Kıta hareketlerinin hızlanmasına yol açan yeni bilimsel bulgular bulundu. Yaşamsal sıvımız olan sular ise yeraltına hızla çekilmeye başladı. Yeraltına çekilen sular kırılgan tabakaları kayganlaştırarak depreselliği arttırıyor.
Planktonik kabuklu canlılar, birçok deniz ve su ürünleri zincirinin temelini oluştururlar. Ölüm sonrası, iskeletleri kireçtaşı gibi tortul kayaları oluşturarak deniz tabanına yerleşir. Texas Üniversitesi tarafından yapılan yeni bir çalışma, dünyadaki yaşam ile kıtaların hareketi arasındaki olası bağlantıyı ortaya koydu. Bulgular, genellikle ölü organizmaların parçalarından oluşan sedimentin, kıtasal sürüklenmenin hızını belirlemede kilit rol oynayabileceğini gösteriyor. Levhaların nasıl etkileştiği konusundaki mevcut fikirlere meydan okumanın yanı sıra ortaya çıkan bulgular, dünya üzerindeki tektonik hareket, iklim ve yaşam arasındaki olası geri bildirim mekanizmalarını tanımladıkları için önemli bulunuyor.
Tortular ve kıta hareketi
Araştırmada, tektonik plakaların altında yer alan ya da bu tabakaların altında kalan tortuların, levhaların hareketini nasıl düzenlediği, hatta dağ sıralarının hızla yükselişinde ve kıta kabuklarının büyümesinde rol oynayabileceği anlatılmaktadır. Tortu: rüzgâr, su ve buzun mevcut kayayı aşındırdığında veya plankton gibi mikroskobik organizmaların kabukları ve iskeletleri deniz tabanında biriktiğinde oluşuyor. Yitim zonlarına giren çökeltilerin, deprem sıklığı gibi jeolojik aktiviteyi etkilediği uzun zamandır bilinmektedir, ancak şimdiye kadar kıta hareketi üzerinde çok az etkiye sahip olduğu düşünülmüştür.
Bunun nedeni, yitim hızının, yerküre kabuğunun altında bulunan yarı erimiş kaya tabakası olan viskoz mantoya doğru büküldüğü ve kaydığı için sübstitüent plakanın mukavemetine bağlı olduğuna inanılmasıdır. Kıta hareketi, bu senaryoda plakanın bir kısmının altından batan bir plaka tarafından yönlendirilir. Bununla birlikte, altdeney plakalarının daha önce düşünüldüğünden daha zayıf ve diğer etkilere daha duyarlı olabileceğini göstermiştir. Farklı kaya türlerinin plaka arayüzünü nasıl etkileyebileceklerini tahmin eden modelleme ile tortudan yapılan kayaçların plakalar arasında bir yağlama etkisi yaratırken plaka hızının arttığı gözlendi.
Yeraltına çekilen sular
Tektonik hareketler, yer küreyi oluşturan devasa toprak kütlelerinden oluşan plakaların yaptığı hareketlerdir. Magma üzerinde yüzen bu plakalar, okyanuslar gibi büyük kuvvetlerce hareket ettirilir. Zaman zaman da birbirleriyle çarpışarak büyük depremlere yol açarlar. Yapılan araştırmalarda dünyanın tektonik plakaları birbirinin altına kayarken sürüklenen su miktarının hesaplanandan üç katfazla olduğu ortaya çıktı. Araştırmanın sonuçları 14 Kasım’da Nature dergisinde yayımlandı. Deprem bölgesi olan Mariana Çukuru’nda yaşanan doğal sismik çökmeleri inceleyen araştırmacılar, kayaların altında kalarak plakaların arasına çekilen su miktarını hesapladılar. Bölgede yaşanan sarsıntıların nedeni ise Pasifik plakasının Filipinler plakasının üstüne çıkması. Bu keşif, yeraltı su döngüsünün anlaşılması açısından büyük önem taşıyor. Zemin altında çekilen su kırılgan tabakaları kayganlaştırıyor ve magma oluşumunu destekliyor. Shillington’a göre bu durum deprem olasılığını da artırıyor.
EKOLOJİ SERVİSİ
