Eğitimde Finlandiya mucizesinin en önemli unusuru fırsat eşitliği. Çocuklar bebeklik döneminden başlayarak özenle yetiştiriliyor, okul çağında pedagoglar ve psikologlar tarafından izleniyor
Bütün dünyada eğitimde bir Finlandiya mucizesinde söz ediliyor, mucizevi dönüşüm Finlandiya’da 1970’li yıllarda başladı ve yenilikçi reformlar sayesinde değişim ruhu güç kazandı. Ülke, 30 yıl içinde vasat bir eğitim sistemini küresel eğitim sıralamalarının tepesinden inmeyen bir ‘yetenek kuluçka makinesine’ çevirdi. BBC Türkçe’nin konuyla ilgili hazırladığı dosyayı okuyucularımız için özetledik. Finlandiya mucizeyi, dünya ne yapıyorsa tam tersini yaparak yarattı. Finlandiya işin mutfağından başlayarak hem ders saatlerini kısalttı, hem de sınav ve ödev sayısını azalttı. Finlandiya, sırrını şöyle açıklıyor: Kaliteli kamu eğitimi, sadece eğitim politikalarının değil aynı zamanda sosyal politikaların bir sonucudur. 1990’lu yıllarda “Finlandiya Dersleri” kitabında bu reformların yaratıcılarından eğitimci Pasi Sahlberg, şu ifadeleri kullanmıştı: “Yüksek sosyal refah düzeyi, çocuklar için eşit fırsatlar, aynı zamanda bedava ve kaliteli öğrenmeyi garantilemekte kritik bir rol oynuyor.”
Eşit fırsatlar
Başkent Helsinki’nin en önemli ortaokullarından Viikki’yi örnek verelim. Finlandiya’nın tüm okullarında olduğu gibi, burada bir iş adamının çocuğu ile bir işçinin çocuğunu yan yana görebilirsiniz. Hiçbir şekilde onlardan okul ücreti ya da harç alınmıyor. Okulun geniş kafeteryasında her gün cömert miktarda sağlıklı gıda veriliyor ve buradaki 940 öğrencinin tamamına ücretsiz sağlık hizmetleri ve diş tedavisi sunuluyor. Okul malzemelerinin hepsi bedava. Çocuk gelişimi uzmanı pedagog ve psikologlar da dikkatle öğrencileri takip ediyor, disleksi (okuma yazma öğrenme güçlüğü) gibi sorunları hızla tespit edip onlara destek veriyor. Sahlberg, “Sosyal eşitsizlik, çocuk yoksulluğu ve temel hizmetlerin yetersizliği bir ülkenin eğitim sisteminin performansını azaltan güçlü bir etken” diyor. Dönüşüm 1960’lı yılların sonuna gelindiğinde Finlandiyalıların sadece yüzde 10’u ortaokul mezunuydu. Birçok ailenin eğitim kurumlarına verecek parası yoktu ve devlet okulları yetersizdi. Toplumun sadece yüzde 7’sinde olan üniversite diploması, nadir verilen bir ödül gibiydi. Ancak Finlandiya tarihi, dirençli toplumuyla bilinir. Ülke, 1917’de İsveç Krallığı’nın 600 yıl ve Rusya İmparatorluğu’nun en az 100 yıl süren hâkimiyetinden kurtularak bağımsızlığını ilan etti. 1970’lerde değişim başladı ve insan sermayesini geliştirmek, devletin önceliği oldu. “Peruskoulu” adı verilen 9 yıllık (ilk ve orta eğitim) zorunlu eğitim sistemi de eşitlik ve sosyal kapsayıcılık değerleri altında şekillendi. Bir sonraki öncelikleri, öğretmenler için üniversitelerde mükemmel bir mesleki eğitim programı yaratmaktı. Günümüzde ülkedeki gençlerin büyük bölümü, tıp ve hukuk gibi çok istenen bölümlerin de üstüne öğretmenlik mesleğini koyuyor.
Toplumda katılımcılık
1990’larda eğitim yeni bir devrime sahne oldu. Devlet, sadece eğitimciler değil ebeveynler, siyasetçiler ve özel sektör temsilcilerinin oluşturduğu sendika ve dernekleri yardıma çağırdı. Sahlberg, bu dönemde sivil toplumun hızlı ve derinlikli bir sistem dönüşümünde rol oynadığını belirtiyor. Nitekim Peruskoulu’yu 90’ların sonunda matematik, fen bilgisi ve okuduğunu yorumlama gibi alanlarda dünya liderliğine taşıyan da bu katkılardı. 2001’de Finlandiya, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’nün (OECD) “Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı” PISA’da tüm alanlarda dünya sıralamalarının tepesindeydi. Eğitime yatırım da ülkede ekonomik kalkınma ve yoksulluğun önüne geçmek için lokomotif görevi görüyor. “Finlandiya halkı, sadece kendi yaşamları değil, başkalarının yaşamlarını da öne çıkaran bir ortak sorumluluk duygusuna sahip. “Çocuğun bakımı ve refahı için çabalar, daha doğumdan önce başlıyor ve yetişkinliğine kadar uzanıyor. Çocuk yuvaları gibi temel hizmetler, herkese eşit ve ücretsiz olarak sunulan bir hak. Finlandiya eğitimi kamu yararı olarak görüyor bu yüzden de anayasasında temel bir insani hak.”
Eşitlik beşikte başlıyor
Finlandiya’da 1970’lerden itibaren refah devleti kök saldıkça, dev bir sosyal yardım ağı kuruldu. Bugün gelir sahibi kişi başına vergi oranı yüzde 51,6 ama bu ülkenin Birleşmiş Milletler tarafından dünyanın en mutlu ülkesi seçilmesine engel olmadı. 1930’ların sonunda hamilelere 50 basit bebek bakım malzemesinden oluşan yardım paketleri verilmeye başlandı. Böylece sosyal sınıftan bağımsız olarak her çocuk hayata eşit başlayabiliyor. Ayrıca bebek doğduğunda anneye 105 iş günü, babaya da 54 iş günü izin veriliyor. Böylece çocuklar ilk yaşını aileleriyle yakın temas içinde geçiriyor. Ebeveynlerden biri evde çocukla kalmayı tercih ederse devlet o kişiye ayda 450 euro destek veriyor. Çocuk üç yaşına gelene kadar anne de baba da işe dönme hakkına sahip. Mesleğe geri dönünce de devlet desteği ile iş yükleri azaltılıyor. İşe dönenler için sübvanse edilmiş özel bebek bakım merkezleri mevcut. Düşük gelirli aileler bakım merkezlerine para vermiyor. Hane gelirine göre değişmekle beraber en yüksek aylık ödeme 290 euro. Finlandiyalı çocuklar 6 yaşında bedava anaokuluna başlıyor. Amaç, basit yetenek ve bilgileri edinmelerini sağlamak ve onları okula hazırlamak. Üniversitelerden teknik ve mesleki eğitim kurumlarına yükseköğretimde de herkes için eşitlik anlayışı devam ediyor. Yani ana okuldan doktoraya kadar eğitim parasız.
HELSİNKİ
