Bolivya halkı darbeye karşı direnişi sürdürürken cunta birbirine düştü. Muhtıra veren Genelkurmay Başkanı görevden alındı.
Bolivya’da Parotani’de darbe karşıtı madenciler yol kapattı. Başkent La Paz’da yerliler polisle çatıştı. Dinsel şovla başkan ilan edilen Jeanine Anez’in istifası istendi. Polis-asker müdahaleleriyle ve karşılıklı çatışmalarda ölü sayısı artıyor. Morales, “Irkçı ve faşist darbe kanunsuzluğa saplanıyor” açıklaması yaptı. İspanyol sömürgeciliğin soykırım yaptığı Bolivya’da bu kez Kızılderilileri ezmek için ABD, ordu, polis, sivil yerli faşist ittifak devrede. İspanyol işgali sonrası İspanyolca’nın resmi dil olduğu Aymara, Quechua, İspanyolca gibi 37 farklı dilin konuşulduğu kozmopolit ülke Bolivya’da halklar özgürlükleri için darbeye karşı sokaklarda.
Evo Morales Ayma’nın liderliğini yaptığı Sosyalizme doğru Hareketi’ne (MAS) karşı ABD desteğiyle ordu, polis, tekeller ve ve Senatodaki sağcılar tarafından yapılan 10 Kasım darbesine karşı Aymara (Yeni yıl) Kızılderililerin başını çektiği direnişe karşı faşistlerin safına geçen polisler evleri basarak insanlara işkence yapıyor. Darbe yanlıları ve darbe karşıtlarının gösterilerinde ölü sayısı 9’a yükseldi. Cuntadan önceki faşistlerin gösterilerinde 3 kişi hayatını kaybetmişti. Çok renkli yerlilerin Wiphala bayrağı (sarı, kırmızı, yeşil, beyaz, mavi, mor, turuncu) ve sarı kırmızı yeşil renkli Bolivya bayrağı (Kırmızı özgürlük için savaşanları, sarı zengin kaynakları, yeşil verimli toprakları sembolize ediyor) ile direnen darbe karşıtları, La Paz, havaalanının olduğu El Alto, Cochabamba gibi kentlerde barikatlarda.
Evo Morales’i istifaya zorlayan ordu ve Çok uluslu Yasama Meclisi’nin (ALP) üst kanadı Senatörler Meclisi Başkan Yardımcısı Jeanine Anez’in dinsel şovla, İncil gösterisiyle geçici devlet başkanı ilan edilmesi protesto ediliyor. Başkent La Paz’da gösteriler saldıran polisle çatıştı. Murillo Medyanı ve San Francisco semtinde toplanan ve geçici devlet başkanlığına getirilen, Genelkurmay Başkanı Williams Kaliman’ın, ordu komutanlarının ve Emniyet Müdürü Yuri Calderon’un tanıdığı Anez’in istifasını isteyen göstericiler, ayrıca muhaliflerin eylemlerinde yaktıkları Kızılderili bayrağı Whipala’ya saygı gösterilmesini talep etti. Maden bölgesi Parotani’de, karayolu Morales destekçisi madenciler tarafından kapatılırken, batıda ise yine Morales destekçisi yerliler bölgedeki otoyolunu barikatlarla kapattı. Sağcıların güçlü olduğu Santa Cruz iline bağlı Montero ve Yapacani kentlerinde 2 kişi hayatını kaybetti. Böylece, 400’den fazla kişinin yaralandığı olaylarda ölenlerin sayısı 9’a yükseldi. Morales’e karşı 70 gün önce greve başlayan doktorlar ise yeniden işbaşı yaptı. Arjantin, Kolombiya, Meksika gibi ülkelerde de darbe karşıtları eylem yaptı.
Polis vekilleri engeleldi Meclis de hareketliydi. Türkiye’de karşılaşılan görüntülerin benzerini serileyen polis, Morales’in liderliğini yaptığı Sosyalizme doğru Hareketi’nden milletvekillerinin meclis binasına girişini engelledi. Morales, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda, “Bugün, halkın milletvekilleri acımasızca baskı altına alındılar ve meclise girmeleri engellendi. Irkçı ve faşist darbe kanunsuzluğa saplanıyor… La Paz, bana yapılan darbeyi kınayan insanları baskı altına almak için asker ve polis bölgesi haline geldi” açıkalamsı yaptı.
ABD coşkuyla karşıladı
ABD Başkanı Donald Trump’ın darbeyi cokuyla karşılayıp “Morales’in istifası batı yarım kürenin demokrasisi için önemli bir olaydır” demesi ve Venezuela ile nikaragua’nın sırada olduğunu söylemesinden sonra cuntanın atadığı Anez yönetimini ilk tanıyan da ABD oldu. İkinci olarak da cunta yönetimini Brezilya’nın neo-faşist Başkanı Jair Bolsonaro’nun tanıması dikkat çekti. geçici devlet başkanı ilan eden Jeanine Anez’in 2013 yılında sosyal medya hesabından ülkede yaşayan yerlilere yönelik ırkçı paylaşımlarda bulunduğu öne sürüldü. Başkan ilan edilip ayrımcı Katolikler ve Evangelistlere jest olsun diye büyük bir İncil ile saraya giden Senato Başkan Yardımcısı Jeanine Anez’in sosyal medyada ırkçı mesajlar yazdığı ortaya çıktı. Kızılderililere hakaret eden Anez, “Yerlilerin satanik ayinlerinden arındırılmış özgür bir Bolivya düşlüyorum. Bu ülke/şehir, yerliler için değil. İlla bir yerde yaşayacaklarsa, dağa ya da El Chacho ovasına gitsinler!!” diyor. Anez’in yine bir mesajında, yerlilerin dini günlerine yönelik “Ne Aymara’sı (Yeni yıl), ne sabah yıldızı!! Şeytana tapanlar, kimse tanrının yerini alamaz” diyor.
Cunta birbirine düştü
2005’te seçimi kazanan, sonraki yılalrda oylarını büyük oranda arttıran Evo Morales’e ABD ve tekelci sermeye desteğiyle muhtıra veren Bolivya Genelkurmay Başkanı Williams Kaliman, cunta içi çekişmede görevden alındı. Jeanine Anez’in de katılımıyla yeni üst düzey ordu komutanlarının yemin töreni yapıldı. Kaliman’ın yerine Genelkurmay Başkanlığına getirilen Carlos Orellana Centellas, yaptığı konuşmada, ordunun her zaman halkın yanında olduğunu ifade ederek, halka sükunet çağrısı yaptı.
ABD ‘cunta’ sabırsızlığında
ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Bolivya Devlet Başkanı Evo Morales Ayma’nın istifası ve Jeanine Anez’in geçici devlet başkanlığına getirilmesinden memnuniyet duyduklarını açıkladı. Pompeo Anez’i tebrik ederken”ABD, ülkesini Amerikan Demokratik Tüzüğünün ilkeleri doğrultusunda demokratik bir sürece ulaştırmak için sorumluluk alan Bolivyalı Senatör Jeanine Anez’i takdir etmektedir” ifadelerini kullandı. ABD hükümeti olarak Bolivya yönetimi ile çalışmak için sabırsızlandıklarını belirten Pompeo, “Tüm Bolivyalı taraflara gelecek zamanlarda da demokrasiyi korumaları ve şiddetten uzak durmaları çağrısında bulunuyoruz.” açıklamasında bulundu.
Jeanine Anez kimdir?
Evo Morales’ten sonra, devlet başkanı yardımcısı Alvaro García Linera ve Senato Başkanı Adriana Salvatierra da istifa etmişti. Cunta ırkçı sanatör Jeanine Anez’i (52) başkan atadığını duyurdu. Morales’in “darbe tüccarı sağcı bir senatör” olarak tanımladığı Anez, siyasi kariyere Bolivya’nın kuzeyindeki Beni şehrinde başladı, ulusal siyasete geçişi de 2006 yılında Anayasa Meclisi’nin bölge temsilcisi olarak seçilmesiyle oldu. Anayasa Meclisi, 2009 yılından bu yana yürürlükteki anayasanın onaylanması görevini üstleniyor. Yeni anayasanın onaylanmasıyla Anez kendi bölgesinden muhalif parti Plan Progreso y Covergencia Nacional adına senatör seçildi. Anez akademik eğitimini hukuk, kamu yönetimi, insan hakları ve yükseköğrenim konularında yaptı. Bolivya’nın ilk kadın devlet başkanı Lidia Gueiler Tejada 1979 ve 1980 yıllarında ülkeyi yönetmiş, askeri darbe ile görevden alınmıştı.
Evo Morales Ayma kimdir?
Latin Amerika’da en uzun süre görevde kalan ve ilk yerli devlet başkanı Evo Morales Ayma oldu. Alttan geliyordu. Oruro bölgesinde doğdu. Aymara ailesiydi. Bir koka çiftçisiydi. Kapitalistler kokayı kokain için kullanırken, koka, binlerce yıl And Dağları’nda dini amaçlarla, hastalıklarla mücadelede ve hafif uyarıcı etkisinden faydalanmak için kullanılıyordu. İlk siyasi deneyimi, koka ağacı üreticilerinin oluşturduğu sendikal çalışmalarda kazandı. Çiftçiyken devlet güçlerinden şiddet gördü. 2005’te başkan seçildi, 14 yıl Bolivya’yı yönetti. Bolivya’yı çok uluslu ve seküler yansıtan yeni bir anayasaya kavuşturdu. Morales halklar için, yoksullra için öenmli atılımlar yaptı, ekonomiyi büyüttü. Yoksulluğu yüzde 38 seviyesinden yüzde 17’ye düşürdü. Büyük petrol ve gaz sanayiini, maden şirketlerini kamulaştırarak kazancı ülke içinde tutmayı sağladı.
Emperyalizm bu politikaları radikal buluyordu. Diğer yandan Bolivya deneyimi solun tarihsel ve ders çıkarılmayan hastalıklarından birinin sürdüğünü çarpıcı şekilde gösterdi. Bu hastalık sağlam kurumlaşmalar yaratıp alternatif adaylar, yeni isimler çıkarılaması ve bir isim üzerinden ısrar edilmesi idi. Bolivya’da da eleştirilen temel noktalardan birisi bu idi. Anayasanın izin verdiği iki dönem sonrası farklı güçlü isimler çıkarılmaması önemli yıpranmışlıklara yol açtı. Morales, 2008 yılında ABD’nin Sucre Büyükelçisi Philip Goldberg’i, hükümetine karşı komplo kurmakla suçlayıp sınır dışı etmişti. Yine ABD’nin Uyuşturucuyla Mücadele Dairesi’nin Bolivya’daki operasyonlarını askıya almıştı. Morales, 2013’te ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı’nın da faaliyetlerini sağ muhalefeti desteklediği gerekçesiyle durdurmuştu. Diğer bir boyut, yoksullara dönük, yerlilere dönük, kadınlara dönük pozitif politikalar uygulanırken, bunun yeterli görünmesi ve daha üst noktalara taşınmaması oldu. Yine orta sınıf ve üstü burjuvazi ile komprador burjuvazinin gücünün küçümsenmesi, Rusya, Çin, Almanya, İtalya, ABD vb merkezli sermaye gruplarıyla, sermaye oligarşisiyle mücadelenin üst düzeye çıkarılmaması handikaplardan oldu.
Morales Sol blokun çatı hareketlerinden biri olan Sosyalizme doğru Hareketi (MAS) lideri olarak 4. defa seçilmek için 20 Ekim 2019 seçimine giden yasa değişikliklerini yaptı. Morales, Anayasa Mahkemesi’nin devlet başkanlığı süresini kısıtlayan yasada değişiklik yapmasıyla Ekim 2019 seçimlerinde dördüncü defa devlet başkanlığı için yarıştı. Yüzde 47,8 aldı, rakibi devlet eski başkanı Carlos Mesa yüzde 36,51 oy aldı. Yasaya göre fark yüzde 10 olduğundan Morales yeniden seçildi. Neo-faşist blok ABD desteğiyle gösterilere başladı. Polis ve ordu da ABD’nin yanında yer alınca Morales muhtırayla 10 Kasım’da istifa edip Meksika’ya gitmek zorunda kaldı.
DIŞ HABERLER
