Afganistan’daki internet kesintilerinin kadınların seslerini dünyaya duyurmasını engellediğini belirten gazeteci-yazar Hoda Khamosh, ‘İnternet erişim kadınlar için hayati önemde’ dedi
Afganistan’daki Taliban yönetimi “ahlaksızlık” gerekçesiyle 15 Eylül 2025’te fiber-optik internet bağlantılarını birden fazla vilayette kesmeye başladı. Bazı vilayetlerde tamamen internete erişim kesildi. Örneğin Balkh Province’ta fiber internet kapatıldı. 29 Eylül’de ülke genelinde internet ve mobil ağlarda büyük bir çöküş yaşandı. Trafik verileri büyük oranda sıfıra düştü, fiber optik bağlantılar kesildi, mobil internet ve uydu TV yayınları durma noktasına geldi.
İnternet izleme kuruluşu Netblocks, telefon hizmetlerinde de ciddi aksamalar yaşandığını bildirdi. Hükümet yetkilileri “ulusal bir yasak yok” şeklinde açıklama yaparken sivil toplum izleme grupları ve bağımsız araştırmalar durumun ciddi olduğunu söylüyor. Diplomatik kaynaklar, internet kesintilerinin bankacılık ve e-ticaret sistemlerini de vuracağı uyarısında bulundu. Kabil’de kurulan bir komite, fiber optik interneti ‘ahlaksızlıkları önlemek’ amacıyla filtrelemeye başladı.
Karartma, Taliban’ın son aylarda getirdiği kısıtlamaların son halkası. Kadınların yazdığı kitaplar üniversite müfredatından çıkarıldı; insan hakları ve cinsel taciz dersleri yasaklandı. 12 yaşından sonra kız çocuklarının eğitimi yasaklı; 2024’te de ebe eğitim programları kapatıldı. Kadınların Taliban’ın değimiyle erkek “refakatçi” olmadan dışarda görülmesi, seyahat etmesi ve topluma katılması tamamen yasak.
Afganistan’daki son durumu 2022 yılında TIME Dergisi’nin “Dünyanın En Etkili 100 Kişisi” ve 2021’de ise BBC tarafından “100 Kadın” arasında yer alan Afganistanlı gazeteci-yazar ve kadın hakları aktivisti Hoda Khamosh, değerlendirdi.
‘Toplumu kontrol etmek için kullanılıyor’
Son yapılan incelemelerle birlikte kadınların kamusal yaşamdan tamamen dışlandığını söyleyen Hoda Khamosh,“Toplumda Taliban ideolojisinin giderek yaygınlaşması, yakın vadede son derece tehlikeli bir tablo ortaya çıkarıyor” sözlerini kullandı.
Taliban’ın internet kesintilerini “kontrol etme” amacıyla kullandığını belirten Hoda Khamosh, şunları belirtti:
“Taliban, internet kesintilerini ve telekom kısıtlamalarını, hem yurt içi tepkileri hem de uluslararası tepkiyi ölçmek ve kontrol etmek için bir siyasi araç olarak kullanmıştır. Aralıklı internet kesintileri ve SIM kart hizmetlerine yönelik daha sıkı kontroller gibi bu önlemler, ekonomik bağlantıları zayıflattı ve halkın protestolarına neden oldu. Elbette, bu durum haklı olarak bir kriz olarak tanımlanmak, çünkü internet birçok kadın için eğitim ve geçim kaynağı olarak temel kanal konumundaydı: Kadınların öğrenim ve ekonomik faaliyetlerinin büyük bir kısmı çevrimiçi erişime bağlıydı, bu nedenle internetin kesilmesi kadınlar ve kız çocukları için ciddi bir acil durum yaratıyor.”
‘Ekonomik çöküş ve umutsuzluk kaçınılmaz’
“İnternet kesintilerinin felaketle sonuçlanan etkileri var” diyen Hoda Khamosh şu ifadeleri kullandı:
“Bu felaketlerin en önemlileri; çevrimiçi eğitimin durması, uzaktan çalışma fırsatlarını ortadan kaldırması ve sosyal ağları koparmasıdır. Teknoloji, çağdaş iş, öğrenim ve sosyal yaşamın merkezinde yer alıyor, bu nedenle kesintilerin devam etmesi hızlı bir ekonomik çöküşe ve sosyal umutsuzluğa yol açabilir. Çevrimiçi eğitim, uzaktan çalışma ve dijital ekonomiye katılım gibi modeller, kadınların eğitimi, istihdamı ve ekonomik bağımsızlığı için burada en uygun yollar. Bu modeller, erişilebilir oldukları yerlerde olumlu etkiler yaratmış olsa da Afganistan’da zayıf altyapı ve siyasi kısıtlamalar nedeniyle etkinlikleri ise sınırlıdır. İnternet kısıtlamalarından etkilenen bu yollar, bağlantıyı güvenilmez veya kullanılamaz hale getirerek bu dijital modelleri ciddi şekilde zayıflatmıştır. Sık sık kesintiler ve düşük hizmet kalitesi, sürekli çevrimiçi kursları, serbest çalışmayı veya dijital girişimciliği sürdürmeyi çok zorlaştırıyor.”
‘Kadınları dış dünyadan izole ediyor’
İnternet kesintilerinin kadınların dünyaya seslerini duyurmasını da engelleyeceğini belirten Hoda Khamosh, şunları kaydetti:
“Kadınlar için internet ve dijital medya sadece ekonomik veya eğitimsel araçlar değildir; aynı zamanda ifade özgürlüğü, topluluk oluşturma ve farkındalık yaratma için hayati öneme sahip araçlardır. Dijital alanlar, çevrimdışı dünyada mümkün olmayan siyasi ses, karşılıklı destek ağları ve görünürlük sağlar. Dijital erişimin kesilmesi veya sınırlandırılması, kadınları dış dünyadan izole eder, destek ağlarını zayıflatır ve şikayetlerini duyurma veya yardım mobilize etme kapasitelerini azaltır. Kadınların uluslararası temaslarını sürdürme, bilgiye erişme ve haklarını savunma becerilerini azaltır.”
‘Eşit koruma ilkeleri ihlal ediliyor’
“Uluslararası insan hakları perspektifinden bakıldığında, bu kısıtlamalar ifade özgürlüğü, eğitim hakkı ve çalışma hakkı gibi temel standartlarla çelişmektedir” diyen Hoda Khamosh şunları dile getirdi:
“Bu önlemler kadınları ve kız çocuklarını orantısız bir şekilde etkiliyor ve böylece uluslararası insan hakları hukuku kapsamındaki ayrımcılık yapmama ve eşit koruma ilkelerini ihlal etmekte. Mevcut kısıtlamalar devam ederse, orta ve uzun vadede kadınların sosyal marjinalleşmesi, nesiller boyu eğitim düzeyinde kayıp ve ekonomik katılımda azalma gibi senaryolar olası olarak önümüzde duruyor maalesef. Dayanıklılık stratejileri arasında merkezi olmayan ve düşük bant genişliğine sahip eğitim hizmetleri, toplum temelli destek ağları güvenli olduğunda ise şifreli iletişim ve uluslararası savunuculuk ve yardım yer almaktadır. Kanıtlar, kadınların halihazırda alternatif çevrimdışı öğrenme çevreleri, gayri resmi yerel ağlar ve düşük teknolojili işler aradığını göstermektedir, ancak bunlar kırılgandır ve güvenilir, açık dijital erişimin yerini tam olarak alamaz durumda.”
Haber: Melek Avcı / JINNEWS
