2025-26 eğitim öğretim yılı başlarken tablo değişmedi: Bu dönem de çocuk yoksulluğu artışta, okullarda hijyen sorunu alarm veriyor, anadilde eğitim hakkı uygulanmıyor, eğitim masraflarıyla eğitim hakkı fiilen engelleniyor
Duygu KIT
8 Eylül 2025 itibarıyla yeni eğitim öğretim yılı başlıyor. Ancak artan ekonomik kriz ve derinleşen yoksulluk ile bir öğrencinin temel okul alışverişinin minimum fiyatı 20 bin TL’yi buluyor. Eğitimde var olan eşitsizlik, anadilde eğitim hakkı ve cinsiyet eşitliği açısından gittikçe gerilerken çocuklar eğitim haklarına ulaşımda ciddi engellerle karşı karşıya bırakılıyor. Yapılan araştırmalara göre derinleşen yoksulluk beraberinde çocukların nitelikli eğitime ulaşmasını da etkilerken, fahiş gıda fiyatları, her sene artan okul ve kırtasiye masrafları nedeniyle aileler, çocuklarının en temel ihtiyaçlarını dahi karşılayamıyor. Eğitim ve Bilim Emekçileri Sendikası (Eğitim-Sen) Genel Sekreteri Zülküf Güneş yeni eğitim öğretim yılındaki sorunlara ve çözüm önerilerine ilişkin gazetemize konuştu.
‘Çocuk yoksulluğu alarm veriyor’
Eğitim-Sen Genel Sekreteri Zülküf Güneş, Türkiye’de 2025/26 eğitim-öğretim yılının derinleşen ekonomik kriz, dinselleşme politikaları ve piyasa odaklı uygulamalarla başladığına dikkat çekti. Çocukların büyük bir kısmının okula aç gittiğini, beslenme ve ulaşım sorunlarıyla boğuştuğunu ifade eden Güneş, yeni döneme ilişkin mevcut durumu şöyle ifade etti:
“Bugün bir çantanın maliyeti dar gelirli aileler için neredeyse büyük bir külfet haline gelmiş durumda. Eğitimde eşitsizlik sadece sınıfsal değil; aynı zamanda dil, inanç ve kimlik boyutuyla da büyüyor.
Türkiye’de yoksulluk sınırının altında yaşayan milyonlarca aile, çocuklarını okula hazırlamakta zorlanıyor. Eylül 2025 itibarıyla bir öğrencinin okul çantası, kıyafet ve kırtasiye masrafları ortalama 15-20 bin TL’yi buluyor. Buna ulaşım ve beslenme giderleri eklendiğinde, emekçi ailelerin sırtına ağır bir yük binmiş durumda.”
‘Sağlıkları tehdit altında’
Okullarda temizlik ve hijyen sorununun kaygı verici boyutta olduğunu ifade eden Güneş, birçok okulda temizlik görevlisi olmadığına ve çocukların sağlığının ciddi bir tehdit altında olduğuna dikkat çekti. Güneş şöyle devam etti:
“Türkiye genelinde 60 bini aşkın devlet okulunda 49 bin 578 kadrolu temizlik personeli görev yapıyor. Yani 10 binden fazla okulda kadrolu temizlik personeli bulunmamaktadır. MEB, Toplum Yararına Program kapsamında 70 bin geçici personel alacağını duyurdu. Ancak bu geçici ve güvencesiz model, okullardaki hijyen sorununu çözmüyor. Birçok okulda tek bir temizlik görevlisi bile yok. Sınıflar öğretmenler, idareciler ve öğrenciler tarafından temizleniyor. Çocukların sağlığı ciddi tehdit altında.”
‘Eğitim enflasyonu velilerin sırtında’
“Servis ücretlerinde orantısız artışlar, ulaşım masraflarını da veliler için ikinci büyük yük haline getirmiş durumda.” diyen Güneş, dar gelirli ailelerin çocuklarının çoğu zaman okula kahvaltısız gittiğini, kantinden bir şey almaya dahi gücü yetiremediğini kaydetti. “Çocuklar okula aç gidip aç dönmek zorunda kalıyor.” diyen Güneş, eğitim hakkının fiilen engellendiğini belirterek şu ifadeleri kullandı:
“Resmî enflasyon yüzde 33,5 seviyesindeyken, eğitimdeki yıllık artış çok daha yüksek: Üniversite harçları ve ücretlerinde %108, ortaöğretim öğrencilerinin masraflarında %68, ilköğretim ve okul öncesi öğrencilerin masraflarında %67,8, yurt fiyatlarında %53,3, kurs ücretlerinde ortalama %43,9 artış gerçekleşmiş durumda. Dar gelirli aileler için eğitim artık lüks haline gelirken, özel okullar ve vakıf üniversiteleri devlet desteğiyle büyüyor. Kamu okullarına yatırım ise sürekli azalıyor. Bu tablo, eğitimin piyasalaştırıldığının en somut kanıtıdır.”
‘Eğitim sistemi tekçi anlayış üzerine kurulu’
Türkiye’de Türkçe dışındaki dillerin eğitim hakkının kapsamı dışında bırakıldığını ifade eden Güneş, iktidar tarafından farklı kimlikleri ve dilleri dışlayan politikaların sürdürüldüğünü söyleyerek bu duruma tepki gösterdi. “Bilimsel araştırmalar, çocukların kendi anadilinde eğitim görmelerinin bilişsel gelişim, özgüven ve başarı açısından belirleyici olduğunu ortaya koyuyor.” şeklinde konuşan Güneş, anadilde eğitim hakkına yönelik uygulanması gereken adımları şöyle sıraladı:
“Anadilinde eğitim hakkı, sadece pedagojik değil; aynı zamanda toplumsal barış ve eşitlik açısından da temel bir haktır. Mevcut durum hem kimlik asimilasyonu hem de pedagojik eşitsizlik yaratıyor. Bu hak, evrensel insan hakları belgeleriyle uyumlu olarak derhâl hayata geçirilmelidir. Bunun için öncelikle Kürtçenin anayasal güvence altına alınması ve eğitim dili olarak tanınması şarttır. Çok dilli, çoğulcu ve bilimsel bir müfredat hazırlanmalı; üniversitelerde anadilinde eğitim verecek öğretmenlerin yetiştirilmesi için gerekli adımlar atılmalıdır. Okul öncesinden başlayarak her çocuğun kendi anadilinde eğitim görmesi güvence altına alınmalıdır. Kürtçe anadilinde eğitimin veya diğer anadillerde yapılacak eğitimin sadece pedagojik bir hak değil, aynı zamanda kültürel ve toplumsal bir zorunluluk olduğu açıktır.”
‘Eğitimde eşitlik herkesin hakkı’
Güneş, Türkiye’de eğitimin sermayenin ve iktidarın ihtiyaçlarına göre biçimlendirilmeye çalışıldığını fakat buna karşı verilen mücadelenin de büyüdüğüne vurgu yaptı. “Kamusal, bilimsel, laik ve anadilinde eğitim için verilen her mücadele daha demokratik ve eşitlikçi bir toplumun inşası için önemli bir adım oluşturmaktadır.” diyen Güneş, son olarak şu talepleri dile getirdi:
“2025/26 eğitim-öğretim yılı başlarken; her öğrenciye ücretsiz yemek, kırtasiye ve ulaşım desteği sağlanması, okullara ihtiyaç kadar kadrolu ve güvenceli temizlik personeli atanması, norm fazlası öğretmenlerin resen atamalarına son verilmesi; cinsiyet eşitlikçi, laik, bilimsel, kamusal ve anadilinde eğitim ilkesinin güvence altına alınması, özel okullara verilen teşviklerin kaldırılarak kamusal eğitimin güçlendirilmesi ve karma eğitim ilkesine sahip çıkılması yer almaktadır. Bu çerçevede her okula kadrolu ve güvenceli temizlik personeli atanmalı, her öğrenciye en az bir öğün ücretsiz yemek ve temiz içme suyu sağlanmalı, ayrıca tüm öğrencilere kırtasiye, kıyafet ve ulaşım desteği verilmelidir.”
