“Onlar ümidin düşmanıdır sevgilim,
akar suyun,
meyve çağında ağacın,
serpilip gelişen hayatın düşmanı…
Nazım Hikmet
Siz hiç burjuva politikacılarının, medyatik aydınların (medyatik aydın başkalarının fikirlerinin ticaretini yapandır), köşe yazarlarının, ne demekse ‘kanaat önderlerinin’, “konunun uzmanı” denilenlerin ağzında kapitalizmin çıktığını duydunuz mu? İyi de siz o sorunları hangi zemin üzerinde tartışıyor gibi yapıyorsunuz? Şeyleri adıyla çağırmamak bir yalan söyleme yöntemi değil midir?..
Kapitalizm ücretli emek sömürüsü, karşılığı ödenmeyen kadın emeği sömürüsü, doğa yağma ve talanıyla var olan netameli bir sistem, bir üretim tarzıdır. Kapitalizm dahilinde üretimin birinci (aslî) amacı insan ihtiyaçlarını karşılamak değil, kâr etmek, sermayeyi büyütmektir… Ve bir dizi temelli sapmayla malûldür. Üretimle ihtiyaçların tatmini gereği arasındaki ilişki ters-yüz olmuş durumdadır. Üretimin yönü ihtiyaçlara değil, kâra endekslidir… Eğer üretimin insan ihtiyaçlarına dönük olsaydı, insan refahıyla ilgili olmayan yüzlerce, binlerce zararlı, değilse gereksiz şey üretilmez, satılmaz ve tüketilmezdi…
Sermaye, varlığını sınırsız büyümeye borçludur. Büyümek veya yok olmak ikilemi söz konusudur… Kapitalizm sosyal eşitsizlikleri, sosyal kötülükleri, açlığı, yoksulluğu, sefaleti, manevi yozlaşmayı büyütmeden var olamaz… Kapitalizm dahilinde bir kutupta zenginlik üretmek, karşı kutupta yoksulluk, sefalet ve doğa tahribatı yaratmadan mümkün değildir… Gerçi kapitalist sistem sınırsız büyüme, yayılma, genişleme eğilimine ve dinamiğine sahiptir ama bu dünyanın kaynakları sınırlıdır. Bir zaman geliyor, şimdilerde olduğu gibi sınırsız büyüme, kaynakların sınırına dayanıyor… “Büyük hızlanma” denilen 1970 sonrasında doğa tahribatının hızı ve yoğunluğu daha da arttı… 1970- 2020 aralığında doğadan çekilen kaynak ikiye katlandı. Eğer bu netameli sürece vakitlice müdahale edilmezse, 2060 yılında üçe katlanacağı tahmin ediliyor… Öyle bir dünyayı hayal edebiliyor musunuz?
Başka türlü söylersek, kapitalizmin büyüme gereğiyle, doğanın kendini yenileme ritmi arasında bir uyumsuzluk ortaya çıkıyor… Son dönemde bu uyumsuzluğu ifade eden bir ölçü de geliştirildi, ona dünya limit aşımı günü deniyor… Doğanın bir yılda ürettiği yeni kaynağı insanların ne kadar zamanda tükettiğinin ölçüsü… Geçen yıl (2024) dünya limit aşımı günü 1 Ağustos’a gerilemişti. Bu, yılın beş ayını doğaya borçlu yaşayacağız demek… Bireyler borçlu, aileler borçlu, belediyeler borçlu, şirketler borçlu, devletler borçlu… En büyük borç da doğaya… Türkiye’de limit aşımı günü 21 Haziran’a gerilemiş… Bu Türkiye’nin muasır medeniyetin önünü geçtiği demeye gelir… 2025 dünya limit aşımı günü beklentisi de 24 Temmuz olarak tahmin ediliyor…
İnsanlar ekonomik büyüme, kalkınma mavalıyla aldatılıyor, oyalanıyor… Oysa kapitalizm dahilinde büyüme sermayenin büyümesidir. Para her el değiştirdiğinde ‘milli gelir’ artmış görünür… Tabii yoksulluk, sefalet ve doğal çevre tahribatı da…
Kapitalizm etik değerlere külleyen yabancılaşmış bir sistemdir… Etik sınır demektir, potansiyel olarak yapılabilir olandan sakınmaktır… Kapitalizm ölçüsüzlük ve aşırılıkla malûldür…
Kapitalizmin sloganı benden sonra tufandır. İşçinin (proleterin), bir bütün olarak insanlığın kaderine külliyen yabancılaşmıştır… Tufanın ne olduğu da bir sır değil… İşte devasa orman yangınları, kuraklıklar, çöllerin genişlemesi, kuvvetli kasırgalar, okyanusların ısınması-tuzlanması, deniz seviyelerinin yükselmesi, seller, iklim göçleri, kirlenme, pandemiler, canlı türlerinin hızlı bir tempoyla yok olması (ekosit), radyoaktifi kirlenme, nükleer savaş ve nükleer kış riski… Ve bütün bunlarla kapitalizm dahilinde başa çıkmak asla mümkün değildir… Eğer kapitalizm için vazgeçilmez olan bir kaynak tükenirse, kapitalistler burada durayım demezler, yeni kaynak bulmak için dünya turuna çıkarlar… Hiçbir kapitalist bana bu kadar yeter, burada durayım demez, diyemez… Aksi halde arkadan gelenler tarafından yutulur… Dolayısıyla, kapitalistin şahsi iradesinin bir kıymeti harbiyesi yoktur… Vahşi bir rekabet ortamında var olmanın, varlığını sürdürmenin koşulu büyümek, büyümek, daha çok büyümektir…
Bu dünyada insan yaşamı için vazgeçilmez olan ne varsa elimizden alındı… Hava zehirli, su kirli, toprak yorgun… Artık yediklerimiz hasta ediyor. Otların, ağaçların, çiçeklerin kokusunun yerini benzin, mazot kokusu, sessizliğin yerini arabaların gürültüsü aldı… Çocuklar ekmeğin AVM’lerde üretildiğini sanıyor, buğdayı bilmiyor… Devasa kuleler, neon ışıklar göğü, ayı görünmez kılıyor. Genç nesiller Çoban Yıldızı’nı bilmiyor. Beton ve asfalt insanların ayağını toprağa değdirmiyor. Hastane artık hastane olmaktan çıktı, bir ticarethaneye, kapitalist işletmeye dönüştü, misyonuna ve varlık nedenine yabancılaştı… İnsan ve toplum yaşamı için vazgeçilmez olan müşterekler yağmalandı, özelleştirildi kâr aracına dönüştürüldü… Oysa müşterekler insanları bir arada tutan tutkaldır… Velhasıl tam bir anlam kaybı söz konusu… İnsanlığın ve uygarlığın kritik eşiğe dayandığı zamanlardayız…
Velhasıl, insanlığın ve uygarlığın geleceği, bu sefil süreçten zarar gören geniş emekçi kesimlerin, “Büyük İnsanlığın” basiretine indirgenmiş bulunuyor… Eğer çöküş kaçınılmaz ise, ki, kaçınılmaz, o zaman sadece iki ihtimal var demektir: 1. Çöküşün altında kalmak veya şeylerin seyrini değiştirmek üzere ayağa kalkmak, insanlığın ve uygarlığın geleceğini kurtarmak… İnsan irade sahibi bir yaratık değil mi? Bu sefil sürece müdahale etmeye bir engel var mı? Yazıya harika şair Nazım Hikmet’le başladık, onunla bitirelim:
“Kendi kendimizle
yarışmadayız gülüm.
Ya ölü yıldızlara hayatı
götüreceğiz.
Ya dünyamıza inecek ölüm…”
