Sudan’da 19 Aralık’ta ekmek fiyatının üç katına çıkması ve diğer ekonomik sıkıntılara karşı başlayan halk hareketi, 30 yıl önce darbe ile göreve gelen Cumhurbaşkanı Ömer El Beşir’in görevden alınarak tutuklanmasıyla sonuçlandı. Muhalifler, askerlerin durumdan pay çıkardığını söyleyerek, ‘sokakları terk etmeyeceğiz’ çağrısında bulundu.
Ülkede son birkaç haftadır düzenlenen gösterilere katılan binlerce eylemci, El Beşir’in istifasını talep ediyordu. Binlerce protestocu Cumartesi gününden bu yana Devlet Başkanı El Beşir’in ikametgahının ve Savunma Bakanlığı’nın da içinde bulunduğu ordu komplesi önünde gösteri yapıyordu. Bazı ordu mensupları son günlerde protestoculara destek vermeye başlamıştı. Bu sabah saatleriyle birlikte ordu içindeki bazı birlikler başkent Hartum’daki önemli yol ve köprülere konuşlandı. Ardından devlet televizyonunu ele geçiren askerler, buradan kısa sürede bir açıklama yapılacağını duyurdu.
El-Hadath televizyonuna açıklamalarda bulunan Kuzey Darfur Üretim ve Ekonomik Kaynaklar Bakanı Adel Mahcub Hüseyin, “Devlet Başkanı Beşir’in istifasının ardından yönetimi devralacak bir askeri konsey oluşturulmasına ilişkin istişareler sürmektedir” dedi.
Ev hapsine alındılar
El Arabiya televizyonu ise Devlet Başkanı Ömer El Beşir’in istifa ettiğini ve Savunma Bakanı da dahil olmak üzere önde gelen bazı siyasilerin gözaltına alındığını duyurdu. Gelişmeler üzerine binlerce Sudanlı, Savunma Bakanlığı binası önüne akın etti. Dışarıda toplanan kalabalık “(Hükümet) düştü, biz kazandık” sloganları attı. Reuters’a konuşan kaynaklar ise Ömer El Beşir ve bir çok yakın çevresinin cumhurbaşkanlığı sarayında ev hapsine alındığını bildirdi. Ajans, askerlerin el Beşir’in partisiİslami Hareket’in merkezine de baskın düzenlediğini aktardı.
Ekonomik kriz isyanı
Aralık ayında başlayan eylemlerde resmi rakamlara göre 32 kişinin hayatını kaybettiği belirtilse de İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün verilerine göre ölü sayısı en az 51. Güney Sudan’ın 2011’de referandum yoluyla bağımsızlığını kazanması ardından petrol rezervlerinin dörtte üçünü kaybeden Sudan’da, enflasyon yüzde 70’e ulaşmış durumda. 2003 yılında Darfur’da yapılan soykırım nedeniyle halen birçok ülkenin yaptırım uyguladığı Sudan’da ABD’nin geçtiğimiz yıl yaptırımları kaldırma kararı da, yatırımları çekmeye yetmemişti.
Tutuklandı
Sudan Savunma Bakanı Orgeneral Avad Muhammed Ahmed bin Avf, Devlet Başkanı Ömer el Beşir’in görevden alındığını ve tutuklandığını açıkladı. Sudan’ın resmi haber ajansı SUNA, ulusal istihbarat ve güvenlik servisinin, ülkedeki tüm siyasi mahkumların serbest bırakıldığını duyurduğunu bildirdi.
Reuters haber ajansı ise askerlerin Ömer el Beşir’in partisi İslami Hareket’in genel merkezine baskın düzenlediğini de bildirdi. Protestoları düzenleyen gruplar ise halktan sokaklardan ayrılmamasını istiyor. Protestocular yalnızca el Beşir’in değil tüm bakanların görevlerinden ayrılmalarını talep ediyordu.
Muhalifler orduya tepkili
Ancak ordudan yapılan bu açıklama aylardır meydanlarda olan Sudanlı muhalifleri öfkelendirdi. BirGün gazetesine konuşan Sudan Komünist Partisi Dış İlişkiler Komisyonu üyesi Dr. Mourad Mohamed, “El Beşir gidiyor ama biz sokakları terk etmiyoruz. Ordunun kararı bizim için şaşırtıcı oldu ama sokaklardan çekilmeyeceğiz. Arzu ettiğimiz devrim bir anda gelmeyecek ama şu an Sudan’da yaşanan da bir devrim. Tam 30 yılın ardından bugün Beşir gidiyorsa, biz her akşam ve sabah nöbetleşe sokakları doldurduğumuz için gidiyor. Ordu kendisini kurtarmak istiyor, halk şimdilik buna seviniyor. Ama bu kez çok daha kararlıyız. Bu süreçte bize ulaşan,tüm yoldaşlarımıza teşekkür ediyoruz. Bütün diktatörler devrilecek!” dedi.
Kadınlar öncülük etti
Özellikle başkentte yoğunlaşan eylemlere kadınların öncülük etmesi tüm dünyanın dikkatini çekti. 22 yaşındaki Alaa Salah’ın önceki gün Hartum’da, geleneksel beyaz giysileriyle çıktığı bir arabanın üzerinden protestoculara “Devrim” diye tempo tuttururken çekilen görüntüleri de eylemlerin sembolü olarak görülüyor.
The Guardian gazetesine konuşan mimarlık bölümü öğrencisi Salah, “Fotoğrafım sayesinde dünya çapından insanların Sudan’daki devrimden haberdar olmasından memnunum… İsyanın başından bu yana her gün dışarı çıkıp gösterilere katılıyorum çünkü ailem beni yetiştirirken vatanımı sevmeyi öğretti” dedi. Siyasi bir geçmişten gelmeyen Salah, ‘daha iyi bir Sudan’ için eylemlere katıldığını söyledi ve ekledi: “Ülkemiz siyasi partilerin ve mezhepsel bölünmelerin üzerindedir. Fotoğrafın çekildiği gün 10 farklı gösteriye gittim ve devrimci bir şiir okudum. Bu şiir insanları heyecanlandırıyor. Başta altı kişilik bir kadın grubu buldum, şarkı söylemeye başladım. Onlar da benimle şarkı söylemeye başladı ve sonra gösteri büyüdü.”
Salah’ın kullandığı “Kurşun öldürmez. Öldüren şey, halkın sessizliğidir” dizesi de Sudan’daki eylemciler arasında popüler bir slogan olmuş durumda. Ülkede çalışan kadınların giydiğitoub, Sudan’daki protestolara katılan kadın eylemcilerin bir simgesi haline gelmiş durumda. Beyaz giysi, modern Sudan’ın büyük kısmını 3 bin yıldan uzun zaman önce yöneten Nübye KuşKrallığı’nın Kandaka adı verilen kraliçelerinin giysilerini andırıyor. Annesi bir moda tasarımcısı olan Salah da, “Toub’un bir tür gücü var ve bana Kandakaları hatırlatıyor” diyor.
Erdoğan’ın yakın dostlarındandı
1989 yılından bu yana darbe ile ele geçirdiği iktidarı bırakmayan Ömer El Beşir, 2010’dan bu yana Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından savaş suçları, insanlığa karşı suçlar ve soykırım işlemekle suçlanıyor. Buna rağmen iki kez ülkenin başına seçildi. El Beşir, anayasada değişiklik yaparak, üçüncü kez aday olmaya hazırlanıyordu. Beşir ayrıca, ülkesinin kamu fonlarından 9 milyar doları cebe indirmekle de suçlanıyor. AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yakın dostu olan El Beşir, sık sık Türkiye’ye ziyaretleriyle tartışma konusu oluyordu. Erdoğan henüz Başbakan olduğu 2009’da Beşir’in Türkiye ziyaretini savunurken, Darfur’a gittiğini ve orada soykırım tespitini yapamadığını söylemişti. Ancak Uluslararası Ceza Mahkemesi Koalisyonu, 2003’ten sonra Darfur’da El Beşir güçlerinin 200 binden fazla sivili öldürüldüğünü, sistematik tecavüzler yaşandığını ve milyonlarca insanın yerinden edildiğini kaydetmişti.
Türkiye’ye ada
Ekonomik krizle boğuşan Sudan’ın Türkiye’ye tarım arazisi ve petrol satması da ülke içinde büyük tepki çekmişti. Sudan ve üçüncü ülkelerin gıda arz güvenliğini sağlayacak olan 780 bin 500 hektarlık arazinin kullanım hakkı Ankara’ya devredilmişti. Yine TPAO ile Sudan Petrol Bakanlığı arasında bir sahanın geliştirilmesi için çalışma anlaşması imzalandığını duyurulmuştu. Erdoğan’ın Aralık ayı sonunda Sudan’a yaptığı ziyaret ve bu ziyaret sırasında Kızıldeniz’de Mısır kıyılarına yakın Sevakin Adası’nın Türkiye’ye tahsis edilmesi de iç muhalefetin tepkisini çekmişti.
HARTUM
