AKBK, 25 yılı aşkındır İmralı’da tutulan Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan için ‘umut hakkı’ kararı için verdiği süre yaklaşık 3 ay sonra Eylül 2025’te doluyor
Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi (AKBK) 25 yılı aşkındır İmralı’da tutulan Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan Apo için “umut hakkı” kararını 17-18 Eylül 2024’te gündeme almış ve Türkiye’ye adım atması için bir sene vermişti. Bu süre Eylül 2025’te yani yaklaşık 3 ay sonra doluyor.
Bahçeli de ‘umut hakkı’nı gündeme getirmişti
“Umut hakkı”, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin 22 Ekim 2024’te partisinin Meclis Grup Toplantısı’nda yaptığı konuşmada dile getirmesiyle Türkiye siyasetinde gündem olmuştu. Bahçeli konuşmasında “Bu dirayet ve kararlılığı gösterirse, ‘umut hakkı’nın kullanımıyla ilgili yasal düzenlemenin yapılması ve bundan yararlanmasının önü de ardına kadar açılsın” sözlerini kullandı. Bu sözlerin üzerinden yaklaşık 7 ay kadar bir zaman geçti fakat resmi bir adım atılmadı.
AİHS’e aykırı
“Umut hakkı”, ömür boyu hapis cezasına çarptırılan ve koşullu salıverme imkanından yararlanamayan mahkumların durumuyla ilgili bir düzenleme. Bu düzenleme AİHM’in 2013 yılında İngiltere’de Vinter ve diğerleri” olarak anılan davayla ilgili değerlendirmesini esas alıyor. Bu davada AİHM, ömür boyu hapis cezalarının belirli bir süre sonra gözden geçirilmesine veya tahliye şansı olmadan uygulanmasının, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) 3. maddesinin ihlali anlamına geldiğine hükmetmişti.
AİHM 3 karar verdi
Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin Abdullah Öcalan’ın kararı için toplanmasının sebebi ise Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) 18 Mart 2014 tarihindeki değerlendirmesine dayanıyor. 2003 yılında avukatları tarafından AİHM’ye yapılan başvuru, Abdullah Öcalan’a uygulanan hükmün AİHS’nin işkence ve diğer kötü muameleyi yasaklayan 3. maddesine aykırı olduğu belirtilerek yapıldı. AİHM tıpkı “Vinter ve diğerleri” davasında olduğu gibi Abdullah Öcalan’ın ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının koşullu salıverilme hakkı olmaksızın infaz edilmesi ile ceza infaz kurumunda yalnız tutulma koşullarının AİHS’nin 3. maddesini ihlal ettiğine hükmetti. AİHM ayrıca bu karar çerçevesindeki yasal düzenlemelerin hayata geçirilmesi gerektiğini de belirtmişti. Bu karar, umut hakkı özelinde Türkiye aleyhine verilmiş ilk karar oldu.
AİHM bu kararın ardından benzer iki hükmü de Hayati Kaytan ile Emin Gurban ve Civan Boltan başvuruları üzerine kararlaştırdı. 15 Eylül 2015 tarihli Kaytan/Türkiye kararında da benzer şekilde, iç hukukta mutlak müebbet hapis cezasının gözden geçirilmesine yönelik herhangi bir mekanizma veya imkân sağlanmadığı hallerde, bu cezanın artık işkence ve kötü muamele, yasağına aykırılık teşkil ettiğine karar verdi. Mahkeme üçüncü ve benzer kararını ise 15 Aralık 2015 tarihli Gurban/Türkiye dosyasında tahliye umudu olmayan müebbet cezasına ilişkin aldı.
Abdullah Öcalan konusundaki 2 kararının üzerinden 10 yıl geçmesine rağmen Türkiye tarafından söz konusu ihlalleri ortadan kaldırmaya dönük herhangi bir düzenleme yapılmadı. Bunun üzerine AİHM kararlarının yerine getirilip getirilmediğini denetleyen Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasıyla ilgili umut hakkı üzerine yasal düzenlemeler ve uygulama değişikliklerinin sağlanması için Türkiye’ye yönelik denetim sürecini başlattı. 17-18 Eylül 2024’te toplantıda bu konuyu gündeme alan Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi son olarak Türkiye’ye 1 yıl süre verdi. Komite’nin kararından kısa bir süre sonra Bahçeli’nin açıklamaları dikkat çekse de henüz atılmış yasal bir adım yok.
Kaynak: ANF
