Whina Copper, kadın özgürlüğünden, anadil ve eğitim mücadelesine kadar her alanda mücadele yürüterek kadınlara önemli bir miras bıraktı
Tarihte kadınlar birçok ülkede halka ve kadın özgürlük mücadelesine öncülük etti. Bu ülkelerden biri de Yeni Zelanda’nın yerlilerinden Maoriler. Onlar da dünyadaki birçok halk gibi temel hak ve özgürlükleri için mücadele etti. Maorilerin mücadelesinde de öne çıkan, öncülük edenin başında kadınlar yer aldı. Anadilden, toprağa, kadın özgürlüğünden eğitime dek verilen mücadelenin önderlerinden biri Whina Cooper.
Gazate Karınca Whina Cooper’ın yaşam ve mücadelesini paylaştı. Whina Cooper, 9 Aralık 1895 tarihinde Yeni Zelanda’daki Hokianga kırsalında, Te Rarawa iwi kabilesi liderinin kızı olarak dünyaya gelir. Çocuk yaştan itibaren mensubu olduğu Maori halkının tarihine ilgi duyan Whina’nın gittiği ilkokulda anadilini konuşması yasaktır, burada İngilizce konuşmak zorunludur. Ve kendi dilini konuşanlar ceza alır. Ayrıca Whina bu okula gitmek için her gün 6 mil yol yürür. İlkokulun ardından St Joseph’in Napier’deki Maori Kız Koleji’ne gider. Burada yatılı olarak eğitim alan Whina, okulu bittikten sonra 18 yaşında doğduğu yere geri döner. Burada görücü usulü evlendirilmek istenir ancak bunu reddederek yerel bir kooperatifte çalışmaya başlar.
18 yaşında öncülük
Avrupa kökenli Yeni Zelandalı olan Pakea (‘beyaz Yeni Zelandalılar’ olarak da anılırlar) çiftçileri, kirli atıklarını, Maorilerin deniz ürünleri çıkardıkları nehrin ağzına dökmeye başlar. Whina da buna karşı halkla birlikte Pakea’ların açtıkları lağım yollarını yeniden topraklarla doldurur. Maoriler bu haklı eylemleri sonucunda “haneye tecavüz” ile suçlanırlar. Fakat Pakea’ların bu bölgedeki kira sözleşmesi mahkeme tarafından iptal edilir. Ve Maori halkının mücadelesi kazanır. Sonrasında Pawarenga Yerli Okulu’nda öğretmenlik yapmaya başlayan Whina, ancak bir yıl sonra görevinden istifa eder. Whina Maori halkı için postane, doktor kliniği ve bir toplum merkezinin kuruluşuna da öncülük eder.
Kadınların sesi yükseliyor
Genel toplantılardaki ortamın kadınların konuşma cesaretini kırdığını düşünen Whina, toplum merkezini kadınların kendilerini daha rahat ifade etmesini sağlamak için açar. Whina’nın bu kadının gücünü açığa çıkarmasına yönelik çalışmaları pek tabi erkeklerin hoşuna gitmez. Whina ise otoritesi sarsıldığı için öfkelenen erkeklere tepki gösterir ve şunu söyler: “Kadınlar olmasa siz hayatta bile olamazdınız
Lider olur
30’lu yaşlarına gelen Whina artık kuzey Hokianga’nın Maori lideri haline gelmiştir. Maori halkları ve bilhassa kadınlar için gösterdiği mücadele neticesinde kendisine ‘Te Whaea o Te Motu’ (Ulusun Annesi) adı verilir. Whina, Maori politikacılarından Sir Apirana Ngata ile birlikte Maori toprak geliştirme programını yaygınlaştırmak için hazırlanan proje kapsamında çalışır. Bu alanda topraklarına el konulan Maoriler için savaş verir. Bu projeyle birlikte toprak uzmanı olan William Cooper ile tanışır. Whina ile William birbirine aşık olur ve ikisi de evliliklerini sonlandırır. Ağırlıkla Katolik olan halk arasında Whina’nın henüz evliyken yaşadığı bu ilişki tepki çeker. Whina hem içinde bulunduğu topluluğun hem de dinin kurallarına karşı başı dik bir duruş sergiler. ‘Beyaz’lara karşı verdiği mücadelede olduğu gibi ataerkiye karşı verdiği mücadelede de geri adım atmaz. 1949’da William’ın ölümünün ardından yeniden kente dönen Whina, diğer Maoriler ile birlikte Auckland’a taşınır ve ulusal bir mücadele figürü haline gelir.
Kadınlar Birliği Başkanı
Whina, tarih 1951’in Eylül ayını gösterdiğinde, kurulan Maori Kadınlar Birliği’nin ilk başkanı seçilir. Birlikteki kadınlarla birlikte önemli başarılara imza atar ve bu görevini 1957 yılına kadar sürdürür. Maori kadın ve çocukların yaşam koşullarını iyileştirmek için programlar geliştiren birlik üyesi kadınlar, barınma, sağlık, istihdam, etnik ayrımcılık, suç ve eğitim gibi konular üzerine çalışma yürütür. 1963 seçimlerinde Kuzey Maori için adaylığını koyan Whina seçimleri kazanamaz lakin aktif mücadele hattını daima sürdürür. Kentte bulunan bir Maori toplantı yerinin hem onarılması hem de ayakta kalması için kaynak bulmak için çalışır. Ayrıca ülkesindeki iki kültür arasındaki bağ için de katkı sunar. Yeni Zelanda’daki iki kültürlü ilişkiler için temel belge niteliğinde olan Waitangi Sözleşmesi noktasında insanların bilinçlenmesi için çaba sarf eder. Ciddi sağlık sorunları yaşamaya başlayan Whina, 1970 yılında bu zorunlu sebepten ötürü inzivaya çekilir ve bu süreç 1975’e dek devam eder. Fakat Maori toplumundan gelen önemli bir çağrı ona yeniden gücünü toplayıp sokağa çıkma azmi verir. Maori gruplarından oluşan komisyon, toprak kayıplarına ve topraklarına yabancılaşmalarına karşı düzenlenecek bir protestoya Whina’nın öncülük etmesini ister. Bu talebi kabul eden Whina, North Island’ın bir ucundan diğerine bin kilometreyi aşan ve Wellington’da Parlamento önünde son bulacak olan bir yürüyüş önerisinde bulunur. Hastalıklarla boğuşan 80 yaşındaki Whina, binlerce eylemcinin parlamentoya yürüyüşüne öncülük eder.İrade ve direncin yaşayan bir sureti olarak adımlar sokakları.
KADIN SERVİSİ
