Xarpêt’teki bağlar bu sezon üzüm için bereketsiz bir dönemde. Çiftçiler hem don hem de alıcı fiyatlarının belirsizliği nedeniyle sıkıntıda olduklarını belirterek, “Üzüm üretimi bitme noktasında” dediler
Duygu Kıt
Ülke genelinde çiftçiler, kuraklık, don, dolu, fazla yağış gibi etkilerle ürünlerinin çoğunu giderek kaybetmeye devam ediyor. Özellikle nisan ve mayıs aylarında ülke genelinde yaşanan zirai donla kayısı, elma, üzüm gibi ürünler ciddi kayıp yaşadı. Ekonomik darboğazda olan ve devletten de yeterli desteği alamayan çiftçiler, ürettiklerinden de geçimlerini sağlayamaz hale geldi. Donun vurduğu ve şaraplık üzüm üretiminde ilk sırada yer alan Xarpêt’te de üreticiler bu sene hem hasattan hem de emeklerinin karşılığını alamamaktan endişeli. Görüştüğümüz üreticiler çoğu bağda üzümün tutmadığını, rekoltenin düşük olduğunu, maliyet yüküyle üretemez hale geldiklerini, firmaların düşük alım fiyatlarıyla da ayrı bir mağduriyet yaşadıklarını ifade etti. Coğrafi işaretli üzüm diyarı Xarpêt’te üzüm yetiştiricileri ile bu seneki hasatlarını ve üretimde yaşadıkları sorunları konuştuk.
‘Üretici yalnız bırakılıyor’
Yirmi yıldır bağcılık yapan Ali Aktaş maliyetler ve düşük alım fiyatlarıyla bağcılığın bitme noktasına geldiğini söyledi. Ali Aktaş üreticiler olarak örgütsüzlük sebebiyle önemli sıkıntılar yaşadıklarına da işaret ederek şunları ifade etti: “Her sene üreticiler olarak aynı sorunla karşı karşıya kalıyoruz. Acaba bu sene üzüme ne fiyat verecekler, daha kötüsü almayıp dalında mı kalacak kaygısı taşıyor üreticiler. İki yıl önce kurduğumuz kooperatif faaliyette olduğu süreçte, firma temsilcileriyle fiyat belirlemeden üzümü alamayacaklarını masada oturup belirlemiştik. Fakat kooperatif kapanınca, sahipsiz ve örgütsüz kalınca yine haraç mezat fiyat vermeden ürünlerimizi almaya başladılar. Aldıkları ürünün parasını da dört ay sonra ödemeyi dayatarak tam bir cambaz edasıyla davranıyor firmalar.”
“Çiftçilerin her sektörde var olan çaresizliğini üzüm üreticileri de yaşıyor.” diye devam eden Aktaş şöyle konuştu : “Köyümüzden üzüm alan toplamda beş firma var; Doluca, Kavaklıdere, Mey, Sevilen bir de Denizli’den bir firma. Hepsi de alım öncesi bir araya gelip kendi içlerinde fiyat belirlenmesin diye anlaşıyorlar. Onlar bu kadar örgütlüyken, üretici köylüler sahipsiz ve çaresiz durumda. Bir kader değil elbette ama alternatif yaratamayınca firmaların insafına kalıyor her şey. Zaten devletin bu konuda hiçbir üreticiye desteği yok. İstiyorlar ki üretim olmasın nasılsa Azerbaycan’dan, Gürcistan’dan ucuza üzüm alınıyor. Alternatif yaratamazsak bu döngüde üretim yapmak giderek zorlaşacak. Don olayından dolayı bu sene rekolte düşük olmasına rağmen firmalar isteksiz alım yapıyorlar. Birçok üreticiye de ‘Başınızın çaresine bakın ürününüzü almayacağız’ dediler.”
‘Firmalar ucuz alım peşinde’
Akın Toktaş da yirmi yıldır üzüm yetiştiriciliği yapan üreticilerden biri. Üreticinin düşük fiyatlara mecbur bırakılmasının üretimi esas zarara sokan durum olduğunu ifade eden Akın Toktaş şunları dile getirdi: “Bu seneki don, hasadı oldukça etkiledi. yüzde 70 kaybımız var. Üzümlerimizin bir kısmını verdik bir kısmı hala bekliyor. Alım fiyatı hala belli değil. Biz üreticiler olarak ürün fiyatlarının iyi olmasını istiyoruz. Yetkililerin bu konuda bize yardımcı olmasını bekliyoruz. Zirai don desteği verildi ama ne kadar verilecek bir bilgimiz yok. Ayrıca iki yıldır alım fiyatı çok düşük. Üreticinin her anlamda desteklenmesini, düşük fiyata mecbur bırakılmamasını istiyoruz.”
Durum çok parlak değil
Elazığ Üzüm Üreticileri Birliği Başkanı Cengiz Öz don sebebiyle özellikle susuz bağlarda yüzde 70’in üstünde bir kayıp olduğunu belirtti. Cengiz Öz, bağlarda ayrıca hastalıklar sebebiyle de kayıp olduğunu aktararak, “Bu sezon hasadında oldukça büyük bir ekonomik kayıp söz konusu çiftçi açısından” dedi. Cengiz Öz şu bilgileri verdi: “Sofralık üzümde hasat devam ediyor. 75-85 TL arası fiyat veriyor üreticiler. Şaraplık üzümde de bütün firmalar aşağı yukarı üzüm hasadı yapıyor ama ne yazık ki şu anda fiyat belli değil. Don hasarının dışında mevcut üzümde de ne yazık ki hastalıklardan kaynaklı kayıplar söz konusu. Bu da çiftçinin zararını bir kat daha arttırdı. Bu yılki doğa olayları hasadı biraz daha zorlaştırdı ama Türkiye’nin ekonomik durumu, ekonomik çalkantılar, firmaların üzüm alımı ile ilgili çok istekli olmayışı üreticiyi zorlamaya devam ediyor. Özellikle şıra sektöründe durum çok parlak değil.”
‘Üzüm de üretici de desteklenmiyor’
Üzüm üretiminin Türkiye genelinde özellikle de Xarpêt’te geriye gittiğine dikkat çeken Cengiz Öz, “Üreticiler olarak alımdan önce fiyatın açıklanmasını istiyoruz” diyerek çiftçilerin taleplerini şu şekilde sıraladı: “Hasat başladığı halde fiyatın açıklanmaması, biz üreticileri gerçekten rahatsız ediyor. Hiçbir ürünün fiyatı belli olmadan alım ve satımı gerçekleşmezken üzüm ne yazık ki şu anda alınıyor ve alım fiyatı belli değil. Üzüm üretiminin desteklenmesi lazım. Türkiye üzüm üretiminde dünyada 6. sıradaydı. Herhalde önümüzdeki dönemlerde daha da gerilere gidecek. Halbuki bizden sonra üzüm üretimine başlayan Azerbaycan, Gürcistan gibi ülkeler yol almaya başladı. Bizim ülkemizde ise sektörün desteklenmemesinden dolayı sürekli geriye gidiliyor. Bu da üzüm üretimi yapan tüm üreticileri zor duruma sokmakta. İleriki dönemlerde öyle zannediyorum ki çoğu bölgede üzüm üretimi bırakılacak. Üreticiler 10 yıl emek verip hasat yapıyor ve alın terinin karşılığını almayınca sıkıntı yaşıyorlar. Dolayısıyla bağları söküyorlar. Üzüm çok kıymetli bir meyve ama ne yazık ki ülkemizde şu anda hak ettiği değeri bulamıyor.”
