Iraklılar, seçim güvenliği, şeffaflık ve güven gibi kaygılarla sandık başına gidecek. Kürt partilerinin parçalı tutumu Kürtlerin elini zayıflatırken, uluslararası ve bölgesel güçlerin çekişmelerinin yeni bir çatışmanın fitilini ateşleyebileceği belirtiliyor
Iraklılar, Ortadoğu’da önemli gelişmelerin yaşandığı bir dönemde sandık başına gidecek. Hem ülke içi hem de bölgesel ve uluslararası etkisi açısından önem arz eden seçimlerin 11 Kasım’da yapılması öngörülüyor. Ancak bu seçimlerin ne kadar adil olacağı tartışma konusu.
Bazı silahlı grupların varlığı ve seçmen üzerindeki baskısı, adayların seçmen kartlarını parayla satın aldığı iddiaları, seçim güvenliğine dair endişeler ile oy sayımı sırasında yaşanabilecek usulsüzlükler bir dizi ciddi riskler barındırıyor. Söz konusu riskler, hem seçimlerin güvenliğini ve meşruiyetini hem de sonuçların kabulünü ciddi anlamda etkileyebilir.
329 sandalye için 7 bin 768 aday
Irak Yüksek Seçim Komiserliği verilerine göre, ülke genelinde 21 milyon 404 bin kişi oy kullanma hakkına sahip. 709 seçim merkezi bulunuyor ve 4 bin 501 sandık kurulacak.
329 sandalye için 2 bin 248’i kadın ve 5 bin 520’si erkek, toplam 7 bin 768 aday yarışacak. Bazı adaylar bağımsız olarak seçimlere hazırlanırken, birçok parti de ittifak halinde seçimlere giriyor. 75 bağımsız aday, 31 ittifak ve 38 parti seçimlere katılacak.
Sandalyelerin yüzde 20’si kadınlar, yüzde 75’i ise erkeklere ayrılmış durumda. 9 sandalye ise bileşen kotalarına ayrıldı. Hristiyanlar için 5, Şebek, Êzidî, Feyli Kürtleri ve Sabiî mezhebinin her biri için ise birer sandalye ayrıldı.
Ülke genelinde yüzde 20 olan kadın kotası Federe Kürdistan Bölgesi’nde yüzde 30.
Milyonlarca poster ve afiş
3 Ekim itibariyle seçim kampanyaları resmi olarak başladı. Tüm kentler ve bağlı merkezlerde adayların afiş ve posterlerine rastlamak mümkün. Asılan aday posteri sayısı milyonlarla ifade ediliyor.
Belirleyici 3 büyük güç
Ülkedeki etnik ve mezhepsel çeşitliliğin seçimlere etkisi büyük. Şii Araplar, Sünni Araplar ve Kürtler güç paylaşımını belirleyen grupların başında geliyor.
Kürt partilerinin durumu
Kürtler, Irak Parlamentosu seçimlerine parçalı katılacak. KDP, Hewlêr ve Duhok’ta güçlü konumda. Türkiye ve bazı Körfez ülkeleriyle yakın ilişkileri bulunan KDP, sandalye sayısını korumayı amaçlıyor.
Bafel Talabani’nin liderliğini yaptığı YNK, Silêmanî, Kerkuk ve Helebçe’de güçlü. Celal Talabani’nin vefatı sonrası parti içinde bölünmeler gündeme gelse de partinin söz konusu bölgelerdeki etkisi sürüyor.
Şasuwar Abdulvahid liderliğindeki Yeni Nesil Hareketi (Tevgera Nifşê Nû), KDP ve YNK’ye muhalif bir çizgi izliyor. Bu partinin seçmenlerinin çoğu kent merkezlerinde yaşıyor.
YNK’den ayrılarak kurulan Lahor Şêx Cengî’nin yaptığı Halk Cephesi (Eniya Gel), Federe Kürdistan Bölgesi’ndeki son seçimlerde 2 sandalye kazanmıştı. Lahor Şêx Cengî’nin 22 Ağustos’ta tutuklanmasının partinin Irak seçimlerindeki başarısını olumsuz yönde etkileyeceği belirtiliyor.
Tutum Cephesi (Eniya Helwêst), Yekgirtûya Îslamî, Adalet Topluluğu (Komeleya Dadgerî) gibi partilerin seçmen kitleleri ise Federe Kürdistan Bölgesi’nin tüm bölgelerine yayılmış durumda.
İttifaklar
En büyük Şii blok Koordinasyon Çevresi. Parlamentonun en büyük grubu olan Koordinasyon Çerçevesi’nde 8 büyük ittifak yer alıyor. Parlamento’daki 329 sandalyenin 140’ına sahip. Koordinasyon Çerçevesi, seçimlere birkaç farklı listeyle katılacağını açıkladı.
Mevcut Irak Başbakanı Muhammed Şiya Sudani’nin öncülük ettiği İmar ve Kalkınma İttifakı’nda, kendi partisi olan Fırateyn Akımı, Ulusal Sözleşme İttifakı (Haşdi Şabi Başkanı Falih Feyyad), Vataniyye Koalisyonu (Eski Başbakan Ayad Allavi), Yaratıcılık İttifakı (Kerbela Valisi Nusayif Hatibi), Sümer Diyarı Topluluğu (Çalışma Bakanı Ahmed Esedi), Nesiller Topluluğu ve Ulusal Çözümler İttifakı grupları yer alıyor.
Eski Başbaşkan Nuri Maliki’nin başkanlık ettiği Yasa Devleti Koalisyonu, Irak’taki Şii kanatlardan biri. 11 siyasi hareketten oluşan koalisyonun temel hedefi Nuri Maliki’nin başbakanlık görevine seçilmesi.
Boykot sonuçları etkileyebilir
Mukteda es-Sadr liderliğini yaptığı Sadr Hareketi, bir süre önce seçimleri boykot çağrısı yaptı. Yaklaşık 1 milyonu aştığı düşünülen Sadr yanlısı seçmenin boykotunun seçime katılma oranında büyük düşüşe neden olabilir. 2021’de yüzde 41’e gerileyen seçime katılma oranının, Sadr’ın kararında ısrar etmesiyle daha da düşebileceği ifade ediliyor.
Ancak kimi çevreler, Sadr’ın seçim boykotunun siyasi bir hamle olabileceğine işaret ediyor. Ayrıca bu kararın, İran’a yakın Şii siyasi çatı kuruluş olan Koordinasyon Çerçevesi ve ona bağlı partilere yarayacağı düşünülüyor.
Başkanlığını Hamis Hançer’in yaptığı Egemenlik İttifakı (Siyade), eski Parlamento Başkanı Muhammed el-Halbusi’nin ittifaktan ayrılmasının ardından büyük güç kaybına uğradı. Sünni cephenin kritik isimlerinden ve aynı zamanda Takkaddum Partisi lideri olan Muhammed el-Halbusi, farklı listelere destek vererek siyaset arenasındaki etkisini sürdürmeyi amaçlıyor. Sünni güçlerin oyları Anbar, Selahaddin, Ninova, Diyala’nın bir bölümü, Bağdat ve Kerkûk vilayetlerinde yoğunlaşıyor.
Musena Semerai liderliğindeki Azim İttifakı, bazı küçük partilerden oluşuyor. Hamis Hançer ve Muhammed el-Halbusi arasındaki çatışmaların ardından alternatif bir oluşum olarak ortaya çıktı.
Endişeler ve riskler
Seçmenler, seçimlerin planlandığı gibi yapılıp yapılmayacağı, seçimleri erteleyecek bir gelişmenin olup olmayacağı, seçim sonrasında olası bir çatışma durumun ortaya çıkıp çıkmayacağı ya da hemen sonrasında hükümetin kurulup kurulmayacağı gibi birçok endişe taşıyor.
Ülkede devlet kurumlarının meşruiyeti sorgulanır bir noktada. Uzun yıllardır devam eden savaşlar, mezhepsel çatışmalar ve dış müdahaleler nedeniyle seçmenlerin devlete güveni bir hayli zayıflamış durumda. Bu nedenler seçimlerin güvenliği noktasında ciddi bir endişe söz konusu.
Yolsuzluk ve işsizlik ise en büyük sorunlar. Halkın büyük bölümü, partilerin yolsuzluk ve usulsüzlüklerinden şikayetçi. Bu durum, seçimlere katılım oranlarının düşmesinin en temel nedeni olarak gösteriliyor.
Seçmen kartlarının parayla alınması
Seçim sürecinde en çok gündeme gelen konuların başında, bazı adayların ve partilerin seçmen kartlarını parayla satın aldığı iddiaları geliyor. Şii Bedir Örgütü lideri Hadi el-Amiri’nin seçmen kartı başına 300 bin Irak dinarı (yaklaşık 200 dolar) verdiği ifade ediliyor. Söz konusu iddialar KDP ve farklı parti ve adaylar için de dillendiriliyor.
Partilerin seçim programı yok
Siyasi partilerin birçoğunun seçim programı bulunmuyor. Partiler, gelecekle ilgili tartışmalar yerine daha önce de gündeme gelen konular üzerinden birbirlerine yükleniyor. Geçmiş seçim dönemlerinde sıkça dillendirilen “ülkeyi yeniden inşa etmek” söylemi, birçok parti ve koalisyonun temel mottosu.
Yarış Sudani ve Maliki arasında
Parlamentoda çoğunluğun kimde olacağı merak konusu. Mevcut başbakan Muhammed Şiya es-Sudani ile eski başbakan Nuri el-Maliki arasında bir çekişme söz konusu. Sudani yeniden iktidara gelmek, Maliki de yeniden seçilmek istiyor.
ABD ve İran çekişmesi
İran, Şii milisler ve siyasi partiler üzerinde güçlü bir nüfuza sahip. Haşdi Şabi ve Şii siyasi gruplar aracılığıyla doğrudan etkide bulunuyor. ABD, İran’ın etkisini kırma hedefinde. Türkiye de KDP işbirliğiyle Irak üzerindeki nüfuzunu artırmayı hedefliyor. Bazı Türkmen parti ve derneklerin KDP listelerini destekleme kararı almasının, Türkiye’nin KDP’ye olan desteği sonucu olduğu ifade ediliyor.
Çatışma riski yüksek
Seçimlerin ertelenme durumunun yanı sıra seçim sonrasına dair de ciddi endişeler söz konusu. Seçim sonrası farklı mezhep ya da gruplar arasında yeni bir çatışma durumunun ortaya çıkabileceği belirtiliyor. Yine yeni bir hükümet kurulmasının ve başbakanın belirlenmesinin zaman alabileceği belirtiliyor.
Irak’taki seçim sonuçlarının -olumlu ya da olumsuz- bölgeye etki etmesi bekleniyor. Sonuçlar, petrol gelirlerinin paylaşımı, sınır güvenliği, tartışmalı bölgelerin (Kerkük, Şengal) durumu, Kürt partileri (özellikle KDP ve YNK) arasındaki rekabeti, Irak’ın Arap ülkeleriyle ilişkilerini doğrudan etkileme potansiyeline sahip.
Haber: Azad Altay / MA
