‘Aksiyon Adamı’ tamam ama…

Basit bir soyguncu değil Lucio Urtubia. Dünyanın en büyük bankasını dize getirmiş bir anarşistten söz ediyoruz. Javier Ruiz Caldera’nın ‘Aksiyon Adamı’ filmi, onu tanımak için en azından bir başlangıç olabilir

M. Ender Öndeş

Üç yıl oluyor sanırım, bir Arif Mostarlı yazısı vesilesiyle tanımıştım Lucio Urtubia’yı. Uslanmaz anarşist, büyük ‘kamulaştırmacı’ ve sahte belge uzmanı… Efsanevi Katalan gerillası Quico Sabate ile bankaları kevgire çevirmesinden başlayıp, bastığı sahte alışveriş çekleriyle Amerikan Citibank’ı dize getirmesine kadar uzanan 89 yıllık dolu dolu bir yaşam. Arada bir yerde Che’yi yakalayıp “Abi ben dolar basayım, siz piyasaya sürün, kapitalizmi çökertelim” diyebilen bir çılgın!

Daha yeni ölmüştü o zamanlar. Paris’te, 18 Temmuz 2020’de. Yazı vesilesiyle onun için yapılmış belgeselin linkine tıklayıp izlediğimde, “Bunun filmi de yapılsa ne güzel olur” diye düşündüğümü hatırlıyorum.

Yapılmış! Dün izledim: Aksiyon Adamı.

Senaryoyu Patxi Amezcua yazmış, filmi de Javier Ruiz Caldera çekmiş. Açıkçası biraz korkarak başladım izlemeye; çünkü böyle büyük devrimcilerin yaşamını anlatan filmlerin yönetmenler açısından sorumluluk gerektirdiğini düşünürüm hep ve fazla öznel yaklaşımlarla gerçeğin zorlanmasından endişe ederim. Ama daha ilk açılışta Brecht’in ünlü “Banka kurmak banka soymaktan daha ağır bir suçtur” sözünü ekranda görünce içim rahatladı biraz. Eh, dedim kendi kendime: En azından doğru bir başlangıç!

Sonrasında da durum fena değildi aslında. Hiç öyle geri dönüşler, ağır psikolojik yorumlar, karmaşık sahneler içermeyen dümdüz bir kurguyla yürüyor her şey. Derin yoksulluktan gelen bir İspanyol göçmeni olarak Fransa’da anarşistlerle tanışan Lucio’nun (Juan Jose Ballesta) ilk yılları, sonra Sabate ile karşılaşıp ‘elde silah kafada-çorap’ dalıp çıktığı bankalar ve sonra yalnızca bildiri değil, sahte para ve belge basmaya başladığı matbaalar… Her şey esasen duvarcı ustası olan ve bu meslekten hiç vazgeçmeyen Lucio’nun yalın anarşist karakterine uygun görünüyor.

Yine de bir yerden sonra bir şeyler ters gidiyor sanki. Filmin klasik bir biyografiden nerede ne kadar koptuğunu kestiremiyoruz; çünkü Lucio’nunki de pek legal bir hayat değil.

Örneğin Lucio’nun eşiyle olan ilişkisinde böyle bir sıkıntılı durum çıkıyor ortaya. Belli bir noktadan sonra “artık çoluk çocuğa karıştın, bu tehlikeli işlerden vazgeç” ya da “devrim artık geçmişte kalan bir ütopya” gibilerden klasik lafları söyleyen eşi Anne (Liah O’Prey) ile Lucio’nun sert tartışmaları bu türden kuşkuları yaratıyor. Doğrusu bu tür ayrıntıların ne kadarının gerçek, ne kadarının senaristin “sert devrimci-zayıf kadın” kurgusunun eseri olduğunu bilmek zor ama böyle bir klişenin solda pek yaygın olduğu açık.

Öte yandan, Anne’ın sonradan Bolivya’da faaliyet gösteren bir STK (Medicos Del Mundo) ile anlaşıp gidişi ve başı beladan kurtulduktan sonra Lucio’nun da Bolivya yolunu tutması ve filmin tam da o noktada sona ermesi de başka bir sorun gibi duruyor. Çünkü ömrünün sonuna kadar dünyanın her tarafındaki devrimciler için belge hazırladığını, 1990’larda bile Paris’te anarşistler için Louise Michel Merkezi inşa ettiğini bildiğimiz Lucio’nun fiziki ve siyasal hayatının Bolivya’daki bir STK’da sona erdiği izlenimini yaratıyor: Birbirine sarılmış eşler, çocuk ve mutlu son… Bütün bunların biyografinin gerçeği mi, yoksa senaristin ‘zamanın ruhuna’ uygun siyasal dokunuşları mı olduğu konusunda bir bilgimiz yok işin doğrusu. Dedik ya, Lucio da o kadar kayıtlı kuyutlu bir adam değil ve hayatının bütün ayrıntıları ayan beyan bilinmeyebilir.

Sonuç olarak, ‘Aksiyon Adamı’ yine de izlenmesi gereken bir film. En azından Lucio Urtubia gibi bir karakteri tanımak için. Ama belki de bunun için Caldera’nın filmiyle yetinmemek ve Lucio için 2007’de Aitor Arregi ve José María Goenaga yapılmış belgesele -dil bilmeseniz de- bir göz atmak gerekir. Böylece, Lucio’nun yaşamını derli toplu olarak gözden geçirmek mümkün olabilir.