Reuters, KDP kontrolünde her gün Hewlêr’den İran ve Türkiye’ye binden fazla tankerle en az 200 bin varil ucuz petrol taşındığını ortaya çıkardı
KDP kontrolünde binden fazla tankerle her gün en az 200 bin varil ucuz petrolün Hewlêr’den İran ve Türkiye’ye taşınarak, ayda yaklaşık 200 milyon dolar kazandıran ticaret tablosu ortaya çıkarıldı. Rojnews’in Reuters haber ajansına dayandırdığı haber, Irak merkezi hükümetinin geçen yıl Kerkük-Ceyhan hattı üzerinden petrol sevkiyatını kesmesinden bu yana artan karanlık, kayıt dışı petrol taşıma operasyonu gözler önüne seriyor.
Reuters, aralarında Iraklı ve Kürt petrol mühendisleri, tüccarlar ile hükümet yetkilileri, politikacılar, diplomatlar ve petrol endüstrisi kaynaklarının da bulunduğu 20’den fazla kişiyle görüşerek, bu gelişen ticaretin ayrıntılarını ortaya koydu. Bu kişiler ise, binden fazla tankerin her gün en az 200 bin varil ucuz petrolü İran’a ve daha az oranda da Türkiye’ye taşıdığını, ayda yaklaşık 200 milyon dolar kazandıran ve hızla gelişen tabloyu görünür kıldı.
Kürt bölgesinden yapılan ticaret Irak hükümeti tarafından onaylanmıyor
Iraklı yetkililer, daha önce rapor edilmeyen gayri resmi ihracatın boyutunun Irak’ın bu yıl Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ile anlaştığı üretim kesintilerine sadık kalamamasının nedenlerinden biri olduğunu söyledi. Irak Petrol Bakanlığı Sözcüsü Asım Cihad, Kürt bölgesinden yapılan ticaretin Irak hükümeti tarafından onaylanmadığını belirterek, Irak Devlet Petrol Pazarlama Şirketi’nin (SOMO) ülkedeki ham petrolün satılmasına izin veren tek resmi kuruluş olduğuna dikkati çekti. Cihad, hükümetin İran ve Türkiye’ye ne kadar petrol kaçırıldığına dair kesin rakamlara sahip olmadığını belirtti.
Houston’daki Rice Üniversitesi Baker Enstitüsü’nden Jim Krane, “Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nün (OPEC) artık kaçakçılığa daha az tahammülü var ve hatta suç işleyen üyelere cezai tedbirler uyguladığı biliniyor. Bağdat’a karşı herhangi bir ceza uygulandığını göreceğimizden şüpheliyim çünkü Kürt bölgesinin merkezi kontrolün dışında olduğu iyi biliniyor” diye belirtti.
ABD’li bir yetkiliye göre, bu ticaret Kurdistan Bölgesi’ni, İran’a uyguladığı ekonomik yaptırımları ihlal edip etmediğini değerlendiren yakın müttefiki Washington ile de karşı karşıya getirebilir.
Türkiye’nin KDP ile yaptığı ihracat
Kurdistan Bölgesi geçen yıla kadar ham petrolün büyük bir kısmını Kerkük’ten Türkiye’nin Ceyhan limanına uzanan resmi Irak-Türkiye Boru Hattı üzerinden ihraç ediyordu. Ancak günde yaklaşık 450 bin varillik bu ihracat, 2023 yılı Mart ayında Uluslararası Tahkim Mahkemesi’nin Irak Federal Hükümeti’nin sevkiyatların durdurulması çağrısı lehine karar vermesiyle durdu. Uzun süredir Irak petrolünü satma yetkisine sahip tek taraf olduğunu ifade eden Bağdat’taki federal yönetim, Türkiye’nin 1973 tarihli bir anlaşmayı ihlal ederek ihracatı kendi rızası olmadan Kurdistan Bölgesi ile birlikte düzenlediğini ileri sürdü.
Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hattı ise, Kerkük ve Musul çevresindeki petrolü, Adana’nın Yumurtalık ilçesi üzerinden dünya piyasalarına ulaştırmak amacıyla 27 Ağustos 1973 tarihinde iki ülke arasından imzalanan anlaşma ile inşa edilmişti.
‘Kaçak ticaret bu yıl hızlandı’
Reuters’a konuşan sektör kaynakları, petrol yetkilileri ve diplomatlar da, kısa süre içinde tankerlerin Kürt bölgesindeki petrolü İran ve Türkiye’ye götürmeye başladığını ve boru hattının yeniden açılmasına yönelik görüşmelerin durmasının ardından bu yıl bu kaçak ticaretin hızlandığını söyledi. Petrol satışına rağmen yerel yetkililer, binlerce kamu çalışanına ödeme yapmakta zorlanan Kurdistan Bölgesi kasasına hiçbir gelirin girmediğini ya da kaydedilmediğini belirtti.
KDP’den yanıt yok
2023’te feshedilene kadar Kurdistan Bölgesi Parlamentosu’nda petrol komisyonu başkanlığı yapan Parlamenter Ali Heme Salih, “Petrol gelirlerinin izi bile yok” dedi. Salih’e göre, petrol ticareti 300 bin varilin üzerinde ve bu rakam diğer tahminlerin çoğundan daha yüksek.
KDP’ye bağlı Kurdistan Bölgesi Hazine Bakanlığı yetkilileri, yorum taleplerine yanıt vermedi. Bölgede petrol ticaretini denetleyen Kurdistan Bölgesi Doğal Kaynaklar Bakanlığı’nın ise bir sözcüsü bulunmuyor.
‘ABD ticareti inceliyor’
ABD’li bir yetkili, Washington’un İran’a yönelik yaptırımlara uyulup uyulmadığını değerlendirmek üzere petrol ticaretini incelediğini söyledi. Bir ABD Dışişleri Bakanlığı yetkilisi ise, “ABD’nin İran’a yönelik yaptırımları yürürlükte ve yaptırımların uygulanması konusunda ortaklarımızla düzenli olarak görüşüyoruz ancak bu görüşmelerin ayrıntılarını aktarmıyoruz” diye belirtti.
Kurdistan Bölgesi Doğal Kaynaklar Bakanlığı’ndan üst düzey bir yetkili, bölgedeki petrol üretiminin günde 375 bin varil olduğunu ve bunun 200 bininin İran ile Türkiye’ye taşındığını, geri kalanının ise yerel olarak rafine edildiğini söyledi. Güvenlik nedeniyle ismini vermek isteyen aynı yetkili, “Yurtdışına kaçırılan 200 bin varilden ya da bölgedeki rafinerilere satılan petrol türevlerinden elde edilen gelirlere ne olduğunu kimse bilmiyor” dedi.
Petrol sektöründen ve siyasetten kaynaklar, ham petrolün Kurdistan Bölgesi’ndeki petrol şirketleri tarafından yerel alıcılara varil başına 30 ila 40 dolar ya da küresel fiyatın yaklaşık yarısı gibi düşük fiyatlarla satıldığını ve bunun da ayda en az 200 milyon dolar gelir anlamına geldiğini söyledi. Kurdistan Bölgesi’nin petrol üretiminin çoğunluğu 8 uluslararası petrol şirketi tarafından kontrol ediliyor. Bunlar, DNO ASA, Genel Energy, Gulf Keystone Petroleum, ShaMaran Petroleum, HKN Energy, WesternZagros, MOL Kalegran ve Hunt Petrol Şirketi.
Sektör kaynakları, onaylı yerel alıcıların ham petrolü petrol şirketlerinden aldıklarını ve üreticilerin bilgisi olmadan aracılar vasıtasıyla ihraç etmek üzere sattıklarını söyledi.
İran’a götürülen petrolün güzergahı
Sektör ve siyasi kaynakların çoğuna göre, kamyonlarla taşınan petrolün büyük çoğunluğu Hacı Omeran gibi resmi Irak sınır kapılarından ya da Pêncwîn üzerinden İran’a gidiyor. Endüstri, siyasi ve diplomatik kaynaklar, petrolün buradan, geçmişte Kürt petrol ihracatı için kullanılan bir ticaret yolu olan rotadan, Körfez’deki İran limanları Bandar İmam Humeyni ve Bandar Abbas’taki gemilere yüklendiğini ya da karayoluyla Afganistan ve Pakistan’a aktarıldığını söyledi.
Reuters, yaptırımlar nedeniyle kendi petrol ürünlerini satmakta zorlanan İran’ın bu ticaretten ne elde ettiğini ya da İran’da petrolü kimin aldığını ise belirleyemedi.
Karaborsada ticaret
Reuters’a göre bu ticaret, Irak’ta uzun süredir devam eden ve ticari çıkarlarla yakından bağlantılı siyasi iktidarlara fayda sağladığı düşünülen karaborsa petrol ticaretinin son halkası.
Kurdistan Bölgesi’ndeki petrol ticaretinde çalışan bir kaynak, “Para alan karaborsacılar ve bu satışları onaylayanlar arasında bir labirent var. Bu sadece görmezden geldikleri anlamına gelmiyor. Kendi paylarını alıyorlar” dedi.
Bağdat’taki üst düzey bir diplomata göre ise, siyasi çıkarlar bu ticarette çok etkili. Öyle ki, bir zamanlar öncelik olarak görülen boru hattı üzerinden resmi ihracatın yeniden başlatılması artık diplomatik gündemin alt sıralarına düşmüş durumda.
KDP yetkilileri, karaborsa ticaretiyle ilgili Reuters’a yanıt vermedi.
Kaynak: MA
