Kurye Hakları Derneği, moto kuryelerin karşı karşıya kaldığı ölümcül risklere dikkat çeken kapsamlı bir politika belgesi yayımladı. Dernek, moto kuryeliğin ‘tehlikeli işler’ sınıfının yetersiz kaldığını belirterek mesleğin ‘çok tehlikeli işyerleri’ kapsamına alınmasını talep etti
Kurye Hakları Derneği, moto kuryelerin işçi sağlığı ve iş güvenliği açısından karşı karşıya kaldığı riskleri ortaya koyan kapsamlı bir politika belgesini kamuoyuyla paylaştı. Dernek, mevcut mevzuatta “tehlikeli işler” sınıfında yer alan moto kuryeliğin sahadaki gerçek riskleri karşılamadığını vurgulayarak, mesleğin “çok tehlikeli işyerleri” sınıfına alınmasını talep etti.
Avrupa Birliği finansmanıyla, Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) Temel Çalışma Hakları Programı kapsamında hazırlanan “Moto Kuryelerin İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği: Çok Tehlikeli İşyerleri Sınıfına Geçiş İçin Politika Önerisi” başlıklı belge; farklı illerde çalışan moto kuryelerle yapılan görüşmelere, sendikalarla gerçekleştirilen toplantılara ve Kurye Hakları Derneği’nin uzun yıllara yayılan saha gözlemlerine dayanıyor.
‘Riskler görünmez kılınıyor’
Politika belgesinde, moto kuryeliğin “tehlikeli” sınıfta tanımlanmasının, kuryelerin maruz kaldığı ölümcül riskleri görünmez kıldığı ifade ediliyor. Uzun ve düzensiz çalışma saatleri, hız ve teslimat baskısı, algoritmalarla yürütülen performans denetimi, eksik ya da niteliksiz koruyucu ekipmanlar, güvencesiz çalışma biçimleri ve yetersiz denetim mekanizmalarının kuryeleri sürekli kaza ve ağır yaralanma riskiyle karşı karşıya bıraktığına dikkat çekiliyor. Bu koşulların iş kazalarını istisna olmaktan çıkarıp olağan hale getirdiği vurgulanıyor.
Derneğe göre mevcut sınıflandırma, işverenlerin ve platform şirketlerinin sorumluluklarını fiilen daraltıyor ve kuryelerin yaşam hakkını korumakta yetersiz kalıyor. Bu nedenle belgenin temel talebi, moto kuryeliğin “çok tehlikeli işyerleri” kapsamına alınarak iş sağlığı ve güvenliği yükümlülüklerinin artırılması.
Platform şirketlerine sorumluluk çağrısı
Belgede, kuryelerin işçi statüsünde olup olmamasına bakılmaksızın, platform şirketlerinin iş sağlığı ve güvenliği konusunda açık sorumluluk taşıması gerektiği belirtiliyor. “Bağımsız çalışan” olarak tanımlanan platform kuryelerinin kısa vadeli sigorta kolları açısından fiilen korumasız bırakıldığına işaret ediliyor. ILO’nun temel ilkelerine atıfla, işin niteliğinden doğan risklerin yükünün işverene ait olduğu hatırlatılıyor; platform şirketlerinin kuryeler adına iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık sigorta primlerini üstlenmesi gerektiği ifade ediliyor.
Ekipman, eğitim ve algoritmalar
Politika belgesi, “çok tehlikeli” sınıflandırmasının kağıt üzerinde kalmaması gerektiğini vurguluyor. Buna göre kasktan mont ve eldivene, reflektörlü kıyafetlerden taşıma ekipmanlarına kadar tüm koruyucu donanımların ücretsiz, standartlara uygun ve düzenli denetime tabi olması talep ediliyor. Kullanılan motosikletlerin bakımının şirketler tarafından yapılması, iş güvenliğini tehlikeye atan puanlama ve performans sistemlerinin kaldırılması, algoritmaların şeffaflaştırılması da öne çıkan başlıklar arasında. Mesleki yeterlilik belgesi olmayan kişilerin kurye olarak çalıştırılmaması gerektiği de vurgulanıyor.
Afetlerdeki görünmez emek
Belgede, moto kuryelerin deprem, yangın ve benzeri afetlerde üstlendikleri kritik rol de hatırlatılıyor. Hızlı ulaşım kabiliyetleri sayesinde lojistik destek sağladıkları, malzeme ve personel taşınmasında aktif görev aldıkları belirtiliyor. Bu emeğin çoğu zaman gönüllülük temelinde ve herhangi bir güvence olmaksızın gerçekleştirildiğine dikkat çekilerek, afetlerde hayati görevler üstlenen bir meslek grubunun gündelik çalışma yaşamında bu denli güvencesiz bırakılmasının kabul edilemez olduğu ifade ediliyor.
Denetim ve yasal düzenleme talebi
Kurye Hakları Derneği, kurye çalıştıran işyerlerinin etkin biçimde denetlenmesi, kayıtsız ve çocuk işçi çalıştıran, iş güvenliği önlemlerini ihmal eden işyerlerine yönelik yaptırımların güçlendirilmesi çağrısı yapıyor. Kuryeliğin ilgili mesleki eğitim yönetmelikleri kapsamına alınması ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın programlı teftişlerine kurye faaliyetlerinin dahil edilmesi de öneriler arasında yer alıyor.
Dernek, çok tehlikeli işyerleri sınıflandırmasının tüm sorunları tek başına çözmeyeceğini kabul etmekle birlikte, bunun kuryelerin yaşam hakkının tanınması açısından kritik bir eşik olduğunun altını çiziyor. Amaç, moto kuryeler için işçi sağlığı ve iş güvenliğini merkeze alan, güvenceli ve insana yaraşır bir çalışma yaşamının önünü açmak.
HABER MERKEZİ
