Ortadoğu derin bir kaos aralığında yol yürüyor. Rotasını kaybetmiş geminin yanaşacağı korunaklı bir koy ya da limana sığınma arayışı gibi. Deniz dalgaları heybetli; her an alabora olma riskiyle karşı karşıya kalınabilir. Geminin tek kaptanı ve mürettebatı yoktur, birden fazladır. Aslında bir parça güneş sistemine benzetilebilir. Gemi de tek değil, birden fazla. Bütün gemiler kendi aralarında yörünge misali bağımlıdırlar. Merkezde yer alıp güneş gibi tüm gemileri kendine bağımlı şekilde yönetmeye çalışanlar var. Ancak tek merkez yok. Birkaç tane kendine çekmeye çalışan merkez olduğu gibi; cüssesi daha küçük olan orta boy kaptanlar da var. Onlarda, büyüklerin kendi aralarındaki çekişmenin yarattığı boşluklarda yararlanmaya çalışarak öne geçme umuduyla doluyor. Kaotik durumu yaratan, irili ufaklı büyüklüklerin kendi aralarında çekişmeler, ilişki ve ittifak kurma çabaları oluyor. Hal böyle olunca zemin kayganlaşıyor ve çözümsüzlükler derinleşiyor, yeni ve daha büyük boşluklar yaratılırken; o boşluklar, koşulları iyi değerlendirebilen kaptanlar ortaya çıkarmaz ise gemilerin alabora olması kaçınılmaz olabilir. Yine o büyük boşlukları çözüm seçeneğini halklar lehine kullanabilecek kaptanlar öncülük misyonlarını yerine getiremezlerse, iktidar-devlet eksenli yeni oluşumlar ya da var olanlar o boşluklara sızarak fırsatları yine devletleşme lehine kullanır; eskinin tekrar şeklinde çok uzun zamana yayılacak olan sömürü, baskı ve hegonomik güçler rol oynamaya devam edeceklerdir.
İçinden geçtiğimiz zaman, tarihi değeri yüksek, iyi değerlendirilmesi halinde; önümüzdeki uzun yılar özgürlük yürüyüşünün önü tamamen açalabilecek potansiyelleri barındırıyor. Mevcut konjonktür koşullarında stratejik ilişki ve ittifaklar döneminin büyük oranda aşıldığı, önemli oranda onlarının yerini kısa erimli taktik ilişki ve ittifakların geçtiği dönem yaşanıyor. İktidar eksenli, ulus-devlet mantığı ile hareket etmeye çalışan güçlerin ajandaları çok yüklü, bagajlarında tarihin ağırlıkları çok fazla olduğundan hareket kabiliyetleri düşüktür. Devasa parasal kaynaklar ve modern silah sistemlerine sahip olsalar da, tarihin kendilerine yüklediği manevi ağırlıkları altında neredeyse kıpırdayamaz hale geldikleri bile söylenebilir. Ağırlıklı olarak bölge devletlerinin durumu bu kapsamda. Halklar nezdinde teşhir olmuş, uzun zaman emperyal güçlerin bölgesel taşeron rolünü oynadıklarından antiemperyalist söylemlerinin ciddiyeti bulunmuyor. Hem antiemperyalist olduğunu dillendir hem de onların başkentlerinin sokaklarını aşındırarak destek arayışını sürdür…
Bir gün yönünü ABD’ye, ikinci gün Rusya’ya çevir ve üçüncü günde her ikisini birden idare etme gayretine düş, ardından da “Biz antiemperyalistiz; fakir fukaradan yanayız, sessizlerin sesiyiz” diyeceksin. Buna kim inanabilir! Bu davranış biçimiyle ne ezilen fakir fukaraya nede ABD ya da Rusya’ya güven verilebilir. Ortadoğu sahasında bu pratiklere fazlasıyla rastlanabilir. Türkiye yönetim erkinin davranış biçimi, belki de en tipik örneği ortaya koyuyor. Şunu bilmek lazım: Günümüz dünyasında her güç kendi çıkarları peşinde koşuyor. Bu durum finans çağı kapitalizminin en tipik karakteri. Kar odaklı davranış ortaya koyuyor ve azami karı sağlayabilecek opsiyonlara açık. Burada ahlaki bir tavır beklemek, kurallardan ve normlardan söz etmek ve o beklentiler içinde bulunmak beyhude olur, sonucu yıkıma götürebilir. Hemen her ülkede iki uç biçiminde bir ayrışma ve karşıtlaşma görülüyor. Her iki uçta karşıtlaşma, didişme, çekişme, hatta savaş durumu yasansa da sonuçta devleti ele geçirme, toprak kazanmak için işgale girme pratikler oluyor. Haklar kendi içlerinde kutuplaştırılarak sürekli gerilimli bir ortam yaratılıyor. Çünkü ancak böyle amaçlarına ulaşır ve ayakta kalabileceklerini düşünüyorlar. Uluslararası ve bölgesel ilişkilerini de bu öncelikleri üzerinde kuruyorlar. Burada ne toplumsal sorunlar ne de ekonomik sorunlar çözülebilir.
3. Yolu takip edenler, halkların bu yönelimine öncülük eden; onu örgütsel ve eylemsel kılarak özgücü açığa çıkarmak durumundadırlar. Kuzey ve Doğu Suriye’de yaşanan budur. Tüm toplumsal farklılıklar yapılanmalarda yer almakta, söz gücüne sahip, karar verebilen ve kendini eylemsel kılan mekanizmalar vardır. Bu özgüçlerin sonucudur ki, esnek herkesle taktik ilişki ve ittifaklar kurabiliyor fakat bunu hiçbir güce angaje olmadan yapabiliyorlar. Son “güvenli bölge”ye ilişkin gelişmede bu kapsamda ele alınabilir. Zengin bir deney: Üzerinde durma, anlama ve anlamlandırma halklara, özgürlük arayışçılarına çok şey kazandıracaktır.
