HTŞ’nin Suriye için açıkladığı geçici Anayasa’ya tepkiler sürüyor. Hukukçular tek dil ve tek dini esas almak yerine Araplar, Kürtler, Dürziler, Aleviler, Hristiyanlar ve Êzidîleri kapsayan bir anayasa hazırlanmasını istedi
Suriye’de 13 Mart’ta ilan edilen geçici Anayasa’nın merkeziyetçiliği pekiştirdiğine ve Baas rejiminin hatalarını tekrarladığına dikkat çeken hukukçular, demokratik gelecek için çoğulculuğu esas alan yeni bir anayasanın kaçınılmaz olduğunu vurguladı.
ANHA’dan Ehmed Semir’in haberine göre, Kuzey ve Doğu Suriye’deki avukat ve hukukçular, Şam’ı ele geçiren HTŞ’nin ilan ettiği geçici Anayasa’nın iptal edilmesini istedi. Hukukçular yeni bir anayasanın yazılması için, Suriye’de tüm bileşenlerini temsil eden bir komite oluşturulmasını talep etti.
Rojava Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden uluslararası hukuk uzmanı Dr. Miwefeq Mihemed, geçici Anayasa’nın demokratik ilkelere ve Suriye’nin çoğulcu yapısına aykırı olduğunu söyledi. “Suriye Arap Cumhuriyeti” ifadesinin milliyetçi bir vurgu taşıdığını ve ülkedeki diğer halkları dışladığını belirten Mihemed, şunları söyledi: “Suriye, Araplar, Kürtler, Dürziler, Aleviler, Hristiyanlar ve Êzidîlerden oluşan çok uluslu bir devlettir. Ancak Anayasa Taslağı, tek dil ve tek dini esas alarak bu çoğulcu yapıyı göz ardı ediyor”
Mihemed, bazı maddelerin çelişkili olduğunu da belirterek, şu örnekleri verdi: “20. madde, Halk Meclisi’nin Cumhurbaşkanı tarafından atandığını öngörüyor. Oysa ki, meclis halk tarafından seçilir. Ayrıca, 40. maddeye göre Yargı Meclisi yürütme erki tarafından oluşturuluyor. Ancak 35. madde, yargının bağımsız olduğunu iddia ediyor. Bu, açık bir çelişkidir.”
‘Yine tekçi sistemi dayatıyor’
Avukat ve hukuk uzmanı Xalid Umar da Anayasa’nın merkeziyetçi yönetimi güçlendirdiğini ve Suriye’nin toplumsal bileşenlerini dışladığını belirtti. Hazırlayan komitenin tüm kesimleri temsil etmediğini vurgulayan Umar, “Bu taslak, Baas rejiminin tüm hatalarını tekrar ediyor. Suriye’deki en büyük sorun, merkeziyetçi sistemdir. Şam iktidarı, geçmişten ders almak yerine, yine tekçi bir sistemi dayatıyor ve diğer halkları yok sayıyor” ifadelerini kullandı.
‘Yeni diktatörlüğe yol açar’
Xalid Umar, bu Anayasa’nın iptal edilmesini ve Suriye halklarının haklarını güvence altına alacak yeni bir Anayasa hazırlanması gerektiğini vurguladı. Xalid Umar, “Tek dil, tek ulus ve tek renk anlayışıyla hazırlanan bu taslak kabul edilemez. Suriye, çok uluslu bir ülkedir ve anayasası da bu çoğulculuğu yansıtmalıdır. Aksi takdirde, bir rejimin yerini başka bir rejimin alması sadece yeni bir diktatörlüğe yol açar. Yeni anayasa, özgürlük ve adalet için ayağa kalkan Suriye halkının umutlarını boşa çıkarmamalıdır” dedi.
Süveydalılardan tepki
Süveydalı Ziraat mühendisi Dîna Derwîş de, Anayasada net bir vizyonun bulunmamasından duyduğu kaygıyı dile getirdi.,“Toplum tek ayakla asla yürüyemez” diyen Dîna Derwîş, kadınların Anayasal haklarının güçlendirilmesi ve adil, demokratik bir devletin inşasında aktif rol üstlenmeleri gerektiğini ifade etti.
Süveyda Kadın İşleri Sorumlusu Asala Aslan ise Anayasa’da kadınların büyük ölçüde görmezden gelindiğine dikkat çekerek, bunun kadın haklarındaki ciddi gerilemenin açık bir göstergesi olduğunu söyledi.
Kadın aktivist Şirûq El Ebdela da kadınların dışlanmasının onların toplumsal hedeflerine ulaşmasını engellediğini ve Suriye’nin geleceğini şekillendirme sürecindeki hayati rollerinden mahrum bırakıldıklarını belirtti. Üç isim de anayasanın tüm halkları, dinleri ve mezhepleri kapsayacak şekilde revize edilmesi gerektiğini ekledi.
Şara’nın ilan ettiği Anayasa
Kendisini cumhurbaşkanı ilan eden HTŞ Lideri Ahmed Şara, 13 Mart 2025’te tek adam, tek millet, tek din temelli geçici bir anayasa yürürlüğe soktu.
Halkların dilleri kabul edilmiyor. Cumhurbaşkanına diktatörlük yetkileri verilirken, Müslüman olmayan halkların adaylığı yasaklanıyor. Parti çalışmaları zorlaştırılıyordu. Bazı maddeleri şöyle:
“Madde 1: Suriye Arap Cumhuriyeti tam egemenliğe sahip bağımsız bir devlettir.
Madde 3: Devlet Başkanı’nın dini İslam’dır ve İslam hukuku yasamanın temel kaynağıdır.
Madde 4: Arapça devletin resmi dilidir.
Madde 24: Devlet Başkanı, adil temsil ve yeterliliği sağlamak için Halk Meclisi üyelerinin üçte birini atar.
Madde 41: Devlet Başkanı, Milli Güvenlik Kurulu’nun onayını aldıktan ve Halk Meclisi Başkanı ve Anayasa Mahkemesi Başkanı’na danıştıktan sonra halka yapacağı bir açıklamayla, en fazla üç ay süreyle, kısmen veya tamamen olağanüstü hal ilan edebilir.” QAMIŞLO
