Bir zamanlar hükümetin elektrikli traktör sözü yerini zararına traktör satışlarına bıraktı. Borç altında debelenen çiftçiler önce traktörlerinden sonra tarım arazisini satmaya başladı
Şirin Bayık
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2019’da Tarım ve Orman Bakanlığının düzenlediği ‘Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM) 69. Geleneksel Hasat Bayramı’ kapsamında buğday hasadı yapmış, tören sonunda okunan duaların ardından Türkiye’de ilk olma özelliği taşıyan ve yerli olarak geliştirilen elektrikli traktörün deneme sürüşünü gerçekleştirmişti. Ancak tanıtımını bizzat Erdoğan’ın çizme üstüne galoş giyerek yaptığı ve 2021’de seri üretime başlanacağı açıklanan yerli elektrikli traktör projesi iptal edilmişti. Traktörü geliştiren firmaya, projenin “değerlendirme dışı bırakıldığı” bildirilmiş, firma Türkiye yerine Kanada’da üretim kararı almıştı.
Çiftçilerin en büyük sorunlarından biri yakıt sorununu yüzde 95 tasarrufla çözme iddiasıyla ortaya çıkan proje iktidarın izlediği politikalar nedeniyle yine bir sonuç vermezken, borç içinde kalan çiftçiler elinde ne var ne yoksa satmaya başladı.
Geçtiğimiz ayın Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), haftalık para ve banka istatistiklerine göre, tüketici kredileri 5 trilyon lirayı geçerken bireysel kredi kartı borçları 2,5 trilyon liraya ulaştı. Yılbaşından beri çiftçilere ait 500’ye yakın traktör icraya düştü. Konuya ilişkin CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer, kredi ile üretim yapan çiftçilerin ürün alamayınca borcunu ödeyemediğini ve icralık duruma geldiğini belirterek, “2025 yılında umut vardı ama umut gerçekleşmedi. Hayvancılık yapan da, çiftçilik yapan da beklediği geliri sağlayamadı. Bu nedenle ödeme güçlüğü içindeler. Tarım sektöründeki ekonomik darboğaz rakamlara da yansıdı. Çiftçilerin bankalara olan borcu 1 trilyon 81 milyar liraya yükseldi. Artan borç yükü nedeniyle son olarak 52 traktör ve 5 bin 325 tarla icra yoluyla satışa çıkarıldı. Yılbaşından beri 500’ye yakın traktör icraya düştü. 10 bine yakın arazi icralık oldu” dedi.
Sahibinden satılık tarla
Bu tabloyu Amed’de arsa satış sitelerindeki ilanlar üzerinden de görmek mümkün. Gün geçtikçe çiftçilikten umudu kesen yurttaşlar, elindeki tarlaları satışa çıkarıyor. Sadece 12 Eylül 2025’ten bu yana ilana çıkan arsa sayısı bin 279. Bu ilanlardan büyük bir kısmı tarıma elverişli tarla. Satış sitesinde binden fazla tarla satışı yer alıyor. İlanlarda icralık olan tarlaların da satışa çıkarılmış olması dikkat çeken bir başka unsur.
‘3 traktörüme icra geldi, arazimi satışa bıraktım’
Çiftçiliğin geldiği noktayı gösteren en somut örneklerinden biri ise traktör satışlarında kendini gösteriyor. Bu durumu Amed’de bulunan Traktörcüler Sitesi’nde gözlemledik. Satılığa çıkarılan traktörlerin altında çiftçilerin yaşadığı derin sorunlar öne çıkıyor.
Hem çiftçilik yapan hem de traktör alım satımı yapan Mehmet Ali Erk, kendi traktörlerini de satışa çıkardığını ve artık tarım yapmak istemediğini söyledi. Mehmet Ali Erk, “550 dönüm icar, 250 dönüm kendi arazim var. Buğdayı bu sene 12 buçuğa sattım, kamyon, işçi parası derken bir kâr elde edemedim. Bu sene kuraklık da etkili oldu. Bankadan üç traktör için kredi çekmiştim. İki sene ödeme yaptım ama bu sene ödeme yapamadım. 3 traktörüme icra geldi. 1 milyon TL sadece DEDAŞ’a ödeme yaptım. 210 bin TL biçer parası ve mazot parasıyla elimizde zaten bir şey kalmadı. Ben bu seneden itibaren çiftçiliği bıraktım. İcardaki araziyi sürmeyi bıraktım. Kendi arazimi de satışa bıraktım. Satılmazsa da bir daha ki sene sürmeyeceğim. Öyle kalsın. Önceki senelerde de bir kısım tarla satmıştım. Yani gün geçtikçe elimizde bir şey kalmıyor. Traktörlerimi de buraya getirdim satacağım” diyerek sitem etti.
‘Çiftçi borç altında’
Çiftçinin zararına traktörünü de sattığını belirten Mehmet Ali Erk, “Kimileri yarı fiyatına veriyor artık. Bankalar sürekli faiz ekliyor çünkü ve çiftçi de vermek zorunda kalıyor. Şuan elimdeki 2 milyon TL’lik traktörü 1 milyon 300 bin TL’ye satmak zorundayım. İki sene önce almıştım. Yaklaşık 700 bin TL zarar ediyorum. Bir diğer traktörü ise 1 milyon 200 bin TL’ye aldım ama 800 bin TL’ye vermek zorundayım. Buna rağmen kimse gelip almıyor. Bütün çiftçiler borç altında artık” şeklinde konuştu.
‘Piyasa çökmüş durumda’
Bir traktör bayisi yöneticisi olan Deniz Taş ise, çiftçilerin yıllar önce bankalardan kredi çekerek traktör aldığını ancak faizlerin yükselmesi, üretimin istedikleri karı getirmemesi sonucu şu an bir kriz yaşandığına işaret etti. Deniz Taş, “Normalde ikinci el ve 1 milyon TL olan traktörler, şuan yüzde 20’den fazla zararla yani 800 bin TL gibi bir fiyata satılıyor. Artık traktör satışı da gerçekleşmiyor. Sıfır traktör fiyatları gün geçtikçe artıyor. Ancak ikinci el traktör fiyatları düştükçe düşüyor. Bu anlamda ikinci el traktör piyasasında yine hareketlilik oluyor” dedi. Öte yandan kendileri gibi bayiliklerin de zararda olduğunu söyleyen Taş, “Artık bayiler de iş bırakıyor. Çünkü biz de iş yapamıyoruz. Piyasa çökmüş durumda. Bir hareketlilik olmadığı için biz de bundan etkileniyoruz” şeklinde konuştu.