Türkiye’de din öğretimi her zaman önemli bir gündem maddesi olmuşken, 1982’de bir “devlet politikası” olarak Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (DKAB) dersi anayasal olarak zorunlu hale getirildi. Ancak bu zorunluluk AB süreci, DKAB dersine ilişkin açılan davalar, Danıştay’ın ve AİHM’in kararları, Alevi Çalıştayları ile eleştirel bir gözle yeniden ele alındı. Fakat yine de Türkiye’de çocuk haklarını önceliklendiren, ayrımcı olmayan tek bir dine ve mezhebe odaklanmayan bir din öğretimi programı yaşama geçirilmedi.
2016’da PODEM, Norveç Helsinki Komitesi İnanç Özgürlüğü Girişimi’yle birlikte Yaşama Dair Vakıf ve Gündem Çocuk Derneği’nin katkılarıyla “Okullarda Çoğulculuk, Zorunlu ve Seçmeli Din Dersleri ve Dinin Görünümleri” adlı bir araştırma yapıldı. Araştırma farklı inanç gruplarından, farklı dini pratik seviyelerine sahip 124 ebeveyn ve 38 çocuğun görüşlerine dayanıyor.
Araştırmaya göre Türkiye’deki farklı dindarlık düzeyindeki ebeveynler de çocuklar da din öğretiminden memnun değil. Tüm inanç gruplarındaki ebeveynlerin okuldan beklentisi din eğitiminden daha fazla “kaliteli bir eğitim”, “yetkin öğretmen”, “altyapı eksikliklerini tamamlamış bir okul”.
Din dersleri sadece dindar Sünniler için “vazgeçilmez”. Diğer kesimler için belli koşullara bağlı olabilecek bir ders. Dindar olmayan aileler genel bir kültür bilgisi olarak din dersini anlamlı buluyor. Alevi ve gayrimüslim ebevynler ise tüm din ve inançlara eşit mesafede duran, çocuklarının maddi ve manevi olarak ayrımcılığa maruz kalmayacağı din derslerine itiraz etmiyor.
Ateist ebeveynler dersi almak isteyenlere verilmesi gerektiğini ifade ediyor. Dindar ebeveynler “seçmeli din dersleri” olmasından memnunlar ancak dindar olmayanlar ise seçmeli dersin uygulamada “zorunlu” hale gelmiş olmasından rahatsız.
Çocukların din dersleriyle ilgili dile getirdikleri sorunların başında içerik yer alıyor. Çocukların okuldan beklentisi “donanımlı ve tartışmaya açık öğretmenler”, “çocukların okul içerisinde karar alma mekanizmalarına katılabileceği bir sistem”, “çocukların ilgi alanlarına uygun faaliyet alanları”.
Zorunlu ya da seçmeli din derslerinden -farklı saiklerle olsa da- hiçbir çocuk memnun değil. Dersler hakkında dile getirilen ortak eleştiri; ezbercilik, eleştirel düşünceye yer vermemesi, dayatmacılık, müfredatın kısıtlılığı, öğretmenlerin ve kitapların yetersizliği ve seçmeli derslerin kabule zorlanması.
Çocukların din derslerinden beklenti ve ders sırasında yaşadıkları sorunlarda önemli farklılıklar görünüyor. Zorunlu ve seçmeli din dersleri, Sünni dindar kesimden çocuklar tarafından yetersiz ve kendini tekrar eder nitelikte olduğu için, dindar olmayan ya da en az dini pratiklere sahip kesimden gelen çocuklar tarafından TEOG’daki başarıyı etkilemesi ve ezbere dayalı olması nedeniyle eleştiriliyor.
Okullarda Alevi kesimden gelen çocukların okulda ve derslerde yaşadıkları olumsuz deneyimlerin oranı diğer kesimlere göre hayli fazla. Okullardaki mevcut din eğitimi müfredatı ve dini görünüm uygulamaları Alevi öğrencilerde güçlü bir ayrımcılık hissiyatı yaratıyor. Bu kesimden çocuklar her inanç grubuna eşit yaklaşan din dersleri içeriği yanı sıra okullarındaki öğretmen ve idarecilerin tutumları hakkında da beklentilere sahip.
Tüm çocuklar ezber ve benzer içerikli dersler yerine kendilerini gündelik hayatta daha çok destekleyebilecek, problemleri çözmeye odaklanan dersler talep ediyor.
Geçtiğimiz günlerde bir Tv programına katılan MEB Bakanı “Zaman içerisinde demokrasinin dönüşmesiyle bazı insanlar başka dersler almak isteyebilir. Bu bir devlet politikasıdır ve bununla ilgili milletimizin beklentisi bizim için önemlidir” dedi.
Bakan “Milet beklentisi” demişken biz de raporu hatırlatalım ve kendisine birkaç soru daha yöneltelim:
Sayın Bakan “milletin beklentisi” derken yukarıda görüldüğü gibi farklı beklentilere sahip tüm çocukların ve tüm ebeveynlerin beklentisinden mi söz ediyorsunuz? Eğer öyleyse yapılması gereken demokrasinin dönüşmesini beklemek yerine bir an evvel din öğretiminde çocuk haklarını önceliklendiren bir değişim yaratmak değil mi?
“Okullarda Çoğulculuk, Zorunlu ve Seçmeli Din Dersleri ve Dinin Görünümleri” Raporuna erişmek için:
http://podem.org.tr/wp-content/uploads/Egitimde-Cogulculuk-ve-Inanc-Ozgurlugu.pdf
