Birleşik Krallık’a ve sömürgecilerle işbirliği yapan ‘birlik yanlısı’ partilere karşı özgürlük mücadelesi veren Kuzey İrlanda’da Sinn Fein (Biz Kendimiz) bir ilke imza attı
Kuzey İrlanda’da, solcu İrlanda Kurtuluş Ordusu’nun (IRA) siyasi kolu Sinn Fein’in (Biz Kendimiz) lideri Michelle O’Neill, başbakanlık makamına denk gelen Birinci Bakan olarak seçildi. Milletvekilleri, ilk kez İrlanda milliyetçisi bir ismi Birinci Bakan olarak atadı.
1998’de imzalanan Hayırlı Cuma Barış Anlaşması (Belfast Anlaşması) uyarınca, iktidarın ‘birlik’ ve ‘bağımsızlık’ yanlıları arasında paylaşılması öngörülüyor. Bu kapsamda Michelle O’Neill, iktidarı İngiltere yanlısı Demokratik Birlik Partisi’nin (DUP) Birinci Bakan Yardımcısı (Başbakan yardımcısı) Emma Little-Pengelly ile paylaşacak. Hayırlı Cuma Anlaşmasına göre, hükümeti kuracak olan iki partinin de yetkileri eşit. Birinci parti ile karşı partinin oy ya da milletvekili sayısındaki fark bu durumu değiştirmiyor. İki partinin liderlerinin onayı olmadan hükümet kurulamıyor.
Yeni bir şafak
Kuzey İrlanda Parlamentosu’nda milletvekillerine seslenen 47 yaşındaki O’Neill, “Bu, yeni bir şafağı temsil eden tarihi bir gün. Herkese eşit hizmet edeceğim ve herkesin başbakanı olacağım. Çatışmalar sırasında istisnasız olarak kaybedilen tüm hayatlar için üzgünüm” dedi.
İngiltere ordusu ve istihbaratının yıllardır katliamlar yaptığı, işkence ve infazlar gerçekleştirdiği Kuzey İrlanda’nın bağımsızlığı için IRA ve Sinn Fein ağır bedel ödedi. Kuzey İrlanda’da bir kesim ise sömürgeci Birleşik Krallık ile birlik halinde kalma yanlısı olarak IRA’ya karşı durdu. Kraliyet yanlısı Protestan gruplar zaman zaman bağımsızlık isteyen IRA yanlısı Katoliklere saldırdı. Birleşik Krallık, Kuzey İrlanda ile İrlanda cumhuriyetinin birleşmesini de önledi. 1998’de Hayırlı Cuma Anlaşması (Good Friday Agreement) ile anlaşma, diyalog mekanizmaları oluşturuldu. Anlaşma kapsamında IRA silah bırakmayı kabul etti, İngiltere de IRA mahkumlarını serbest bıraktı. Krallık-İrlanda, Kuzey İrlanda’dan askerlerini çekti ve Kuzey İrlanda’ya özerk yönetim hakkı verildi. 3 February 2024 itibariyle de Kuzey İrlanda’da 1998’den bu yana ilk kez Sinn Fein’in lideri Michelle O’Neill “Birinci Bakan” yani başbakan oldu
Uzun soluklu mücadele
En büyük ayaklanmalardan biri “Paskalya Ayaklanması” olarak tarihe geçen 1916 ayaklanmalarıydı.
Ayaklanma kanla bastırılmış, gözaltına alınan liderler meydanlarda halkların gözü önünde idam edilmişti. 12 Mayıs 1916’da idam edilenler arasında İrlanda Sosyalist Partisi’nin lideri James Connolly de bulunuyordu. Ancak bu İrlandalıların uzun soluklu mücadelesini yok edemedi. Temelleri 1919’da atılan IRA (Irish Republican Army) İngiliz ordusuna ve krallığa karşı kıyasıya mücadele etti.
Kanlı Pazar ve açlık grevi
30 Ocak 1972’de Kuzey İrlanda’nın Derry kentinin Bogside 26 silahsız sivil haklar protestocusu katledildi. Bogside katliamı veya Kanlı Pazar olarak adlandırıldı. Türkiye ve Kurdistan’daki darbe ve açlık grevleriyle aynı döneme denk gelen IRA’lıların 1980-1981 açlık grevlerinin 59 ve 73. günleri arasında IRA ve INLA üyeleri Bobby Sands, Francis Hughes, Raymond McCreesh, Patsy O’Hara, Joe McDonnell, Martin Hurson, Kevin Lynch, Kieran Doherty, Thomas McElwee, Michael Devine hayatını kaybetmişti.
IRA’nın İngiliz güçlerine karşı uzun süren mücadelesi krallığa geri adım attırmayı başardı. Sinn Fein adına müzakerelere katılan IRA’nın silahlı kanadın komutanlarından Martin McGuinness Kutsal Cuma Anlaşmasına imza atan isimlerdendi. Bir süre sonra İngiliz Kraliçesi II. Elizabeth Martin McGuinness ile ilk kez el sıkışmak zorunda kalmıştı.
İrlanda seçimindeki zafer
Sinn Fein, Kuzey İrlanda’nın yanısıra İrlanda Cumhuriyeti’nde de gücünü arttırmış durumda. 2020’de İrlanda Cumhuriyeti’nde yapılan erken genel seçimlerde sol hareket Sinn Fein ilk kez iki merkez parti Fianna Fail ve Fine Gael’i geride bırakarak birinci oldu. Sinn Fein yüzde 24,53 ile birinci olurken, yüzde 22,18 oy ile Fianna Fail ikinci, iktidardaki Fine Gael yüzde 20,86 ile üçüncü oldu.
BELFAST
