TEİAŞ’ın piyasa şartlarında çalışması zorlaştığı iddiasıyla elektrik santrallerine her ay kapasite desteği adı altında milyarlar katarılıyor. Şirketlere üretmedikleri enerji bedeli olarak 2023 Nisan’ın da 431 milyon TL ödeme yapılırken, yılın ilk 4 ayında toplam 1,24 milyar lira para verildi
Yusuf Gürsucu
Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ), 2023 yılı Nisan ayına ilişkin ‘Kapasite Mekanizması Ödeme Listesi’ni yayınladı. Buna göre, mekanizmadan yararlanan 51 elektrik üretim santralinden 44’üne Nisan ayı için toplam 431 milyon 631 bin 826 TL ödeme gerçekleştirilecek. Bir önceki ay kapasite mekanizması kapsamında 43 santrale 401 milyon 77 bin lira ödeme yapılmıştı. Geçtiğimiz Mart ayında şubat ayına göre yapılan ödemelerde yüzde 80 artış yapılırken, Nisan döneminde ise mart ayında göre yüzde 8 artış yapılmış oldu. 2023 yılı ilk 4 ayında 2022 yılı aralık ayına göre toplam artış yüzde 100 seviyelerine ulaştı.
Termik, Doğalgaz ve HES
2023 yılı Nisan ayında kapasite mekanizması içinde yer alan 51 şirketten 44’ü piyasa şartlarında ‘zorlanırken’, 7’sinin ise piyasa şartlarından zorlanmadığı görüldü. Piyasa şartlarında çalışması zorlaştığı belirtilen kömür, gaz ve hidroelektrik santralinden 44’üne 431 milyon TL kapasite ödemesi Haziran ayı içinde yapılacak. Ödemelerin 220 milyon TL’si doğal gaz santrallerine yapılırken, kömürle çalışan elektrik santrallerine toplam 150 milyon 254 bin TL ödeme yapılacak. Hidroelektrik santrallerine ise ödenecek tutar yaklaşık 56 milyon lira. Kapasite ödemesi yapılan santrallerin 17’si kömür yakıtlı termik santral, 17’si doğal gaz yakıtlı elektrik santrali ve 10’u da hidroelektrik santralileri oldu.
4 ayda 1.24 milyar lira!
İktidar TEİAŞ eliyle halkın cebinden çalınıp sadece enerji şirketlerine ‘kapasite mekanizması’ ile 2023 yılı ilk 4 ayında aktardığı servetin tutarı 1 milyar 238 milyon lira olurken, 4 yılı aşan süredir şirketlere açıktan üretmedikleri enerji bedeli olarak sermayeye aktarılan servet tutarı 10 milyar liraya ulaştı. İktidarın övünerek yaptığı aktarımlarda 104 bin 352 MW enerji üretim kapasitesine ulaşıldığı vurgulanırken, bu ifadeler büyük bir soygunu ortaya koymakta. 2023 yılı Ocak ayında; 27 bin MW, Şubat ayında yaklaşık 24,6 bin MW, Mart ayında 26,4 bin MW, Nisan ayında ise 23,9 bin MW ortalama enerji üretim kapasitesi kullanıldığı anlaşılmakta. Üretim kapasitesinin 1/4’ünün bile kullanılmadığı Türkiye’de aşırı arz fazlasının olduğu gerçeği ortadayken, iktidar her ay milyarlarca lira enerji yatırımlarına teşvikler uyguluyor olmasıyla birlikte enerji üzerinden sermayeye servet aktarımının çok boyutlu düzeyde sürdüğünü ortaya koymakta.
Kamusal her şey sermayeye
Kamusal olan her şeyin sermayeye aktarılması aralıksız sürerken, enerji üretiminde yerli veya ithal kömürlü santralleri, doğalgaz çevrim santralleri ve hidroelektrik santrallerinin (HES) büyük bir kısmı bu yağmadan nemalanmaktadır. Diğer yandan ‘yenilenebilir enerji’ iddiasıyla süren farklı bir yağma süreci de ayrıca işletiliyor. ‘Temiz enerji’ iddiası ile hem kömürlü hem doğalgazlı hem de HES’lerle elektrik üreten Sabancı Enerji gibi şirketlerin her koşulda yağma pastasından büyük dilimler aldıkları ise net olarak görülmektedir.
Temizi kirlisi hepsi sermayenin
Temiz enerji iddiasının arkasına sığınılarak sermaye kesimleri için verilen destek sürekli genişletilmekte. 5346 sayılı ‘Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanılmasına İlişkin Kanun’ (YEK Kanunu) çerçevesinde rüzgâr, güneş, jeotermal, biyokütle, dalga, akıntı, gel-git ile kanal veya nehir veya rezervuar alanı on beş kilometrekarenin altındaki hidroelektrik santralleri (HES) YEKDEM’den 10 yıl süre ile faydalanmaktadır. YEKDEM kapsamında üretilen elektriğe dolar bazında alım garantisi verilirken, düzenlenen destek mekanizmaları sonucunda halkın cebinden yüksek faturalarla çalınanlar sermayeye akıyor.
İstihdam 6, doğa işgali sınırsız
Her ay yüzlerce projeye verilen teşviklerle yine halkın cebinden alınanlar sermayeye aktarılıyor. Nisan 2023’te 329 enerji yatırımına teşvik belgesi verildi. Teşvik belgesi verilen projeler arasında yatırım tutarı en yüksek olan proje, 1.011.732.862 lira ile Enerjisa Enerji Üretim AŞ’nin [ENJSA] Aydın Karacasu’da gerçekleştireceği 82,5MW kapasiteli, rüzgar enerjisine (RES) dayalı elektrik enerjisi üretim tesisi projesi oldu. Projeye verilen teşvik paketinde gümrük vergisi muafiyeti ile KDV istisnası bulunuyor. Verilen teşviklerin istihdam iddiasıyla düzenlenmesine karşın Enerjisa’ya verilen teşviğin karşılığında sadece 6 kişiye yeni iş imkanı sağlanacak. Diğer yandan teşvikler içinde yer tutmayan doğa yıkımı ile Karacasu coğrafyasında ormanlar ve meralar RES’lerle yerle bir edilecek.
