Yükselen siyasi gerilimin ekonomi üzerindeki sarsıcı etkilerinin sonuçları gelmeye devam ediyor. Yapılan hesaplamalara göre döviz kurlarında yaşanan dalgalanma dış borç yükünü 662,5 milyar lira arttırdı
İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne yönelik operasyonlar ve tutuklamalar üzerine baş gösteren siyasal gerilim nedeniyle döviz kurlarında hızlanan artış, Türkiye’nin dış borcunun TL karşılığını üç iş gününde 662,5 milyar lira büyüttü.
Operasyondan önceki son iş günü 36,59 olan dolar/TL, 19 Mart Çarşamba günü 37,9’e yükseldi. Gözaltı kararının hemen ardından dolar/TL ilk kez 41 seviyesini aşarken, euro/TL de 44’ün üzerine çıkarak rekor bir düzeye ulaştı. Merkez Bankası’nın satışlarının da etkisiyle, ilerleyen saatlerde dolar 37,89 TL seviyelerine gerilerken, euro ise 41,33 TL oldu. Haftanın son iş günü Merkez Bankası döviz alışı kuru dolar 37,85 TL, euro 41,02 TL düzeyinden haftayı kapadı.
Merkez Bankası’nın kurdaki yükselişi bastırmak amacıyla toplam 26 milyar dolarlık döviz satışı yapmasına rağmen, bankanın döviz alış kurları baz alındığında dolar söz konusu üç iş gününde yüzde 3,3 oranında bir devalüasyon yaşandı.
Ek yük ‘şimdilik’ 662,5 milyar TL
Dolar kurundaki her 1 kuruşluk artış, dış borçların ulusal para cinsinden karşılığını, başka deyişle ülkeye yükünü yaklaşık 5,3 milyar lira artırıyor.
En son Eylül 2024 sonu itibarıyla 525,8 milyar dolar olarak açıklanan Türkiye’nin toplam dış borç stoku baz alındığında; 18 Mart’ta 19 trilyon 239 milyar lira olan bunun TL cinsinden karşılığı, 21 Mart’ta 19 trilyon 901,5 milyar liraya yükseldi. Buna göre eylül sonu düzeyi itibarıyla toplam ülke dış borç stoku, bu üç günde ulusal para cinsinden 662,5 milyar lira büyüdü. Böylece üç günlük süredeki devalüasyon sonucu ulusal ekonomiye dış borçlar cephesinden şimdilik bu tutarda bir “ek” yük binmiş oldu.
Eylül sonu itibarıyla düzeyi 525,8 milyar dolar olan dış borç stokunun 177,9 milyar dolarını kısa, 347,9 milyar dolarlık bölümünü uzun vadeli borçlar oluşturuyor. Üç günlük kur artışının getirdiği kur farkı yükü kısa vadeli dış borçlarda 224,1 milyar, uzun vadeli borçlarda 438,4 milyar lira.
En büyük yük özel sektörün
Dış borç stokunun 160,7 milyar doları reel sektör firmalarının, 105,9 milyar doları da özel bankalar ve diğer finansal kuruluşların olmak üzere toplam 266,6 milyar dolarla en büyük bölümü özel sektöre ait bulunuyor. Genel yönetim, kamu bankaları, KİT’ler ve diğer kamu kuruluşlarının olmak üzere kamuya ait toplam dış borç da 220,8 milyar dolar. Söz konusu 3 iş gününde dövizde yaşanan artış dolayısıyla en büyük kur farkı yükünü özel sektör üstlendi. Dolardaki yüzde 3,44’lük artış, dış borçları üzerinden kur farkı olarak özel sektöre 335,9 milyar, kamuya 278,2 milyar, Merkez Bankası’na 48,3 milyar TL ek yük bindirdi.
Kamuda ise dış borcun büyük bölümünün ait olduğu genel yönetim (merkezi yönetim ve yerel yönetimler) borcun TL karşılığındaki 163,5 milyar liralık artışla en fazla kur farkı yükünü üstlenirken, kamu bankaları ve finans kuruluşlarının yükü 98,1 milyar, KİT’ler ve diğer kamu kuruluşlarının yükü de 16,6 milyar lira büyüdü.
Borsa’da açığa satış yasaklandı
Sermaye Piyasası Kurulu, Borsa İstanbul AŞ pay piyasalarında açığa satış işlemlerinin yasaklanmasına, halka açık ortaklıkların pay geri alımlarının kolaylaştırılmasına karar verdi. İstanbul Büyükşehir Belediyesine dönük operasyonlar sonrası İstanbul Borsasında yaşanan yüzde 8 civarındaki kayıp nedeniyle devre kesicilerin iki kez işleme sokulması sonrası alınan karar, 25 Mart seans sonuna kadar geçerli olacak.
SPK’den yapılan açıklamada “Son günlerde Borsa İstanbul AŞ piyasalarında meydana gelen gelişmeler sebebiyle Kurulumuzca bazı tedbirlerin alınması gereği hasıl olmuştur. Bu sebeple, 24.03.2025 tarihinden 25.04.2025 tarihi seans sonuna kadar, Borsa İstanbul AŞ pay piyasalarında açığa satış işlemlerinin yasaklanmasına, Halka açık ortaklıkların pay geri alımlarının kolaylaştırılmasına, Kredili sermaye piyasası işlemlerinin devamı süresince öz kaynak oranının esnetilerek uygulanmasına karar verilmiştir” denildi.
HABER MERKEZİ
