Türkiye’nin Halep’ten Hama üzerinden güneye doğru ilerlemesi İsrail’i rahatsız etti ve bu durum, İngiltere üzerinden Türkiye’ye bağlı komutanlar ve gruplara yaptırım kararı alınmasına yol açtı. Bu durum, İsrail’in İngiltere aracılığıyla Türkiye’ye siyasi bir mesaj verdiği şeklinde yorumlanabilir
Doğan Cihan
Suriye’de rejim değişikliğinin üzerinden henüz bir hafta geçmişken, Colani rejiminin en önemli destekçilerinden biri olarak bilinen İngiltere, Türkiye’ye bağlı Suriye Milli Ordusu (SMO) üst düzey komutanları ve motor gücü olan silahlı gruplarına yönelik bir karar aldı. Sahada böyle bir adımın beklenmediği bir dönemde, özellikle İdlib sürecinden itibaren Colani üzerine yatırım yapan ve adeta Colani’yi güçlendiren bir devlet olarak bilinen İngiltere’nin bu kararı dikkat çekti. Colani’ye biat eden ve Colani rejimine bağlı Savunma Bakanlığına bağlı komutan ve gruplara yönelik yaptırım kararı, açık bir “siyasi mesaj” olarak değerlendirildi.
İngiltere’nin Suriye’deki rolü
İngiltere’nin Suriye’deki rolü ve Colani rejimi üzerindeki etkisi, cihatçılar için oluştura geldikleri plan ve projeler ile birlikte İngiltere, Esad rejiminin gidişinde en önemli rolü üstlendi. İngiltere Esad rejiminin devrilmesinde ve Colani rejiminin İdlib’ten Şam’a getirilmesinde belirleyici rol oynadı. İngiltere Ortadoğu’ya yönelik tarihsel yaklaşımında henüz zihniyet düzeyinde bir değişikliğe gitmiş değil. Bu temelde 100 yıllık geleneğini bugün de devam ettirmek adına Suriye’de bulunup, rejimin üzerindeki etkisini koruyor.
İngiltere Ulusal Güvenlik Danışmanı Jonathan Powell’in Colani ile Şam’a gelmeden ve Şara olmadan önce birçok konuda yazılı olarak Suriye’nin nasıl olması gerektiğine yönelik görüşmeler yaptığı ve yazılı metinler imzalattığı birçok kaynak tarafından iddia edilip, bu durum üzerine değerlendirmelerde bulunuyor. Hatta görüşmelerden İsrail, Türkiye, ABD ve birçok Körfez ülkesinin de haberi olduğu biliniyor. Belgelerde ‘Yeni Suriye Ordusu’nun nasıl olması gerektiğinin de tartışılan konular arasında yer aldığı bildiriliyor. Hatta Colani rejiminin kurulduğu Suriye’de İngiltere’nin rolü için ‘gizli mimar’ değerlendirmesi yapılıyor. Öte yandan İngiltere Colani rejiminin Şam’a gelmesinin ardından Ann Snow adlı diplomatı atayarak, Colani rejimiyle ilk elden ilişki kurarak, yön ve yol gösterici oldu. İngiltere, Colani liderliğinde merkezi bir Suriye’nin kurulması için çaba gösteriyor. Fakat bugün itibariyle İngiltere’nin oluşturmak istediği rejim ordusunda görevli iki önemli komutan ve orduya katılım göstermiş grupları yaptırım altına alması merak konusu oluyor.
İngiltere’nin mesajı
İngiltere’nin durup dururken böylesi bir yaptırım kararı almasının nedeni herkesçe merak konusu. Zira Colani rejimine önemli destek veren ülkelerin başında İngiltere geliyor. Bu nedenle Türkiye’yi yakından, hatta doğrudan ilgilendiren böyle bir kararın alınması, diplomasi ve siyasette açık bir mesaj olarak okunuyor. İngiltere, Colani rejiminin önünü açarak merkezi, güçlü bir orduya ve sağlam devlet kurumlarına sahip bir yapının oluşması için çalışmalarını sürdürüyor. Bazı iddialara göre İngiltere, sivil düşünce kuruluşları aracılığıyla Colani’ye Şam’da danışmanlık da veriyor. Türkiye’nin de son dönemde özellikle Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ve Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler’in basına yansıyan açıklamalarına bakıldığında, Suriye’yi adeta Türkiye’nin bir vilayeti gibi gördükleri izlenimi oluşuyor. Colani adına konuşuluyor; özellikle Halep ve çevresinde ekonomiden eğitime kadar birçok konuda Colani yerine kararlar alınıyor.
Askerî açıdan bakıldığında ise Halep ve çevresi, SMO gruplarının tümenler hâlinde Suriye ordusuna entegre edilmesiyle fiilen kontrol altına alınmış durumda. Türkiye, sürekli olarak Güney Suriye’ye inme eğilimine girerken bulduğu her fırsatta da bunu deniyor. Oysa İngiltere, Colani rejiminin Şam’a taşınması sürecinde İsrail ile bir anlaşma içine girdi. Türkiye’nin Halep’ten Hama üzerinden güneye doğru ilerlemesi İsrail’i rahatsız etti ve bu durum, İngiltere üzerinden Türkiye’ye bağlı komutanlar ve gruplara yaptırım kararı alınmasına yol açtı. Bu durum, İsrail’in İngiltere aracılığıyla Türkiye’ye siyasi bir mesaj verdiği şeklinde yorumlanabilir. Her ne kadar bu komutanlar ve gruplar Colani’ye biat etmiş ve Suriye ordusuna dâhil olmuş görünse de sahadaki gerçeklik bunun aksini gösteriyor. Söz konusu komutanlar ve gruplar, Suriye ordusunun adını ve gücünü kullanarak Türkiye’nin Suriye’deki politikaları ve talimatları doğrultusunda hareket etmeye devam ediyor.
Yaptırım uygulanan komutan ve gruplar
İngiltere hükümeti, Colani rejiminin yeni ordusuna dahil edilen Türkiye’ye bağlı Sultan Süleyman Şah Tugayı ve komutanı Ebu Amşat, Hamza Tümeni ve komutanı Seyf Bulad ve Sultan Murad Tümeni grubuna yaptırım uyguladı. Kararda, Mart 2025’te Suriye kıyı bölgelerinde Alevilere yönelik katliamlar ve iç savaş süresince işlenen ağır uluslararası insancıl hukuk ihlalleri gerekçe gösterildi.
62. Tümen (Sultan Süleyman Şah Tugayı / Ebu Amşat)
Türkiye’ye bağlı Suriye Milli Ordusu çatısı altında faaliyet gösteren bu tümen, iç savaş sırasında Kürtlere karşı Türk ordusuyla birlikte operasyonlara katıldı. Komutanı Hama vilayetinden Muhammed Hüseyin el Casim (Ebu Aşat), örgütün kurucularından biri olarak biliniyor. El Casim’in komutasındaki grup, özellikle Efrin, Serêkaniyê, Girê Spî ve son olarakta Minbîc ve Tişrin Barajında sivillere yönelik kaçırma, işkence ve katliamlarla suçlanıyor. Ayrıca Mart 2025’te sahil bölgesinde Alevilere yönelik keyfi infazlardan da sorumlu tutuluyor.
76. Tümen (Hamza Tümeni / Seyf Bulad)
Halep ve çevresinde faaliyet gösteren bu tümen, ağırlıklı olarak Türkmenlerden oluşuyor. Komutanı Seyf Bulad Ebu Bekir (Seyf Polat), 2016’da Hamza Tümeni liderliğine getirildi ve Kürtlere yönelik saldırılarda aktif rol oynadı. Efrin ve Halep bölgelerinde sivillere karşı işkence, haraç ve zorla yerinden etme gibi ihlaller nedeniyle yaptırım altında bulunuyor.
72. Tümen (Sultan Murad Tugayı)
Halep bölgesinde etkin olan Sultan Murad Tugayı, Türkiye’ye bağlı beş örgütün birleşmesiyle kuruldu. Komutanı Türkmen kökenli Fahim İsa, Savunma Bakanlığı Yardımcılığı Kuzey Bölge Komutanı olarak atandı. Bu grupta Efrin başta olmak üzere birçok yerde Kürtlere karşı saldırılarda yer aldı. Grubun savaşçılarının Türkiye’nin yönlendirmesiyle Libya ve Dağlık Karabağ’daki çatışmalara gönderildiği raporlandı. Tugay, keyfi tutuklamalar, kötü muamele ve uluslararası alanda ciddi insan hakları ihlalleriyle biliniyor.
Bu üç tümen ve komutanları, yeni Suriye yönetiminde tümen komutanı olarak atanmış ve tuğgeneral rütbesi verilmiş olsa da sivillere yönelik ağır ihlaller nedeniyle İngiltere’nin yaptırım listesine alınmışlardır.
Son olarak, söz konusu iki komutan ve gruplar, Suriye iç savaşının başlamasından itibaren Türkiye’nin eğit-donat programı kapsamında Türkiye’de eğitilmiş, donatılmış ve sahada sürekli destek görmüş unsurlar olarak tanınıyor. Bu kişiler yıllardır Türkiye’nin planları doğrultusunda hareket etmiş, sık sık Türkiye’ye seyahat ederek siyasilerle görüşmüş ve Suriye’deki politikaların uygulanmasında askerî açıdan en üst düzeyde rol üstlenmişlerdir. Dolayısıyla bu yaptırımın, Türkiye’nin Suriye’deki politikalarından bağımsız değerlendirilmesi mümkün değildir.
