Irak seçimlerine dair belirsizliğin son güne kadar süreceğini söyleyen gazeteci Baran Germiyanî, ‘Yeni bir yapı ortaya çıkabilir’ dedi. Germiyanî, Kürt partilerinin parlamentoda birlik olması halinde halkın sorunlarının çözüme kavuşabileceğini vurguladı
Irak’ta parlamento seçimlerine sayılı günler kaldı. 11 Kasım’da yapılması beklenen seçimlerde, 21 milyon 404 bin kişi oy kullanma hakkına sahip. 329 sandalyeli parlamento seçimleri için 2 bin 248’i kadın ve 5 bin 520’si erkek, toplam 7 bin 768 aday yarışıyor. 75 bağımsız aday, 31 ittifak ve 38 parti seçimlere katılıyor. Halk, seçim güvenliği noktasında ciddi bir kaygı içerisinde. Seçimlerin olması halinde bazı mezhep ve örgütlere bağlı grupların çatışma riski de sıkça dillendiriliyor.
Federe Kürdistan Bölgesi’nin Silêmaniyê kentinde gelişmeleri yakından takip eden gazeteci Baran Germîyanî, seçimlerin önemi ve olası risklere ilişkin Mezopotamya Ajansı’ndan (MA) Azad Altay’ın sorularını cevapladı.
- Hem küresel hem bölgeler güçlerin gözü kulağı Irak’ta 11 Kasım’da yapılması öngörülen seçimlerde. Bu seçimler neden önemli, diğer seçimlerinden ayıran özellikleri neler?
Ortadoğu’da önemli değişimler yaşanıyor, bazı devletler yeniden kuruluyor ve bazı rejimler yıkıldı. Irak seçimleri de böylesi bir dönemde yapılıyor. Bu nedenle bu seçimler önemli. Bu seçimleri diğer seçimlerden ayıran bazı özellikler var. İsrail-Gazze savaşı, İsrail-İran savaşı, ABD’nin bu savaşa dahil olması, yine Suriye’de rejimin düşmesi… Irak için de böylesi bir risk bulunuyor. Yeni bir yapı oluşabilir. Bu nedenle önemli. Ayrıca çevredeki devletlerin gözü kulağı da bu seçimlerde. İran, 2005 ve sonrasında buradaki etkisini arttırdı. ABD de bu seçimler aracılığıyla Irak’taki etkisini arttırmak istiyor. Irak üzerinden böylesi bir savaş söz konusu. Başûr’un (Federe Kürdistan Bölgesi) durumu da var. Bu riskler orası için de geçerli. Bazı değişimler olabilir, hükümet değişebilir.
- Hangi partiler arasında bir çekişme söz konusu?
Sudani (Muhammed Şiya es-Sudani/mevcut başbakan) ve Maliki (Nuri el-Maliki/eski başbaşkan) arasında bir çekişme var. Sudani yeniden iktidara gelmek istiyor. Tam karşısında Maliki var. Bütün Şiiler Maliki’nin listesinin içerisinde. Sadr (Mukteda es-Sadr) seçimlerden çekildi. Sudani yeniden başbakan olmak istiyor. Maliki de eskiden olduğu gibi iktidara gelmek istiyor.
- Mukteda es-Sadr’ın boykot kararı seçimleri nasıl etkiler?
Sadr’ın hareketi, Irak’ta en bilinen harekettir. Büyük bir kitlesi de var. Daha önceki seçimlerde de boykot etmişti, seçimlere katıldı ancak seçilen vekilleri parlamentoya girmedi. Hükümette yer almadı. Bu yılda da, yolsuzlukla anılan bir parlamentoya ya da hükümete katılmamak istemediğini söyledi. Ancak kendisi de daha önce benzer bir sistemin içerisindeydi. Sadr’ın katılmaması Irak seçimlerini büyük bir şekilde etkiliyor. Çünkü en bilinen hareket. İster istemez etki ediyor.
- Katılımı mı düşürür?
Bu seçimlere katılım oranı diğerlerine oranla daha az olabilir. Sadr’ın 1 milyona yakın seçmen kilesi var ve bunlar seçime katılmayacak. Bu da seçime katılım oranının düşmesine neden olacak. Geçmişte yüzde 40 ila 50 ila arasında bir katılım vardı, bu seçimlerde bu oran daha da düşebilir.
- Sadr’ın seçime katılmama gerekçeleri neler?
Sadr, yolsuzlukla anılan bir hükümette yer almak istemiyor. Gerekçesi bu. İran’ın etki etmesini istemiyor. ABD de bazı isimleri Şiilerin listesine katmış. Sadr, İran’a karşıtlık yapmak istemiyor ancak karışmasını da istemiyor. ABD için de öyle. Bu gerekçeyle seçime katılmak istemiyor.
- Federe Kürdistan Bölgesi’ndeki partiler seçimlere nasıl hazırlanıyor?
KDP eskiden olduğu gibi milliyetçilik üzerinden propagandasını yürütüyor. Kendi içlerinde de bir ayrım var. YNK, seçim çalışmalarında Kürtlerin sorunlarının Bağdat’ta çözülmesini savunuyor. Bütçe ve 140. Madde (Diyala, Musul, Selahaddin’in statüsüyle ilgili) gibi sorunların Bağdat’ta çözümünü istiyor. Sloganları bu yönde. Ancak halkın çıkarlarına dair bir söylemleri yok. Sadece YNL Lideri Bafel Talabani, Ranya’daki buluşmasında Başur topraklarını farklı bir güce peşkeş çekmeyeceklerini söyledi. Halkın çıkarları yönünde farklı da bir açıklama yapılmadı. Dış güçlerin bölge üzerindeki etkilerine dair de bir söylem yok. İlerleyen süreçte nasıl devam eder bilmiyoruz.
- Bütün Kürt partileri mi benzer şekilde hareket ediyor?
Evet, bütün partiler. Birbirlerinin karşıtlığı üzerinden seçim propagandası yapıyorlar. Başur’da 1 yılı aşkın bir süre geçmesine rağmen halen hükümet kurulmadı. Partiler bunun üzerinden birbirlerini suçluyor. YNK, sadece KDP’nin yönetimde yer aldığı bir yapıya izin vermeyeceğini söylüyor. KDP de “Biz hazırız ancak YNK bunu istemiyor” diyor. Kendi aralarında bir savaş var. Halkın talepleri neler, Kürtlerin Bağdat’tan beklentileri neler, bütçe sorunu çözülecek mi… Bu konular gündemlerinde değil.
- Seçim sonuçları Federe Kürdistan Bölgesi’ni nasıl etkiler?
Başur ya da Irak’tan bahsedeceksek eğer Rojava/Suriye, Bakur/Türkiye, Rojhilat/İran’a da bakmalıyız. Çünkü Kürt sorunu 4 ülkede de aynı. Başur’da bir gelişme yaşandığında bu diğer parçaları da etkiliyor. Bakur’da entegrasyon süreci var. Rojava’da da var. Başur’da bir entegrasyon (farklı olsa da) etkisi var. Entegrasyon siyasete burada da olabilir. Bu nedenle Başur’daki siyasetçiler tek sesli olmalı, halkın talepleri için çalışmalı. Başur’daki vekillerin sayısı ne kadar fazla olursa ve birlik olurlarsa o kadar bölgeye olumlu etkileri olur. Halepçe’nin il olması tartışmalarında, Şii ve Sunni güçler buranın il olmasına karşıydılar. Ancak Kürt partiler parlamentoda birlik olduğu için Halepçe il oldu. Böylesi bir durum var. Yine emekli sistemi var, bütçe sorunu var, peşmergelerin birliği, siyasi ve ekonomik sorunlar var. Tüm bunlar Bağdat’ta çözülmesi gereken sorunlar.
- Kürt partilerinin birliği Federe Kürdistan Bölgesi’nin sorunlarına katkı mı sunar?
Eğer Kürt partileri birlikte hareket ederek Bağdat’a giderse ve Kürtlerin sorunlarına eğilirse bu sorunlar çözüme kavuşur. Mesela Kerkük sorunu vardı. KDP dışındaki -Araplarla anlaştı- partiler koalisyon yaptı ve Kerkük Valiliğine bir Kürt seçildi. Bu durum Irak parlamentosu için de geçerli. Eğer Irak parlamentosunda birlik olurlarsa bahsettiğim sorunların hepsi çözüme kavuşur.
- Oyların satın alındığı iddiaları ne kadar doğru?
Irak genelinde böylesi bir durum var. Katılım düştükçe bazı siyasetçilerin oyları da düşüyor. Bu nedenle oyları parayla satın almak istiyorlar. Bütün Irak’da bu durum var. KDP’nin iktidar olduğu yerlerde de var. Bunun belgeleri de var. Buna büyük bir bütçe de ayrılmış.
- Diğer partilerde yok mu?
Diğer partiler de var. Şii ve Sünni partiler, diğer Kürt partilerinde de var.
- Bu durum seçim sonuçlarını etkiler mi?
Etkisi olur ancak beklendiği gibi değil. Çünkü katılım o kadar düşük oluyor ki seçim sonuçlarına etkisi olmuyor. Bazı sandalyeleri alabilirler. Bazı partiler 10 olan sandalye sayısını 12’ye çıkarabilir. Ancak seçime katılım artmaz. Bu da halkın, sorunlarının çözülebileceğini inanmamasını ortaya koyuyor.
- Seçimlerin ertelenmesi durumu var mı?
Evet, var. Seçim Komisyonu her ne kadar ayın 11 için bütün hazırlıklarının tamamlandığını söylese de Ortadoğu’daki gelişmeler ile İran ve ABD’nin etkileri böylesi bir riski doğruyor. Son güne kadar seçimlerin olup olmayacağını bilemeyiz. Daha önce de böyle olmuştu.
- Seçim güvenliği ne durumda?
Komisyon okulların hazır olduğunu ve güvenlik önlemlerinin tamamlandığını söylüyor. Ancak Şii güçler var. Haşdi Şabi gibi. ABD’nin kendilerini vurabileceğini, kendilerinin de buna yanıt verebileceğini söylüyorlar. Hamas ve İsrail arasında çatışmada çıktığında, bundan Yemen, Suriye, Lübnan İran payını aldı. Sadece Irak kaldı. Irak da bu süreçte bundan etkilenebilir ve değişimler olabilir. İsrail ve ABD’nin vurma durumu olabilir. Farklı gelişmeler de olabilir. Bu da seçimlerin ertelenmesine neden olabilir.
- Irak’ta her seçim sonrası bir karışıklık ortaya çıkıyor. Bu seçimler sonrası böylesi bir karışıklık bekleniyor mu?
Bu seçimlerden sonra da çatışma yaşanabilir. 2005’te Sunni ve Şii güçler arasında çatışma çıktı. Sonrasında 2014 DAİŞ saldırıları var. Irak’ın Kerkük’e saldırıları oldu. Her seçim sonrası bir çatışmanın yaşandığını görebiliyoruz. Irak üzerinde yürütülen bir savaş var. Söz ettiğimiz güçler bir çelişki ve çatışma çıkararak, kendilerine göre bir hükümetin kurulmasını hedefliyor. Bu seçimler sonrası da benzer bir durum söz konusu olabilir. Hükümet uzun bir süre kurulamayabilir. Başur’da 1 yıldır kurulamadığı gibi. Irak’da da böyle olabilir. Irak’da başbakan hemen seçilmiyor. Halbusi (Muhammed Halbusi/görevden alınan eski parlamento başkanı) uzaklaştırıldıktan sonra uzun bir süre yeni bir başbakan seçildi. Bazen 2 yıl birisi başbakan oluyor. Bunu uzaklaştırıp yenisini getiriyorlar. Bu durum hep devam ediyor. Yasalara ve zamanına göre bir hükümetin kurulmasını istemiyorlar.
HABER MERKEZİ
