MAF-DAD Eşbaşkanı Heike Geisweid, ‘umut ilkesi’nin Avrupa Parlamentosu gündemine girmesi için yaptıkları çalışmalardan bahsederek, ‘Avrupa hükümetleri sorunun farkındadır, ancak jeopolitik gerilimleri önlemek için açık bir kamuoyu çatışmasından kaçınmaktadır. Bunun insan onurunun temel bir meselesi olduğu konusunda genellikle farkındalık eksikliği vardır’ dedi
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM), bir kişinin tahliye olma imkanı olmaksızın ömür boyu cezaevinde tutulmasının “umut ilkesi” ihlali olarak kabul ederek Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan’ın bu hakkının ihlal edildiğine hükmetti. 2014’te verilen ve Türkiye’den istenilen düzenlemeler aradan geçen süreye rağmen hala yerine getirilmiş değil. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, gündemine aldığı “umut ilkesi” için yasal düzenleme yapılması için Türkiye’ye 2026’ya kadar süre tanıdı. İkinci kez Türkiye’ye süre veren Konsey, Abdullah Öcalan’ın 27 Şubat’ta yaptığı Barış ve Demokratik Toplum Çağrısı’nın ardında kurulan Meclis Komisyonu’nun verilen süre içinde düzenleme yapmasını önerdi.
Parlamenterler gündeme alacak
Gündemdeki yerini koruyan “umut ilkesi”ne yönelik düzenleme talebi, yıllardır Alman, Türk ve Kürt avukatların ve insan hakları aktivistlerinin kurduğu Demokrasi ve Uluslararası Hukuk Derneğinin de (MAF-DAD), gündeminde. “Umut ilkesi”nin tanınması için çeşitli hukuksal ve siyasi çalışmalar yürüten MAF-DAD, birlikte çalıştığı çeşitli hukuk örgütleriyle birlikte 21 Temmuz’da Bakanlar Komitesi’ne çeşitli kurumların AİHM kararlarının takibi konusunda bildirim yapmasına olanak tanıyan Kural 9/2 kapsamında “umut ilkesi”nin etkin kullanımı için görüş sundu. MAF-DAD bu yılın 12 Eylül’ünde de Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi ve Bakanlar Komitesi üyelerine “umut ilkesi”nin uygulanması için mektup göndererek parlamenterlerden konuyu gündemlerine almalarını istedi.
Türkiye savaş suçu işledi
MAF-DAD Eşbaşkanı Heike Geisweid, çalışmalarının pek çok odak noktası bulunduğunu belirterek, PKK’nin Avrupa Birliği’nin (AB) “terör listesinden” çıkarılması, Türkiye’nin Kürtler karşı işlediği suçlar ve Rojava’daki savaş suçlarına dair çalışmalar yürüttüklerini söyledi. Heike Geisweid, insanlığa karşı suçlar ve savaş suçları kapsamında Kürt sivillerin katledilmesi, PKK’lilere karşı kimyasal gazların kullanılması, Rojava’da tıbbi tesislere saldırılar için Uluslararası Ceza Kanunu kapsamında Almanya Federal Savcılığı’na başvuruda bulunduklarını söyledi.
11 yıldır yasak düzenleme yok
Tahliye imkanı olmaksızın bir kişinin ömür boyu cezaevinde tutulmasının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) 3’üncü maddesinde düzenlenen “işkence ve kötü muamele yasağının” ihlali olduğunu söyleyen Heike Geisweid, sözleşmenin uygulanmamasının insan onuruyla bağdaşmadığını belirtti. Bakanlar Komitesinin yasal düzenleme için tanıdığı ilk sürenin tamamlanmasının ardından ikinci kez Türkiye’ye 2026’ya kadar süre tanımasını eleştiren Heike Geisweid, Türkiye’nin 11 yıldır “umut ilkesi”ne dair yasal düzenleme yapmadığını hatırlattı.
Türkiye’ye baskı yapılmalı
MAF-DAD’ın Komiteye yaptığı başvuruya ilişkin yaptığı bildirimde “umut ilkesi”ne dair mevzuat değişikliği ve bunu garanti altına alacak mekanizmaların oluşturulması, ağırlaştırılmış müebbet cezası verilerinde şeffaflık istediklerini ifade eden Heike Geisweid, Komitenin de talepleri olan bu adımların atılmaması nedeniyle konunun Komite gündemdeki yerini koruduğunu söyledi. Heike Geisweid, “Komiteden Türkiye’ye baskı yapmak için acil önlemler almasını, yani Türkiye’den ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına dair şeffaf ve kapsamlı istatistiksel veriler talep etmesini, şartlı tahliyeyi yasaklayan hükümlerin ayrımsız kaldırmasını, Öcalan 2 No’lu ve Gurban Grubu kararlarının uygulanmasının düzenli izlenmesini sağlamasını, ilerleme sağlanmaması halinde müdahaleyi değerlendirmesini istedik” diye konuştu.
İhlal yolu ile ihlal süreci başlatılmalı
Komitenin kararların uygulanmasını sağlamak için çeşitli seçenekleri devreye koyması gerektiğini dile getiren Heike Geisweid, “Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi’ndeki Türk delegelerin oy haklarının geri alınması ve Avrupa Konseyi’nden ihraç edilmesi yoluyla ihlal süreci başlatmalıdır. Avrupa Konseyi üye devletleri de Türkiye’de kararların uygulanması için çalışmak ve siyasi ve ekonomik baskı uygulamakla yükümlü hissetmelidir” diye belirtti. Heike Geisweid, Komite’nin Eylül ayında verdiği karar uygulanmazsa Türkiye’ye ihlal prosedürü başlatılarak baskının arttırılması gerektiğini söyledi.
Demokrasi için engel teşkil ediyor
Komitenin henüz başvurularına bir yanıt vermediğini belirten Heike Geisweid, Abdullah Öcalan’a “umut ilkesi”nin uygulanmamasının “sembolik sonuçlar doğurduğunu” söyledi. Kararın uygulanmamasının yargının siyasallaştığı izlenimini pekiştirdiğini ve Olağanüstü Hal’in (OHAL) kalıcı bir durum olarak meşrulaştırılmasına neden olduğunu kaydeden Heike Geisweid, “Bu da halkın demokratik kurumlara ve azınlık haklarına olan güvenini zayıflatmaktadır. Sosyal açıdan, bu durum toplumsal kutuplaşmanın derinleşmesine, sivil toplumun barış girişimlerinin zayıflamasına ve sosyal gerilimlerin artmasına yol açmaktadır. Umut olmadan barış olamaz, barış olmadan da demokratikleşme olamaz. Bu hakkın reddedilmesi, Türkiye’nin demokratik geleceği için yapısal bir engel teşkil etmektedir” şeklinde konuştu.
Avrupa Konseyi’nin üye devletlerinde demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğünü korumak ve teşvik etmek için katkıda bulunmayı amaçlayan bir kurum olduğunu hatırlatan Heike Geisweid, şunları söyledi: “Bu nedenle, Avrupa Konseyi’nin her bir üye devleti, siyasi düzeyde AİHM kararlarına uyulmasını savunmaya ve böylece Türkiye üzerinde siyasi baskı uygulamaya çağrılmaktadır.”
Avrupa durumun farkında
Heike Geisweid, Avrupa Birliği üye devletlerinin Türkiye’deki demokrasi ve insan haklarının ihlalleri sorunlarına ilgilendiren sorunları jeostratejik ve ekonomik bir perspektiften algılandığını, bu sorunları yapısal terimlerle açıklanmak yerine kişiselleştirilmiş sorunlar olarak görülme eğiliminde olduğunu ifade etti. Heike Geisweid şöyle devam etti: “Avrupa hükümetleri sorunun farkındadır, ancak jeopolitik gerilimleri önlemek için açık bir kamuoyu çatışmasından kaçınmaktadır. Bu ikilem kamuoyuna da yansımaktadır. Siyasi olarak açıkça ifade edilmeyen konular, toplum tarafından nadiren acil olarak algılanmaktadır. Bunun insan onurunun temel bir meselesi olduğu konusunda genellikle farkındalık eksikliği vardır. Avrupa kamuoyu, uzun vadeli sonuçların, yani Avrupa insan hakları standartlarının güvenilirliğinin aşınması ve otoriter argümanların güçlenmesi konusunda büyük ölçüde bilgisizdir. Avrupa kamuoyu semptomları algılar, ancak sonuçlarını algılamaz. Türkiye’de ‘umut ilkesi’nin hiçe sayılması genellikle bir iç sorun olarak görülür, ancak bu durum Avrupa’nın hukuk ve değer anlayışının normatif özüne dokunmaktadır.”
Haber: Hîvda Çelebi / MA
