İran’daki kitlesel gösterileri değerlendiren akademisyen Azadeh Kian, eylemlerin bir önceki isyanlar ile farklılıklarına dikkat çekti. Kian ayrıca eylemlere müdahale için Iraklı milisleri kullandığını söyledi
İran’daki ayaklanma rejimi sarsarken “Askeri merkezlere yönelik casusluk faaliyeti yürütmekle” suçlanan 6 çevre aktivisti, 4 ila 10 yıl hapis cezasına çarptırıldı. İran’daki başkaldırıyı değerlendiren akademisyen Azadeh Kian gösterilerdeki kadın ve işsiz katılımının altını çizerek “Kasalar boşaldı, İranlıların cepleri de. 2018 yılında 80 eylemler 80 kente yayılmıştı. Bugün 108 kente çıktı. eylemcilerin şiddeti de yeni bir durum. Onlarca banka, belediye binası, süpermarket, güvenlik güçlerine ait araçlar veya dini okullar yakıldı. Rejim İran’ın güneyindeki Huzistan’daki eylemleri bastırmak için Iraklı milisleri kullandı” diye konuştu.
155 milyar varil petrol rezervi olan ancak yolsuzluk ağlarıyla ve ordunun kurduğu şirketlerle yağmalanan İran’da isyanın rejimde yarattığı şok devam ediyor. Benzin fiyatına zam sonrası sokaklara dökülen halklara karşı rejim 20 Kasım itibariyle “düşman komplosu” diyerek eylemcilere karşı zaferini ilan etse de, yeni patlamalar bekleniyor. En son eylemcilerin Aseluye’ye (ülkenin güneyinde bulunan enerji sahası) giden yolu kapattıkları ve vardiya değişimine izin vermedikleri kaydedildi.
Kasalar da cepler de boşaldı
ANF haberine göre Fransız Marianne dergisine bir söyleşi veren Fransız-İranlı akademisyen Azadeh Kian, ayaklanmanın özelliklerini şöyle anlattı: “Hükümet, Amerikan yaptırımları, ekonominin kötü yönetimi ve yolsuzluktan dolayı ülkedeki durumun felaket olduğu bir dönemde benzin fiyatlarını üç katına çıkarmaya karar verdi. Bugün, kasalar boşaldı, İranlıların cepleri de. 2018 yılında eylemler 80 kente yayılmıştı. Bugün 108 kente çıktı. Diğer yandan, eylemcilerin şiddeti de yeni bir durum. Onlarca banka, belediye binası, süpermarket, güvenlik güçlerine ait araçlar ve dini okullar yakıldı.”
Kadın katılımı
Eylemlerde sık sık “Ne Gazze ne Lübnan, canım feda olsun İran’a” sloganının atıldığına dikkat çeken Kian, şöyle devam etti: “İnsanlar, İran halkı acı çekerken, Gazze’de İslami Cihad’a, Lübnan’da Hizbullah’a ve Iraklı milislere yardım edilmesini yuhalıyor. Bununla birlikte, orta sınıfın utangaç ama gerçek bir katılımını da not ediyoruz. İsfahan’da 19 Kasım’da, insanlar eylemcilerle dayanışmak için araçlarını durdurdular. Ama güvenlik güçleriyle çatışanlar çoğunlukla erkek işsizler veya yoksul işçilerdir. Ülke genelinde 5 bin dolayında kadının eylemlere katıldığı belirtiliyor. Öte yandan, genel seçimler Mart-Nisan 2020’de yapılacak ve fraksiyonlar arasında sert mücadeleler var. Halkın öfkesi sık sık araçsallaştırılıyor.”
Akademisyen Kian, müdahaleler konusunda şunları belirtti: “Uluslararası Af Örgütü yüzden fazla ölüden bahsediyor. Ama 2009’daki hareketin sıkı destekçisi olan orta sınıfın eylemlere katılımını henüz göremiyorum. Henüz bir örgüt ve lider yok. Gelecek altı ayda devlet memurların maaşını veremeyecek duruma gelirse, milyonlarca kişi sokaklara dökülebilir. Böylesine eylemler kanla bastırılabilir mi? Rejimin kırılganlaşması, onu kaçınılmaz olarak petrol satışına getirilen yaptırımların hafifletilmesi için Trump ile müzakereye götürecektir. Rejim, İran’ın güneyindeki Huzistan’daki eylemleri bastırmak için Iraklı milisleri kullandı. Eğer onları harekete geçiriyorsa, Devrim Muhafızları’nın yeterli sayıda olmadığına gösteriyor. Kendi saflarında fireler olabilir, ama milisler ayrılamıyor.”
Rusya’dan borç peşindeler
İran, bir kez daha nükleer krizden ve Körfez ülkeleriyle, İsrail ile olan çekişmelerden yararlanan Rusya’nın kapısını çaldı. İran Enerji Bakanı Rıza Erdekaniyan, demir yolu hattı ve enerji projeleri için Rusya’dan 5 milyar dolar borç alacaklarını açıkladı. Telefon ve interneti kesip Besiçleri halka saldırtan İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Çarşamba günü yaptığı açıklamada “yabancı güçler” tarafından körüklenen gösterilere karşı İran devletinin zafer kazandığını söyledi.
Aktivistlere ceza
İran’da “askeri merkezlere yönelik casusluk faaliyeti yürütmekle” suçlanan 6 çevre aktivisti, yargılandıkları mahkeme tarafından 4 ila 10 yıl arası hapis cezasına çarptırıldı. İran resmi ajansı IRNA’ya göre, Yargı Erki Sözcüsü Gulam Hüseyin İsmaili, aktivistlerin Tahran Devrim Mahkemesi 15’inci şubesi tarafından 4 ila 10 yıl hapis cezasına çarptırıldığını aktardı, karara 20 gün içinde itiraz hakkının bulunduğunu söyledi. 2018 başlarında birçok çevre aktivisti tutuklanmış ve haklarında dava açılmıştı. Bu süreçte İran ve Kanada vatandaşı çevre aktivisti Kavus Seyyid İmami Tahran’da işkencehane olarak adlandırılan Evin Hapishanesi’nde hayatını kaybetmişti.
İç savaşla tehdit
İran’ın askeri ve siyasi olarak bulunduğu Irak’taki hükümet karşıtı gösteriler sürüyor. ANF haberine göre Necef, Kerbela, Basra, Zikkar, Missan, Mussena, Divaniye, Nasıriye ile ülkenin diğer bölgelerinde başlayan hükümet karşıtı gösteriler devam etti. Devlet güçleri Bağdat’ta göstericilerin elinde olan bölgeleri almak için hamle başlatırken, Nasr Hareketi, İran’ın, Irak’ı iç savaşla tehdit ettiği iddiasında bulundu. Irak hükümeti ile protestocular arasında bu yönlü gelişmeler yaşanırken, bir önceki Başbakan Haydar Abadi’nin başkanlığını yaptığı Nasır Hareketi’nden farklı ve ciddi iddialar ileri sürüldü. Nasar Koalisyonu Başkanı Adnan Zerfi, İran’ın bazı siyasi gruplarının, Abdulmehdi hükümetini düşürmeleri halinde Irak’ta iç savaş çıkacağı tehdidinde bulunduğunu söyledi. Kerbela’daki aşiret liderlerinin, Abdulmehdi’nin görüşme teklifini reddettiği de basına yansıdı.
TAHRAN-BRÜKSEL
