Gercüş’e bağlı Hesar köyünde 1903 yılında doğan modern Kürt şiirinin öncüsü Cegerxwîn , doğduktan 11 yıl sonra sürgünle tanışır. Yaşamını Kürt tarihi ve edebiyatına adayan Cegerxwîn 22 Ekim 1984’te gitmek zorunda kaldığı Stockholm’de 81 yaşında yine sürgünde yaşama veda eder
Henüz çocuk yaşta anne ve babasını yitiren Cegerxwîn, 1. Dünya Savaşı’nın başladığı yıllarda Suriye’ye göç etmek zorunda kalır. 1914 yılında Suriye’nin Amude şehrine göç eden Cigerxwîn, daha Türkiye’deyken medreselerde okuyan gençlerin yardımıyla okuma yazmayı öğrenir. İlk çocukluk yıllarından sonra ise, ağa ve şeyhlerin emrinde çalışmaktan vazgeçerek kendi olanaklarıyla medrese eğitimi almaya başlar. Medreselere kabul edilmek için birçok köy dolaşır. Zoru başarır ve medreselerde eğitime başlamasından 9-10 yıl sonra diploma alarak, Suriye’nin Kamışlo ilçesinin Hasdajor köyünde ilk meleliğine (molla–imam) başlar.
Hawar Dergisi
Cegerxwîn’in yaşamındaki ciddi değişimler, imamlığa başlamasından sonra gerçekleşir. Bu dönemde İran ve Irak’taki Kürt köyleri başta olmak üzere birçok bölgeyi dolaşır. 1928 yılında Kürtçe şiirler yazmaya başlayan Cegerxwîn’in Hawar dergisinde, Kürt halkının o dönem içinde bulunduğu durumun kendi üzerindeki etkisinden yola çıkarak, “Yüreği Kanlı” anlamına gelen Cegerxwîn ismini kullanarak şiirlerini yayınlanır. Şiirlerinin Hawar’da yayınlanmasından sonra Cegerxwin, artık geniş bir kesim tarafından tanınmaya başlar. Bir müddet geçim sıkıntısı nedeniyle imamlık yapsa da, asıl işinin ezilenleri ağa ve şeyhler başta olmak üzere tüm egemenlere karşı aydınlatmak olduğunun bilincine varır. Bu amaçla Kürt çocuklarının devam ettiği ve medreselere nazaran daha modern eğitim veren bir okul açar. Cegerxwîn’in okulu, o dönem Suriye’yi denetimlerinde tutan Fransızlar tarafından kapatılır.
Cim û Gulperî
1947 yılında ilk kitabı ‘Cim û Gulperî’ eseri yayınlanan Cegerxwîn bu dönem Suriye Komünist Partisi’ne katılır. Ancak partideki Arap milliyetçiliğinin yoğun etkisi onu başka arayışlara yönlendirir. 1957 yılına kadar Kamışlo’daki Cizîrê bölgesi içerisinde yer alan Cizîrê İçin Barış Komitesi adlı kuruluşun başkanlığını yapar. Azadi hareketi içerisinde arkadaşlarıyla birlikte yeni kurulan Suriye Kürdistan Demokrat Partisi’ne katılır. Burada merkez komite üyesi olarak politik faaliyetlerini sürdürdü. 1954’te ikinci eseri olan ‘Dîwana diwem: Sewra Azadî’ Şam’da yayınlanır. 1959 yılında Irak’a geçen Cegerxwîn Bağdat Üniversitesi’nde Kürtçe ders veren ilk öğretmen oldu. Kürt dili için çalışmalar yaptı ve öğrenci yetiştirdi. Tekrar döndüğü Suriye’de 1963 yılında siyasi faaliyetleri nedeniyle Şam’da tutuklandı. 1973 yılında Suriye hükümetinde yer alan Baas Partisi’nin baskıları nedeniyle Lübnan’a geçti. Burada şiir derlemeleri olan ‘Kîne Em?’i yayınladı.
Sürgünden sürgüne…
1979 yılında İsveç’in Stockholm şehrine geçerek edebi çalışmalarını burada sürdürdü. Burada eserler yayınlamaya başlayan Cegerxwîn 1979’da gitmek zorunda kaldığı Stockholm’de 22 Ekim 1984’te yaşama veda eder. Cenazesi daha sonra Kamışlo’ya getirilerek evinin bahçesine defnedilir. Şiirleri dışında, Cegerxwîn arkasında, Kürt edebiyatı için bir miras olan Kürdistan Tarihi isimli bir kitap, Kürtçe sözlük, Kürt folkloru ile ilgili onlarca çalışmalarını bıraktı.
Cegerxwîn’in mirası
Diwan Dîwana yekem: Prîsk û Pêtî, 1945 Şam.
Diwan Dîwana diwem: Sewra Azadî, 1954 Şam.
Diwan Dîwana siyem: Kîme Ez? , 1973 Beyrut.
Diwan Dîwana çarem: Ronak,1980 Stockholm.
Diwan Dîwana pêncem: Zend- Avista, 1981 Stockholm.
Diwan Dîwana şeşem: Şefeq, 1982 Stockholm.
Diwan Dîwana heftem: Hêvî, 1983 Stockholm.
Diwan Dîwana heyştem: Aşîtî, 2003 İstanbul.
Diwan Dîwana nehem: Salar û Mîdya, 2003 İstanbul.
Diwan Dîwana dehem: Şerefnama Menzûm, 2003 İstanbul.
Öykü
Reşoyê Darê, 2008 Diyarbakır.
Cim û Gulperî, 2008 Diyarbakır.
Dil ve kültür eserleri
Destûra Zimanê kurdî (Kürt dil bilgisi), 1961 Bağdat.
Ferheng, perçê yekem (Sözlük, 1. Bölüm), 1962 Bağdat.
Ferheng, perçê diwem (Sözlük, 2. Bölüm), 1962 Bağdat.
Folklora Kurdî (Kürt Folkloru), 1988 Stockholm.
Tarih ile ilgili eseri
Tarîxa Kurdistan (Kürdistan Tarihi) (bu eseri ölümünden sonra yayımlanmıştır), 3 ciltli, 1985-1987, Stockholm.
KÜLTÜR SERVİSİ
