Google, 6 Şubat 2023’teki Maraş depremlerinde erken uyarı sisteminin yanlış çalıştığını ve 10 milyon kişiye gerekli uyarıları gönderemediğini açıkladı. Depremin büyüklüğünü yanlış hesaplayan sistem, birçok kişinin hayatını kaybetmesine engel olamadı
Google 6 Şubat 2023’teki Maraş depremlerinde erken uyarı sisteminin doğru çalışmadığını ve insanlara gerekli uyarıların yapılamadığını açıkladı.
Google’ın algoritmaları doğru çalışsaydı, depremlerin merkez üslerine 157 kilometre çapında yaşayan yaklaşık 10 milyon kişi en ciddi uyarı seviyesi olan ‘harekete geç’ uyarısı alarak, sarsıntı başlamadan önce önlem almak için 35 saniyeye kadar vakit bulabilecekti. Fakat 7,8’lik ilk depremde bu uyarı yalnızca 469 kişinin telefonuna gönderildi.
Google, 500 bin civarı kişiye ise hafif sarsıntılar için hazırlanan daha düşük bir uyarı gönderildiğini belirtti. Teknoloji devi, daha önce deprem uyarı sisteminin ‘iyi çalıştığını’ açıklamıştı. Google’ın uyarı sistemi Türkiye’deki akıllı telefonların yüzde 70’inden daha fazlasını çalıştıran Android işletim sisteminde bulunuyor.
Depremlerde 55 binden fazla kişi ölmüş, 100 binden fazla kişi de yaralanmıştı. İlk depremde hayatını kaybeden pek çok kişi, sarsıntıya uyurken yakalanmıştı ve erken uyarı almaları, binaları terk etmelerine veya önlem almalarına olanak sağlayabilirdi. Bunun gerçekleşmemesinin nedeni, Google’ın erken uyarı sisteminin depremin büyüklüğünü yanlış hesaplaması oldu.
Bir Google sözcüsü, “Her depremde öğrendiklerimizle bu sistemi geliştirmeye devam ediyoruz” dedi.
Nasıl çalışıyor?
Google’ın Android Deprem Erken Uyarı Sistemi, çok sayıda cep telefonunun sarsılmasından bir deprem olduğunu tespit edebiliyor. Deprem dalgaları kara üzerinde görece yavaş ilerlediği için Google, sarsıntılar depremin merkez üssünden uzak yerlere ulaşmadan önce oradaki kişilerin telefonlarına bildirimler gönderebiliyor.
Google’ın en ciddi deprem uyarısının adı ‘harekete geç’. Bu uyarı, telefonların uyku modunu devre dışı bırakıp gürültülü bir uyarı sesi çıkarıyor ve telefonun bütün ekranında büyük bir uyarı beliriyor. Maraş’taki depremlerde cep telefonlarına gönderilmesi gereken uyarı buydu. Daha hafif sarsıntılarda ise telefonların uyku modunu devre dışı bırakmayan ‘dikkatli ol’ uyarısı iletiliyor. Bu iki uyarı arasındaki fark, depremin yerel saatle 04:17’de gerçekleşmiş olması nedeniyle önemliydi.
Depremden sonraki aylarda BBC, bu teknolojinin etkinliğini göstermek için ‘harekete geç’ uyarısı alan kişilere ulaşmaya çalışmış fakat kimseyi bulamamıştı. BBC gazetecileri depremden etkilenen kentlerde çok sayıda kişiyle görüşmesine rağmen bu uyarıyı alan tek bir kişi bile bulamayınca bu durumun haberini yapmıştı. Sistemin zayıf noktaları Google araştırmacıları, sistemlerindeki hatanın nedenlerini bilimsel dergi Science’a yazdıkları makalede detaylı bir şekilde anlattı ve bunun ‘sarsıntı tespit algoritmasından’ kaynaklandığını belirtti.
Algoritma ilk depremin büyüklüğünün 4,5 ile 4,9 olarak hesaplamıştı. Oysa depremin gerçek büyüklüğü 7,8’di. İkinci depremin büyüklüğü de olduğundan daha düşük hesaplanmıştı. Bunun sonucunda ‘harekete geç’ uyarısını yalnızca 8 bin 158 telefon, ‘dikkatli ol’ uyarısını da 4 milyon telefon almıştı. Google araştırmacıları depremin ardından yeniledikleri algoritma ile de bir simülasyon yaptıklarını ve sistemin 10 milyon telefona ‘harekete geç’, 67 milyon kişiye de ‘dikkatli ol’ uyarısı verdiğini aktardı. Google, “Her deprem erken uyarı sistemi aynı zorlukla mücadele ediyor: Algoritmaları büyük depremler için doğru şekilde ayarlamak” ifadelerini kullandı.
Fakat ABD’de mühendislik üzerine uzmanlaşan Colorado School of Mines üniversitesinden Elizabeth Reddy, bu bilginin paylaşılmasının iki yıl sürmesinin kaygı verici olduğunu söyledi:
“Bu kadar uzun sürmesine kızgınım. Burada küçük bir sarsıntıdan bahsetmiyoruz. İnsanlar hayatlarını kaybetti ve uyarılar beklediğimiz performansı vermedi.”
Google, bu sistemin ulusal uyarı sistemlerinin yerine geçemeyeceğini vurguluyor. Bazı bilim insanları ise yeterince test edilmemiş teknolojilere fazla güvenilmesinden endişe duyuyor.
ABD’deki 400’den fazla sismograf verisini takip eden Pacific Northwest Seismic Network’ün (Pasifik Kuzeybatı Sismik Ağı) direktörü Harold Tobin, ‘Bu sistemin nasıl çalıştığı konusunda çok şeffaf olmak kritik öneme sahip’ dedi. Google ise 6 Şubat depremlerinin ardından yaptıkları analizle sistemi iyileştirdiklerini ve bu sistemin 98 ülkede insanlara uyarılar verdiğini belirtti.
Haber: James Clayton-Anna Foster-Ben Derico / BBC News
