Zaxo’da 20 Temmuz’da 9 sivili katleden Türkiye’nin sivil katliamları yeni değil. 37 yıl önce başlatılan sivil katliamlardan Roboski, Kendakolê, Zergelê, Kortek katliamları bunlardan sadece birkaçı
Türkiye’nin “güvenlik” gerekçesiyle 1980’lerden bugüne kadar Irak Federe Kürdistan bölgesinde gerçekleştirdiği saldırılarda onlarca sivil yaşamını yitirdi. Uluslararası hukukun da ayaklar altına alındığı saldırılarda bugüne kadar Türkiye’ye bir yaptırım uygulanmış değil.
Türkiye’nin 1980’lerden günümüze kadar “PKK ile mücadele” adı altında Federe Kürdistan Bölgesi’ne dönük gerçekleştirdiği saldırılarda onlarca sivil yaşamını yitirdi. Güvenlik gerekçesi ile yapılan saldırılarda her defasında uluslararası hukuku da ayaklar altına aldı.
Türkiye’nin düzenlediği saldırılarda yaşanan sivil katliamlardan ilk akla gelen Zelê kampına dönük saldırıdır. 28 Ocak 1994’te gerçekleştirilen sınır ötesi operasyon, o döneme kadarki en büyük çaplı hava saldırısı olarak nitelendirildi. Hava saldırısında Türkiye’den göç etmek zorunda kalan ve Zelê’ye sığınan çok sayıda sivil de yaşamını yitirdi. İktidarın yörüngesinden çıkamayan ana akım medyası, kendilerine gazeteci payesi biçen çok isim de katliamları ya görmezden geldi ya gerçekleri çarpıttı.
Kendakolê katliamı
Türkiye’nin gerçekleştirdiği en büyük sivil katliamlardan birisi de 15 Ağustos 2000’deki Kendekolê Katliamı’ydı. Çoğunluğu çocuk ve kadınlardan oluşan en az 30 kişi katledildi. Katledilenlerin hepsi yaylalara çıkan Herkî koçerleriydi. Katledilenlerin isimleri şöyle: M. Ali Uzeyir (35), Fatma Nebî (25), Berîtan M. Ali (4), Bahar Eshed (18), Gilawêj Simaîl (18), Ferzande Şakir (1), Xelat Qadir (18), Beyaz ëbrahim (70), Besê ëbrahim (68), Sonya Mihê (35), Fadima Sewdîn (18), Peyman Qadir (17), Rêzan Qadir (12), Fatma Hesen Esen (60), Hedîya Mele Hesen (45), Nejat Maîn (10), Xecîca Maîn (11), Baxtîyar Hecac (16), Faxir Bakî Ali (40), Surmê Esmer (30), Şehnaz Faxir (15), Dilnaz Faxir (10), Kusret Faxir (5), Zuhre Sadî Şêxo (70), Semîr Mihê (25), Raîd Qadir (15), Fatma Rahman (30). Ayrıca kimliği tespit edilemeyen ve bir yaşın altında üç çocuk daha aynı saldırıda yaşamını yitirdi. 30 kişinin yer aldığı listede Diana ve Hewlêr’e gönderilen yaralılar arasında yaşamını yitirenler yer almıyor.
Kortek katliamı
Türkiye’nin Federe Kürdistan Bölgesine 17 Ağustos 2011’de başlattığı saldırıların 5. günü katliama dönüştü. Savaş uçakları, 21 Ağustos’ta Kortek-Ranya yolu üzerindeki Bolê köyü yakınlarında seyir halindeki aracı hedef aldı. Araçta bulunan 4’ü çocuk 7 sivil katledildi. Katledilenlerin tümü aynı ailedendi. Baba Hüseyin Mustafa, Anne Mêr Mam Kak, 34 yaşındaki Rezan Hüseyin, 11 yaşındaki çocuğu Zana Hüseyin, 10 yaşındaki Oskar Hüseyin, 4 yaşındaki Sonya Şemal ve 7 aylık bebek Solin saldırıda katledildi. Katliamdan sonra Türkiye saldırıyı inkar etmişti, ancak AKP’li Beşir Atalay, Roboskî Katliamı ardından katıldığı bir programda “Ağustos’tan beri devam eden operasyonlarda Uludere’den önce bir tek hata oldu. O da Irak bölgesindeydi” diyerek katliamı itiraf etmişti. Federe Kürdistan Hükümeti, katliamda yakınlarını kaybedenlerin yaptıkları tüm başvuruları yanıtsız bıraktı.
Roboski Katliamı
Türkiye’nin sivil katliamlarından bir diğeri ise Şırnak’ın Uludere ilçesine bağlı Roboski köyündeydi. 28 Aralık 2011 tarihinde TSK’ya ait savaş uçaklarının bombardımanı sonucu 19’u çocuk 34 kişinin hayatını kaybetti. Dönemin hükümet yetkilileri ve medya organları tarafından, “Bir operasyon kazası” şeklinde ifadelerle üstü örtülmeye çalışılan katliamın failleri ise aradan geçen bunca zamana rağmen ortaya çıkarılmadı. Katliama ilişkin Uludere Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından hazırlanan ve daha sonra Genelkurmay Askeri Savcılığı’na gönderilen dosya hakkında “takipsizlik” kararı verildi. Ardından Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) taşınan dosya “eksik evrak” gerekçesiyle ret edildi. Bunun üzerine 281 başvurucu ile dosya Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) taşındı. AİHM ise, yaklaşık 2 yıl boyunca beklettiği dosya başvurusunu “iç hukuk yolları tüketilmedi” gerekçesiyle ret etti.
Zergelê katliamı
Türkiye’nin savaş uçakları, 1 Ağustos 2015’te bu sefer Binarê Qendil köylerini bombaladı. Bombardımanların hedef aldığı köylerden biri de Zergelê köyüydü. Saldırıda Mam Xidir’in eşi Ayşe yaşamını yitirirken, bazı köylüler de yaralandı. Olayın duyulması üzerine çevrede yaşayan çok sayıda kişi Mam Xidir’in evine giderken savaş uçakları, bu kez yardıma koşan köylülerin üzerine bomba yağdırdı. İkinci bombalama sonucu ise 7 sivil katledildi. Saldırıların sonucunda 8 kişi katledilirken, 10 kişi ise yaralandı.
2017-2018 arası
Türkiye, 14 Aralık 2017’de Hakkari’nin Şemzînan ilçesinden Başûr topraklarına girdi. Helikopterlerle Geliyê Reş, Çiyayê Siro, Çiyayê Evdilkofî, Ava Hecîbegê gibi bölgelere asker indirdi. Başur’da 30 kilometreye kadar alanı işgal etti. Lêlikan, Çiyadêl ve birçok alanda ise yeni askeri üsler kurdu. Pêşmerge Bakanlığı Genel Sekreteri Cebbar Yaver’e göre, 1 Ocak 2015’ten 31 Aralık 2018’e kadar Türkiye’nin savaş uçakları 398 hava saldırısı, 425 kez ise top atışı yaptı. 288 köy yapılan saldırıların hedefi oldu. Türk devletinin 2017-2018 yılı içinde yaptığı saldırılarda en az 30 sivil katledildi, onlarca kişi ise yaralandı.
Dêralok sonrası Şêladizê
Türkiye’nin 23 Ocak 2019 günü Amediye’nin Dêralok beldesine yönelik yaptığı hava saldırısında 4 sivil katledildi. Behdinan halkı Türkiye’nin sivil katliamlarına karşı 25 Ocak’ta asayiş güçlerinin engellemelerine rağmen Dêralok’ta toplanarak, eylem yaptı. Behdinan halkı ertesi gün bir kez daha alanlara çıkarak Şêladizê’de bulanan Sîrê Askeri Üssü’ne doğru yürüyüşe geçti. Ardından askeri üsse girerek, askeri araçları ateşe verdi, üssü taşladı. Türkiye’nin saldırısı sonucunda burada da 2 kişi yaşamını yitirdi 6 sivil ise yaralandı. Katledilenler arasında bir de çocuk vardı.
Yeniden Kortek
Türkiye’nin 27 Mayıs 2019’da “Pençe” adıyla başlattığı saldırılarda peş peşe siviller katledildi. Hewlêr’in Soran ilçesine bağlı Goşin bölgesinde seyir halindeki sivil bir araca 25 Haziran’da yapılan bombardımanında araçta bulunan iki kardeşten biri yaşamını yitirdi, diğeri ağır yaralandı. Devam eden hava bombardımanları sonucu 27 Haziran akşam saatlerinde bu kez Süleymaniye’nin Ranya ilçesine bağlı Kortek alanında, bağ ve bahçe işlerinin ardından evlerine dönen bir aileye ait iki araç savaş uçakları tarafından hedef alınıp bombalarla vuruldu. Bu bombardıman sonucunda araçların birinde bulunan baba Abdulla Alî Mîne (53) ile çocukları Kurdistan Abdula (30) ve Heryad Abdula (19) yaşamını yitirdi.
Türkiye’nin uluslararası hukuku da ayaklar altına alarak gerçekleştirdiği sivil katliamlara karşı bugüne kadar herhangi bir yaptırım uygulanmadı. Bundan güç alarak her seferinde saldırıların dozunu arttıran Türkiye ise gerçekleştirdiği katliamların üzerine yenilerini ekliyor.
HABER MERKEZİ
