Kürt halkının mezarlıklarına yönelik saldırılar, sadece fiziksel tahribat değil, toplumsal hafızayı silmeye yönelik ideolojik bir proje. Son 10 yılda 147 bin mezar tahrip edildi, cenazeler ailelere verilmedi, kemikler kaldırım altına gömüldü
Türkiye’nin Kürt halkına yönelik politikalarının en acımasız yüzlerinden biri, ölülerin bile huzur bulmasına izin vermeyen bir anlayışta tezahür ediyor. Cenazelere yapılan müdahaleler, mezarlıklara yönelik saldırılar ve yas tutma hakkının gasp edilmesi, sadece bireysel değil, aynı zamanda toplumsal bir yaraya dönüşüyor. Bu uygulamalar, sadece ölenin değil, geride kalanların da insanlık onurunu hedef alıyor.
Bir annenin, evladının mezarı başında gözyaşı dökmesine bile tahammül edilememesi; cenazelerin ailelere teslim edilmemesi ya da teslim edilen, bedenlerin parçalara ayrılmış halde sunulması, sadece vicdanlarda derin yaralar açmıyor, bu yaralar aynı zamanda kolektif bir kimliğin ve toplumsal barışın da kapanması zor izlerini oluşturuyor.
Halkın beleğini silme ideolojik proje
Kürt halkının mezarlıklarına yönelik saldırılar, insanın ölüsüne bile saygı duymayan bir zihniyetin sembolü haline geldi. Mezarlıkların tahrip edilmesi, mezar taşlarının kırılması ve hatta cenaze törenlerinin engellenmesi, sadece fiziksel bir şiddet değil; bir halkın belleğini silmeye yönelik bir ideolojik projedir.
Toplam 147 bin mezar tahrip edildi
Londra’da, Mezopotamya Adalet Gözlemevi (Mesopotamia Observatory of Justice), Kürdistan’da mezarlara dönük saldırılara dair bir rapor hazırlandı. Raporda, 17 Eylül 2015-4 Nisan 2020 tarihleri arasında Kürt mezarlıklarına 122 saldırı düzenlediğinin tespit edildiği raporda, Şirnex’te (Şırnak) 900 mezarın tamamen yıkıldığı ve bin 457 mezarın tahrip edildiği, Amed’de 143 mezarın tamamen tahrip edildiği, Êlih’te (Batman) 200 mezarın yıkıldığı, 369 mezarın tahrip edildiği, Dêrsim’de 150 mezarın yıkıldığı ve 3’ü tahrip edildiği, Wan’da 150 mezarın tamamen yıkıldığı, 3’ünün tahrip edildiği, Sêrt’te (Siirt) 200 mezarın tahrip edildiği, Mêrdîn’de (Mardin) 232 mezarın tahrip edildiği, Riha’da (Urfa) 9 mezarın yıkıldığı, 3 mezarın tahrip edildiği, Bêdlis’de 267 mezarın tamamen yıkıldığı, Colemêrg’de (Hakkari) 54 mezarın yıkıldığı, Mûş’ta 27 mezarın yıkıldığı, 8 mezarın tahrip edildiği, Çewlik’te (Bingöl) 80 mezarın tahrip edildiği aktarıldı.
2015’ten bu yana Kürt halkının cenazelerine dönük saldırılar derlendi:
2015
- 17 Ekim’de Şırnax kırsalındaki Cudi Dağı bölgesinde bulunan “Şehit Cuma ve Şehit Binefş mezarlığı” askerler tarafından tahrip edildi.
- 18 Ekim’de Dêrsim Alacık Köyü yakınlarında, PKK’lilere ait cenazelerin ve 38 Dêrsim Katliamı’nda yaşamını yitirenlerin kemiklerinin de bulunduğu “Suna Çiçek ve Doktor Baran Şehitliği” havadan bombalandı. Mezarlık içindeki Cemevi yerle bir edildi.
- 18 Ekim’de Amed’in Lîce ilçesine bağlı Sîsê Mahallesi’nde mezarlığına saldıran askerler 218 mezardan 50’sini tahrip etti.
- 22 Ekim’de Sêrt, Mêrdîn ve Êlih üçgeninde yer alan “Mawa Şehitliği”nde yer alan mezarlar kepçelerle yıkıldı.
- 4 Kasım tarihinde Amed’in Piran (Dicle) ilçesine bağlı Pirejman Mahallesi’nde bulunan mezarlık ve içinde cami ile misafirhane, askerler tarafından yıkıldı.
- 12 Kasım’da Şirnex’ın Beşabap ilçe kırsalında bulunan Meydan Kolya yaylasındaki Şehit Kurtay Feraşîn Mezarlığı bombalanarak yıkıldı.
- 22 Kasım’da Amed’in Lîce ilçesinde bulunan Şehit Harun Mezarlığı savaş uçakları tarafından bombalandı. Mezarlıkta bulunan cami, dinlenme salonu, kütüphane ve çeşme yıkılırken PKK gerillalarına ait 140 mezardan 78’i tahrip oldu.
- Abluka altında olan Amed’in Sûr ilçesinde Mesut Seviktek ve İsa Oran’ın cenazesi, 28 gün boyunca sokakta kaldı.
- Şirnex’in Cizîr ilçesindeki ablukada 10 yaşındaki Cemile Çağırga, cenazesi 11 gün boyunca buzdolabında saklanıldı.
- Şirnex’in Silopiya ilçesinde Taybet İnan’ın cenazesi 7 gün boyunca sokakta bekletildi.
- Mûş’un Gimgim ilçesinde Ekin Wan’ın cenazesi üzerinde işkence edildi.
2016
- 1 Mayıs tarihinde Amed’in Rezan ilçesinde bulunan Yeniköy Asri Mezarlığı’na defnedilen gerillaların mezarlıkları polisler tarafından tahrip edildi.
2017
- 10 Ekim Ankara katliamında yaşamını yitiren Barış Annesi Meryem Bulut ile Aycan Kaya’nın da bulunduğu 23 kişinin mezar taşlarının yıkılması için ailelerine gönderilen tebligatın ardından mezar taşları söküldü.
- Van’da onlarca polis ve zırhlı araç İpekyolu ilçesine bağlı ‘Yeni Mahalle Mezarlığı’nda bulunan mezarları tahrip edildi. Farklı tarihlerde yaşamlarını yitiren HPG, YJA-Star, YPG, YPJ’lilerin kabirlerinin de bulunduğu mezarlığa giren polisler mezarları tahrip etti ve sarı kırmızı renkli fularları çıkarıp yaktı. Mezarlıkların birçoğuna ‘T.C’ yazılaması yapıldığı görüldü.
- Dêrsim’in Mazgirt ilçesinde bağlı Perî (Akpazar), Sürek (Karabulut) köyünde Tunceli Valisi ve kayyım Osman Kaymak’ın talimatıyla askerlerce HPG’li Sancar Buluç (Seyid Rıza) ve Baran Çetinkaya (Brusk Dêrsim)’nın mezarları tahrip edildi.
- Colemêrg’in Gever ilçesine bağlı Orman Mahallesi’nde bulunan mezarlık, özel harekat polisleri tarafından tahrip edildi. Mezar taşlarının üzerine “Leş” yazılaması yapıldı.
- Şirnex’ın Beşabap ilçesi Kato bölgesinde çok sayıda asker ve korucunun katılımıyla 18 Nisan tarihinde başlatılan operasyonda PKK’lilere ait mezarlıklar tahrip edildi. Meydan Kolya Yaylası’ndaki “Şehit Kurtay Feraşîn Şehitliği”nin duvarları kepçelerle yıkıldı. Mezar taşlarının tahrip edildiği mezarlıkta, ziyaretçiler için inşa edilen yapının da tamamen yıkıldı.
- Paris’te 9 Ocak 2013 tarihinde Fidan Doğan ve Leyla Şaylemez ile birlikte katledilen Kürt kadın siyasetçi Sakine Cansız’ın anıt mezarı tahrip edildi. Kent merkezine 2 kilometre uzaklıktaki Dêrsim Asri Mezarlığı’nda bulunan anıt mezarda inşa edilen 3 metre yüksekliğindeki duvarda Sakine’nin fotoğrafı ile yıldız ve güvercin kanatları bulunuyordu.
- 14 Eylül’de Kürt Siyasetçi Aysel Tuğluk’un annesi Hatun Tuğluk’un gömülen cenazesi ırkçı bir grubun saldırısı üzerine yerinden çıkarılarak, Dêrsim’de defnedildi.
- 19 Aralık tarihinde Bêdlis’in Yukarı Ölek (Oleka Jor) Mahallesi’nde bulunan Garzan Mezarlığı’nda defnedilen tüm cenazeler çıkarılarak mezarlık yerle bir edildi. Kemikler İstanbul’da bulunan Kilyos kaldırımına kutular içerisinde gömüldü.
- 6 Haziran 2018 tarihinde Kars’ın Susuzlar ilçesine bağlı Ermişler köyünde HPG gerillası Tuncay Mihyaz’a ait mezar taşı Türk askerleri tarafından tahrip edildi.
2019
- 29 Mart’ta Amed’in Bismil ilçesine bağlı Kazancı Mahallesi’nde bulunan mezarlık askerler tarafından tahrip edildi.
- 30 Eylül’de Amed’in Piran (Dicle) ilçesinde defnedilen Mahmut Alınbay’ın mezarı askerler tarafından tahrip edildi.
2020
- 4 Nisan’da Şirnex’in İdil ilçesine bağlı Yarbaşı köyünde bulunan mezarlık askerler tarafından tahrip edildi. Mezarlıkta bulunan PKK’lilerin mezar taşları askerlerce balyozlarla parçalandı.
- 17 Nisan’da Mûş Milazgir ve merkezde bulunan köylerde HPG’lilere ait mezar taşları kırıldı.
- 24 Nisan’da Amed’in Farqîn (Silvan) İlçe Jandarma Komutanlığı, çatışmalarda yaşamını yitiren gerilla ailelerini telefonla arayarak, yakınlarının defnedildiği mezarlardaki taşların kırılmasını ve Kürtçe alfabede olan X, W, Q harflerinin silinmesini istedi.
- 25 Mayıs’ta Êlih Heskîf (Hasankeyf) ilçesine bağlı Güneşli köyündeki mezarlık tahrip edilerek, mezarlıktaki ağaçlara bayrak asıldı.
- 8 Haziran tarihinde Amed’de 1992 yılında katledilen Özgür Gündem gazetesi muhabiri Hafız Akdemir’in mezarı tahrip edildi.
- 12 Haziran’da Amed’in Lice ilçesine bağlı Esenler Mahallesinde bulunan mezarlık tahrip edildi.
- 10 Nisan’da Dêrsim’de bir çatışmada yaşamını yitiren Agit İpek’in cenazesi ailesine kargo ile gönderildi.
2021
- 1 Haziran’da Sûr’da 2015 yılında katledilen Diyarbakır Barosu eski Başkanı Tahir Elçi’nin Yeniköy Mezarlığı’nda bulunan mezarı tahrip edildi.
- 25 Temmuz’da Efrîn’de Türkiye’ye bağlı çete grupları, Şêxorze köyündeki mezarlığı tahrip etti. Çetelerin mezar taşlarını da sökerek sattıkları ve evlerin bahçelerinde kullandıkları bildirildi.
- Aynı tarihlerde Efrîn’de Türkiye YPG-YPJ savaşçılarının mezarlarını açıp, ‘toplu mezar bulduk’ diye haber yaptırdı.
- 13 Kasım tarihinde Kürt sanatçı Ahmet Kaya’nın Fransa’nın başkenti Paris’te bulunan mezarı tahrip edildi.
2023
- Ağrı Doğubeyazıt ilçesine bağlı Koçkıran Şehir Mezarlığında bulunan gerilla mezarları tahrip edildi.
2024
- 19 Aralık’ta Kuzey ve Doğu Suriye’de gazeteciler Nazım Daştan ve Cihan Bilgin Türkiye’ye ait SİHA tarafından katledildi.
Ancak bütün bu acıya rağmen, Kürt halkı yas tutma hakkını savunmaya devam ediyor. Toprakla buluşturulamayan her beden, kalplerde bir direniş anıtına dönüşüyor. Her mezar taşı, bir halkın onur mücadelesini simgeliyor. Ve her anne, evladının anısını koruyarak, insanlık onurunun savunucusu oluyor.
Haber: Dilan Babat \ JINNEWS
