En sevdiğim kitap türlerinden biri biyografilerdir. Neden derseniz, resmi tarih kitapları genelde ‘redakte edilmiş’ eserlerdir. Hep bir şeyler gizlenmiş ya da görmezden gelinmiştir. Biliyorum, iyi ama herkes kendi biyografisini yazarken de, son derece öznel davranır ve sadece kendi iyi yanlarını yazmaya çalışır; kendi yaşam öyküsüne nesnel bakıp, ciddi özeleştiri yapan pek olmaz, diyeceksiniz. Valla siz de haklısınız:)
Olsun! İster yaşam öyküsünü kendisi yazsın, isterse de başka biri tarafından yazılsın; bence tüm biyografi kitapları, yararlıdır. Resmi tarihi aşan, haydi biraz daha alçak gönüllü olalım, resmi tarihe biraz olsun, katkıda bulunup resmi tarihi ‘düzelten’ metinlerdir biyografi kitapları. Bu yüzden, “İsmet İnönü’nün Kızı Anlatıyor” isimli kitap yayınlanır yayınlanmaz, alınıp okunmak üzere kapsama alanıma girdi!
Bu kitap, ülkemizin neredeyse 50-60 yıllık yaşamında başat rol oynayan eski başbakan ve cumhurbaşkanlarından İsmet İnönü’nün kızı Özden Toker’in ünlü tarihçi Mehmet Ö. Alkan’a, 7 Aralık 2018-19 Nisan 2019 tarihleri arasında, Pembe Köşk’te yaptıkları söyleşilerde anlattıklarından oluşuyor. Özden Toker, İkinci Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün kızı ve ünlü gazetecilerden Metin Toker’in eşi olarak yakın tarihimizin dönüm noktalarına tanıklık etti.
M. Kemal Atatürk’ü ve Cumhuriyet’in ilk yıllarının etkin devlet adamlarını tanımış, dönemin siyasetinde önemli bir işleve sahip olan Pembe Köşk’te yaşamış, özel hayatı Türkiye’nin siyasal hayatıyla bütünleşmişti.
Kendi deyişiyle bütün bunlara “hem içinde hem de dışında olarak tanıklık etmiş”. Bu tanıklığın kayda geçirilmesi bakımından özel bir değer taşıyan bu kitapta, Özden Toker yaşadıklarını ve duyduklarını anlatıyor, hikâyesini okurla paylaşıyor.
Bazıları ilk kez yayımlanan fotoğraflarla ve siyasetten eğitime, kültürden sanata ülkede yaşanan önemli gelişmelere değinen renkli içeriğiyle kitap, okurları Cumhuriyet tarihinin neredeyse 50-60 yıllık ilk dönemine tanıklık etmeye davet ediyor.
Özden Toker’le bu nehir söyleşiyi yapan tarihçi Mehmet Ö. Alkan, mesleğinden aldığı güçle dersini iyi çalışıp, gerekli soruların çoğunu sorsa da, Özden Toker’i İsmet İnönü’nün başbakanlıktan alındığı Atatürk’ün ölümünden önceki son birkaç yıldaki ikilinin arasındaki ilişkinin ne kadar dostça olup olmadığı gibi bazı durumlar için sıkıştırmamayı tercih etmiş.
Sahi beni kitapta epeyce şaşırtan bir anekdot ise şöyle: İsmet İnönü, bir cumhurbaşkanı olarak Köy Enstitülerinden birini ziyaretinde öğrenci ve öğretmenlerle birlikte yemek yeniyor. Tatlı olarak herkese kabak tatlısı servis edilirken, İnönü’nün önüne meyve tabağı getirilince, öğrenciler homurdanmaya başlıyor; ona niçin ayrıcalık yapılıyor diye.
İnönü’nün şeker hastası olduğu ve bu yüzden tatlı yiyemediği öğrencilere sessiz bir şekilde anlatılınca homurdanmalar duruyor. Cumhurbaşkanına ayrıcalık yapıldı, diye itiraz eden öğrencilerden -cumhurbaşkanınca açılan binlerce hakaret davasıyla- geldiğimiz yere bakın hele!
Ülkemizde cumhuriyetin kuruluş yıllarından çok partili döneme geçişte yaşanan gerilimlere yakından tanıklık etmiş birinin, cumhuriyetin kuruluşunda yetiştirilen kadroların ruh hallerine, yaşam tarzlarına kadar kimi doneler bulabileceğiniz bu kitabı, bu konulara meraklı okurlarımıza tavsiye edebilirim.
Özden Toker kimdir
Başbakan ve cumhurbaşkanı olarak ülkeye yaklaşık yirmi yıl hükmeden İsmet İnönü’nün kızı olarak 1930 yılında Pembe Köşk’te doğdu. Çankaya İlkokulu ve Ankara Kız Lisesi’nden sonra Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nin İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü’nü bitirdi. Bir süre Edinburgh Üniversitesi’nde lisansüstü öğrenim gördü.
Gazeteci Metin Toker’le 9 Şubat 1955 tarihinde evlendi. Demokrat Parti iktidarı döneminde, Akis’teki yazıları nedeniyle eşi Metin Toker’in hapsedildiği iki farklı süreçte, kaleme aldığı yazılarla dergiye katkıda bulundu.
1983 yılında kurulan İnönü Vakfı’nın kurucuları arasında yer aldı. Mevhibe İnönü’nün 1992 yılında ölümünden sonra vakfın başkanlığını üstlendi. 2002 yılında eşi Metin Toker’i kaybeden Özden Toker, yaşamını halen Ankara’da sürdürmektedir.
Mehmet Ö. Alkan kimdir
Erzurum, 1963 doğumlu. Tarih Vakfı Başkanı. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nden mezun olduktan sonra İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde “İlim”den “Bilim”e Geçişin Kritik Evreleri, Osmanlı Materyalizmi ve Baha Tevfik” adını taşıyan teziyle yüksek lisansını tamamladı.
2000-2001 arasında Wisconsin Üniversitesi’nde tarih bölümü öğretim üyeliği yaptı. 1989 yılından beri İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Siyasi Tarih Anabilim Dalı’nda bölüm başkanlığı yapmakta. Yazarın tarihle ilgili birçok eseri yayınlanmıştır.
