DEDAŞ elektrik şirketi, çiftçiyi toprağından etmenin bir kaldıracı konumunda icraatlara imza atarken, 24 bin çiftçinin elektriğini keseceğini duyurdu. Devasa barajlardan çiftçiye su vermeyen iktidar, politikalarıyla bölgede tarımı dinamitliyor
Yusuf Gürsucu
Riha (Urfa), Amed (Diyarbakır), Mêrdîn (Mardin), Êlih (Batman), Sêrt (Siirt) ve Şirnex (Şırnak) illerinde elektrik satan Dicle Elektrik Dağıtım AŞ (DEDAŞ), bölge kentlerinde 30 bin tarımsal sulama abonesinin olduğunu belirterek, abonelerin yüzde 81’inin borçlu olduğunu iddia ederek, yaklaşık 24 bin çiftçinin elektriğini kesecek. Şirket tarafından yapılan açıklamada, 2024 yılında borçlu abonelere enerji verilmeyeceğini duyurdu. DEDAŞ şirketinin bölgede elektrik pazarlama şirketi olan DEPSAŞ Enerji Genel Müdürü Murat Karagüzel, “Mevcut şartlarda çiftçilerimize sunduğumuz avantajlı ve indirimli imkânlara rağmen borcunu ödemeyen çok sayıda abonemiz bulunuyor. Bu nedenle 31 Aralık 2023 tarihine kadar borcunu ödemeyen abonelerimizin icra ve haciz yoluyla tahsilat süreçleri daha etkin yürütülerek, abonelikleri iptal edilecektir” dedi.
2024’te çiftçiye destek yok
Yeni yılda borçlu sulama abonelerinin trafo, direk ve hat sökümü yapılarak enerji verilmeyeceğini belirten Karagüzel, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yapılmakta olan yüzde 35 oranındaki desteğin bu yılsonunda biteceğini, çiftçilerin buna göre tedbirlerini alması gerektiğini söyledi. İktidarın sınırsız desteğine sahip DEDAŞ, elektrik kilovat ücretlerinin aşırı artmasıyla birlikte bölgede baş kesen edasıyla faturaları halka yollarken, üretimin önünde büyük bir engel olarak duruyor. Yapılan açıklamada icra ve hacizden söz etmeleri ise dikkat çekerken, tarımsal desteklerin çiftçi yerine DEDAŞ’a yapılan ödemelerin kesileceğini belirtmesi agresif tavrını ortaya koyuyor. Diğer yandan çiftçinin elinden haciz yoluyla toprağının alınma süreci işletiliyor.
DEDAŞ’ın gücü iktidardan
Türkiye’nin başka hiçbir bölgesinde yaşanmayan sorunlar, bölgenin gündelik yaşamı haline gelmiş durumda. Haftalarca, bazen aylarca gerekçesiz olarak halk elektriksiz bırakılabilirken, bölgedeki devasa barajlara karşın çiftçiye suyu ulaştırmayan iktidarla birlikte DEDAŞ şirketinin Kürt çiftçisinin üzerinde büyük bir oyunun peşine düştükleri anlaşılabiliyor. Birçok yerde karşımıza çıkan bazı olgular ise soygunun boyutuna işaret ediyor. Çiftçilerin yağmur sularını biriktirerek sulamada kullanmasına karşın arazi büyüklüğüne göre çiftçilere elektrik faturası daha doğrusu pusulası yollayan DEDAŞ’ın bu yasa dışı gücü iktidardan aldığı biliniyor.
Tarımsal destekler DEDAŞ’a
Her yıl çiftçilerin ekinlerini sulamaları gereken günlerde elektriklerini kesen DEDAŞ, çiftçinin üretemez hale getirilmesinde ve bölgede tarımın bitirilme noktasında olmasında adeta bir kaldıraç görevi üstlenmiş durumda. İktidarın her yıl dağıttığı teşviklerden yararlanan DEDAŞ’ın “zarar ediyoruz, faturaları tahsil edemiyoruz” iddiaları ise gerçekleri yansıtmıyor. İktidar DEDAŞ’ın çiftçiye gönderdiği enerji bedelinin yazılı olduğu pusulardaki tutarı ödemediği gerekçesiyle köylülerin tarımsal desteklerinin tamamını DEDAŞ’a aktarıyor. DEDAŞ ise mahkeme kararlarını uygulamaktan adeta muaf tutulmuş durumda.
Mahkeme kararlarını takmıyor
Hiçbir mahkeme kararını uygulamayan DEDAŞ’ın bu tutumuna sessiz kalan iktidarla birlikte DEDAŞ’ın bu süreci ortak yürüttükleri sonucu ortaya çıkıyor. Mahkemelerin, çiftçilerin susuz bırakılamayacağı ve bu nedenle DEDAŞ’ın enerjiyi kesemeyeceği, tarım desteklerine el konulamayacağı yönünde verdiği kararlara karşın bu durum kesintisiz olarak yıllardır sürüyor. Elektrik bedellerinin ödenemeyecek boyutlarda olması ve çiftçinin en temel gıda ürünlerinin bile ithalata bağlanmasının sonucu çiftçi ürettiği üründen her yıl zararla çıkıyor. Bu durumu çözmek şöyle dursun çiftçiyi DEDAŞ’a mahkum eden AKP iktidarı bu durumu bile isteye bölgede yürürlükte tutarak Kürdün toprağını terk etmesini sağlamaya çalışıyor.
Yüksel bedelli ödeme emirleri
Türkiye’nin Kürt coğrafyası dışında bulunan tüm su birlikleri enerji borç batağındayken hiçbirisinin enerjisi kesilmiyor. DEDAŞ’ın elektrik sattığı Riha, Mêrdîn, Amed ve Êlih’teki su birliklerin, halkın ve çiftçilerin ise borçları nedeniyle enerjileri kesilerek üretimler darbeleniyor. Yetersiz olan kanaletlere sular barajlardan doğal akış biçiminde salınmaması sonucu su birlikleri kanaletlere suyu dev elektrik pompaları ile basıyor. Çok az sayıda çiftçiye ulaşabilen bu sular ise çıkarılan yüksek bedelli pusulalardan ibaret ödeme emirlerinden kaynaklı borç miktarları şişirilen çiftçinin bu bedelleri ödeyememesi sonucu çiftçi üretim yapamaz hale getiriliyor.
Halka zulüm uygulanıyor
DEDAŞ devletin kolluk güçleriyle birlikte istediğini yapan ve istediği gibi fatura düzenleyen bir şirket durumunda. Bölgede halkı baskı altına almanın bir aracı haline gelen DEDAŞ halka adeta zulüm uygularken, her yıl verilen teşviklerle vergi ödemeyen, yatırımları devletçe karşılanan, SGK ödemeyen şirket bölgede başkesen konumunda hukuksuz uygulamalara imza atıyor. DEDAŞ ‘kaçak elektrik’ kullanıyorlar iddiaları ile yeraltı suyuna mahkum edilen halka yolladığı yüksek meblağlı su kullanım ‘pusulalarıyla’ tahsilat peşine düşerken, çiftçilerin masrafını üstlendiği nakil hatları için teşvikler alan DEDAŞ, borcu olanın da olmayanın da elektriğini toptan kesiyor.
Altyapıyı çiftçiler yapıyor
Çiftçiler suya erişmek için yeraltına sondaj vurdurarak enerji ile elde ettikleri suyu kullanmaya mahkumlar. Sondaj kuyularından su çekmek için DEDAŞ’tan elektrik talebinde bulunduklarında ise DEDAŞ elektrik vermiyor. DEDAŞ, elektrik talep eden çiftçiye elektriği kendisinin inşa edeceği direkleri temin edip dikmesi gerektiğini ve kendi trafo tesisi ile enerji nakil hattını kendisinin yaptırmasını istiyor. DEDAŞ bu şekilde enerjiyi kilometrelerce uzaktan getirmeleri halinde elektrik abonesi yapmayı taahhüt ediyor. Çok büyük masraflara katlanarak enerjiye ve suya ulaşan çiftçiler ise hükümetin tarım politikalarına takılarak ürettikleri ürünlerden kâr etmek bir yana büyük zararlarla yüz yüze kalıyor ve normalin 2-3 katı olan elektrik birim fiyatlarıyla DEDAŞ’ın pusulalara yazdığı tutarları ödeyemediği için DEDAŞ çiftçinin trafo, nakil hattı ve direklerine el koyuyor.
