Türkiye’de hak ve hukuk örgütleri, Abdullah Öcalan, Emin Gurban, Hayati Kaytan ve Civan Boltan’ın umut hakkı için AK Bakanlar Komitesi’ne bildirimde bulunarak, AİHM kararlarının uygulanması için gerekli adımların atılması talebinde bulundu
Özgürlük için Hukukçular Derneği (ÖHD), Çağdaş Hukukçular Derneği (ÇHD), İnsan Hakları Derneği (İHD), Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV), Toplum ve Hukuk Araştırmaları Derneği (TOHAV), Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği (CİSST), Diyarbakır Barosu, Van Barosu, Şırnak Barosu, Hakkari Barosu ve Urfa Barosu, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’ne (AK BK), “umut hakkı” için bildirimde bulundu.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan ile Emin Gurban, Civan Boltan ve Hayati Kaytan hakkında ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası verilmesinin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) işkenceyi yasaklayan 3’üncü maddesine aykırı olduğunu ve dolayısıyla umut hakkının ihlal edildiği yönünde karar vermişti. Hak ve hukuk örgütleri, ilki 2021 yılında olmak üzere dördüncü kez AK Bakanlar Komitesi’ne bildirimde bulundu.
Komitenin kararı hatırlatıldı
Bakanlar Komitesi, Gurban grubu (Gurban, Öcalan-2, Kaytan, Boltan) adıyla gündemine aldığı dosyayı Eylül 2025’teki toplantısında inceleyecek. Hak ve hukuk örgütleri, toplantı öncesi Komite’ye yaptıkları bildirimde, Komite’nin Eylül 2024 yılında yaptığı toplantıda, umut hakkının sağlanması konusunda Türkiye’ye somut yasal reformlar gerçekleştirmediği taktirde Eylül 2025’teki incelemesinde ara karar hazırlaması için Sekreterya’ya talimat vereceği yönündeki kararını hatırlattı.
AİHM kararları uygulanmıyor
Bildirimde, Türkiye Hükümetinin Komite’ye sunduğu Eylem Planlarında yer verdiği “şartlı tahliye mekanizması”nın AİHM kararlarının gerekliliklerini karşılamadığının altı çizilerek, yine Türkiye’nin eylem planında yer verdiği, “Yeni yargı stratejisi ve insan hakları eylem planı hazırlanıyor” ifadesinin de soyut olduğu belirtildi. Bildirimde, “Strateji belgeleri hazırlamak elbette kıymetlidir; ancak bu belgelerin içeriği, takvimi ve somut sonucu olmadan, tek başına bu belgelerin varlığı herhangi bir yükümlülüğün yerine getirildiğini göstermez. Hükümet bu belgelerde hangi düzenlemelerin yer alacağını, hangi kanunların değiştirileceğini ve bunun ne zaman yapılacağını açıklamamaktadır” denildi.
Bahçeli’nin açıklamaları
MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin, Abdullah Öcalan’ın umut hakkının sağlanması yönündeki açıklamalarının da hatırlatıldığı bildirimde, Adalet Bakanı Yılmaz Tunç’un, umut hakkı ile ilgili herhangi bir yasal düzenlemenin yapılmayacağı yönündeki açıklamaları da hatırlatıldı. Bildirimde, “Bakan Yılmaz Tunç’un açıklaması genel tedbirlerin Hükümet tarafından yerine getirilmeyeceğini göstermektedir” denildi.
AİHM’in, Abdullah Öcalan, Hayati Kaytan, Emin Gurban ve Civan Boltan hakkında umut hakkının ihlal edildiği yönünde verdiği kararın üzerinden yıllar geçmesine rağmen bu konuda henüz adım atılmadığı da başvuruda belirtildi. Bildirimde, “Sonuç olarak; Türk Hükümeti, bugüne kadar AİHM kararlarına uygun herhangi bir adım atmamıştır. Sunduğu eylem planları soruna çözüm bulmaktan uzak, mevcut durumda herhangi bir koşullu salıverilme yasağını ortadan kaldıracak, ihlallere son verecek bir yasal değişiklik planı ya da önemli önlemleri içermemektedir. AİHM’in ömür boyu hapis cezasının işkence yasağına aykırı olduğuna hükmettiği 5275 sayılı yasanın 25, 107/16, Geçici Madde 2, 5237 sayılı yasanın 47, 3713 sayılı yasanın 17/4. maddeleri halen yürürlüktedir” denildi.
Talepler
Bildirimde, hak ve hukuk örgütleri şu taleplerde bulundu:
“Komitenin, Öcalan (2), Gurban, Kaytan ve Boltan – Türkiye davalarının uygulanmasını etkin bir şekilde izlemesini ve bu grubun, Komitenin düzenli insan hakları toplantılarının gündemine alınmasını; bu gruptaki ilk kararın Mart 2014’te verildiğini, başvuranların onlarca yıldır cezaevinde tutulduğunu, umut hakkından mahrum bırakıldığını ve yüzlerce başka mahkûmun da Sözleşme’ye aykırı bu ceza rejiminden etkilendiğini göz önünde bulundurarak,
AİHM kararlarında ortaya konan ilkeler doğrultusunda, Türkiye hukukunda belirli suçlar bakımından ayrımcılık yapılmaksızın kategorik koşullu salıverme kısıtlamalarına ilişkin hükümlerin yürürlükten kaldırılmasını ve ihlalin kaynağı olan yasaların değiştirilmesini gerektiren genel tedbirlerin alınmasını ve Gurban-Türkiye dava grubunun gelişmiş prosedür kapsamında kalmasını talep etmektedir.
Bakanlar Komitesi Başkanı veya Genel Sekreter tarafından, ‘Reykjavik Demokrasi İlkeleri’ bağlamında kararların uygulanması konusunda ilgili ulusal muhataplarla siyasi diyaloğun güçlendirilmesi amacıyla Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’ne bir bildirim gönderilmesi.
Komite, Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’nden, ‘ülkede kaç kişinin ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırıldığı, yıllara göre kaç kişinin bu cezaya çarptırıldığı, ilgili cezaların hangi yıllarda kesinleştiği, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırılan kişilerin ceza infaz kurumlarında kaç yıl tutulduğu’ dahil olmak üzere tüm dava grubu için istatistiksel bilgi sağlamasını talep etmektedir.”
Haber: Diren Yurtsever / MA
