Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi, On Gözlü Köprü’nün çevresindeki yapılaşma nedeniyle tehlikede olduğu uyarısında bulunarak, somut eylem planı talep etti
Amed’in tarihi ve turistik mekanlarından biri olan On Gözlü Köprü, çevresindeki yapılaşma nedeniyle tehlikede. Birleşmiş Milletler (BM) Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Dünya Kültür Mirası Listesi’nde yer alan yapıya dönük tehlike, Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi (ICOMOS) Reaktif İzleme Misyon raporunda da yer aldı. Konseyin, ‘Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı’na dair hazırladığı raporda, On Gözlü Köprü için gerekli önlemlerin alınmadığı vurgulandı.
Raporda, taraf devletin On Gözlü Köprü’nün bulunduğu yeri de kapsayan alanı korumakta başarılı olmadığı kaydedildi. Dicle Nehri kıyısındaki gelişmelerin araştırılması ve tüm ‘yasadışı’ uygulamaların ortadan kaldırılması gerektiği vurgulandı. Dicle Nehri kıyılarının korunması noktasında ‘yasal korumanın büyük ölçüde güçlendirilmesi’ gerektiği kaydedildi.
Eylem planı talebi
Raporda, somut eylem planı talep edilerek şu ifadelere yer verildi:
“Taraf Devlet, Dünya Miras varlığının öz niteliklerinden biri olan On Gözlü Köprü ve çevresindeki son gelişmeler ile ilgili değişikliklerin varlığın üstün evrensel değeri üzerindeki etkisini gözden geçirmelidir. Somut bir eylem planı aracılığıyla bu sorunların nasıl giderileceğini belirten bir rapor Dünya Mirası Komitesi’ne sunulmalıdır.”
Yapılaşmalar köprüyü tehdit ediyor
Çevredeki yapılaşmanın köprüyü tehdit ettiğine dikkat çekilen raporda, şu ifadeler yer alıyor:
“Tarihi On Gözlü Köprü’nün çevresi Dicle Vadisi Rekreasyon ve Ağaçlandırma Projesi tarafından önemli şekilde değiştirilmiştir. Varlığın üstün evrensel değerine katkıda bulunan özniteliklerden biri olan bu köprü, varlığın üstün evrensel değerini tehdit edecek kadar etkilenmiştir. Bu projenin cami ve taş merdiven gibi unsurları yıkıcı bir görsel etkiye sahiptir. Bu tehdidi ortadan kaldırmak için bu projenin esaslı biçimde yeniden gözden geçirilmesi gerekmektedir. Bu alandaki tüm iyileştirme önerileri, Danışma Organları tarafından incelenmek üzere Dünya Mirası Merkezi’ne sunulmalıdır.”
Köprüye ilişkin öneriler
Raporda, köprüye ilişkin şu öneriler sıralandı:
- Taş merdiven kaldırılmalı ve tepenin konturuna daha iyi yerleşecek ve daha uyumlu malzemeler kullanılarak inşa edilecek daha uygun bir basamaklı yapı tasarlanmalıdır.
- Caminin de konumu değiştirilmelidir; On Gözlü Köprü’yü olumsuz etkilemeyecek daha uygun bir yer ve ölçek belirlemek için bir Miras Etki Değerlendirmesi yaptırılmalıdır.
- Spor tesisleri, güneydeki su depolama yapıları ve nehre inen platformun altındaki alanın, On Gözlü Köprü üzerindeki etkilerini azaltmak için temel olarak yeniden peyzaj düzenlemesine tabi tutulmalıdır.
ICOMOS hakkında
1964 yılında düzenlenen 2’nci Mimarlar ve Tarihi Bina Uzmanları Kongresi’nde, Venedik Tüzüğü ortaya konuldu. UNESCO, bu tüzüğün uygulayıcısı ve koruyucusu olarak 1965 yılında Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi’ni (International Council on Monuments and Sites-ICOMOS) kurdu. Konsey, dünya mirasını oluşturan değerlerin kriterlerini belirliyor ve denetliyor. Konseyin mimar, arkeolog, şehir planlamacısı, mühendis, sanat tarihçisi ve sanatçı olmak üzere birçok alanda uzman 7 bin 500’ü aşkın üyesi bulunuyor. Konseyin merkezi ise Paris’te bulunuyor.
Haber: Fethi Balaman / MA
