatları geçen hafta 89 dolara kadar gerilemişken, Rusya Lideri Putin’in açıklamalarıyla yeniden 97 doların üzerine çıktı. Gerginliğin sürmesi ve yaptırımların uygulamaya geçmesi ile birlikte petrolün varil fiyatının 100 doların üzerine çıkacağı öngörülüyor. Bu durumda Türkiye’de bu ay içinde benzin ve motorine en az 1 liralık büyük bir zam yapılacağı belirtiliyor
EKONOMİ SERVİSİ
