İran’da insan hakları savunucusu olan ve ‘rejim karşıtlığı’ ile suçlanan kişilerin avukatlığını yapan Xusro Elî Kurdî’nin şüpheli ölümü cinayet kuşkularını arttırıyor
İran’da rejim karşıtı olmakla suçlananların avukatlığını yapan Rojhilatlı insan hakları savunucusu Xusro Elî Kurdî, 5 Aralık’ta İran’ın Razavi Horasan Eyaleti’ne bağlı Meşhed kentinde bulunan ofisinde şüpheli şekilde ölü bulundu. Kurdî’nin ölümü “kalp krizi” olarak açıklandı. Üstlendiği davalar, ölümüne dair kamara görüntülerinin ve adli tıbbın ölüm raporunu gizli tutması, bedeninde kanamanın olması Kurdî’nin rejim güçleri tarafından katledildiği kuşkusunu güçlendirdi. Elî Kurdî’nin ailesi, sevenleri ve insan hakları savunucuları, ölümün bir cinayet olabileceğini ifade ediyor.
Elî Kurdî’nin ölümüne dair rapor hazırlayan Hengaw İnsan Hakları Örgütü, Kurdî’nin vücudunda olağandışı kanama ve olası fiziksel zararın oluştuğuna dair belirtilerin olduğu pek çok bulguya rastlanıldığını açıkladı. 7 Aralık’ta yayımlanan raporda Kurdî’nin akrabaları ve meslektaşlarının ifadelerine de yer verildi. Raporda, ölümde ciddi soru işaretleri olduğu, Kurdî’nin siyasi geçmişi ve uzun süredir siyasi tutuklular için hak savunuculuğu yapması sebebiyle hedef alınabileceğine işaret edildi.
‘Jin, jiyan, azadî’ eylemcilerinin avukatlığını yaptı
Aslen Sebzevarlı olan Kurdî, 2022’de Jina Eminî’nin katledilmesi ardından başlayan “Jin, jiyan, azadî” eylemlerinde gözaltına alınan, tutuklanan pek çok kişinin gönüllü avukatlığını yaptı. Elî Kurdî, bu eylemlerin önde gelen simalarından kadın hakları savunucusu ve siyasetçi Fatemeh Sepehri ile protestolar sürerken 8 Ekim 2022’de evinden çıkan ve aynı yılın 20 Ekim’inde cenazesi ailesine teslim edilen 17 yaşındaki Abolfazl Adinehzadeh’in ailesinin avukatlığını yaptı. Üstlendiği davalar nedeniyle hedef haline getirilen Kurdî, yargı taciziyle karşı karşıya kaldı. Meşhed Devrim Mahkemesi Kurdî’yi “İslam Cumhuriyeti sistemine karşı ve rejime karşı çıkan gruplar lehine propaganda yapmakla” suçlayarak hakkında dava açtı. Mahkeme ayrıca Kurdî’nin hem yerel hem de uluslararası medyayla etkileşimlerini, çevrimiçi platformlardaki faaliyetlerini ve yazılarını “sisteme karşı propaganda” örnekleri saydı.
Mahkeme, 2023’te Kurdî’ye bir yıl hapis, 2 yıl sürgün ve 2 yıl da avukatlık yasağı, 2 yıl seyahat kısıtlaması ve 2 yıl çevrimiçi faaliyet yasağı cezası verdi. Karar, 2024 Ağustos ayında temyiz mahkemesi tarafından onandı. Yargı tacizi, ceza ve yasaklara rağmen hakları savunuculuğuna devam eden Kurdî, 5 Aralık akşamı ofisine gitmek üzere evden çıktı. Ailesine ‘2 kişi var benim avukatları olmamı istiyorlar. Onlarla konuşmaya gideceğim’ diyerek evinden ayrılan Kurdî’den ertesi güne kadar haber alınmaması üzerine eşi ve ailesi ofisine gitti. Aile üyeleri ofiste, ağzının içi kanlarla dolu ve belirli kızarıkların bulunduğu Kurdî’nin cenazesine ulaştı. Olay yerine gelen kolluk güçleri, ofisteki kamera, bilgisayar, telefon ve elektronik eşyaları alan kolluk güçleri, bulunan kameraları incelemek üzere aldı. Ancak Kurdî’nin ailesinin taleplerine rağmen adli tıp raporu, kamera kayıtları gibi kanıtlar hakkında bilgi verilmeyerek gizli tutuluyor.
Anma törenine katılanlar gözaltına alındı
Ölümün ardından da Kurdî’nin rejim açısından tehdit algısı devam etti. Kurdî için Meşhed’de düzenlenen anma törenine katıldığı sırada Nobel Barış Ödülü sahibi Nergis Muhammedi, aktivist Sepideh Qoliân ve Buran Nazimi gözaltına alındı. Söz konusu üç aktivistin yanı sıra Esedullah Fehimi, Hasti Amiri, Aliyah Metabelzade ile “Jin, jiyan, azadî” eylemleri sırasında katledilen Ebu’l-Fazl Edinezade’nin kız kardeşi Marziyeh Adinezadeh, babaları Ali Adinezadeh’in de gözaltına alındığı bildirildi.
Aile adalet talep ediyor
Ulaştığımız aile üyeleri, Kurdî’nin ölümünün şüpheli olduğunu vurgulayarak, adaletin bir an önce sağlanması ve Kurdî’nin şüpheli ölümünün bir an önce aydınlatılması istediklerini söyledi. Aile ayrıca, Kurdî’nin ölümünün aydınlatılması için bağımsız bir araştırma komisyonu kurulmasını ve raporların, kamera kayıtlarının kendileriyle paylaşılması talebini yineledi.
BM’ye mektup yazmış
Can güvenliğinden endişe eden Kurdî’nin meslektaşı Marzieh Mohebi’ye, Birleşmiş Milletler’in (BM) araştırma misyonuna “risk altındaki avukat” olarak koruma talebinde bulunduğu bir mektubunu iletmesini istediği öğrenildi.
Mektubuna “Selamlar ve saygılar, İran’da yaşayan bir avukat olan ben, Elî Kurdî, durumumu değerlendirmeniz ve olası desteğiniz için sunuyorum” diye başlayan Kurdî, şu ifadelere yer verdi:
Faaliyetler ve devletin tacizi
2009 cumhurbaşkanlığı seçimleri ve Yeşil Hareket’in kurulmasının ardından, bir dizi protestocunun temsilciliğini üstlendim. O yıldan itibaren, İslam Cumhuriyeti İstihbarat Bakanlığı hakkımda dosyalar oluşturmaya ve çok sayıda tebligat çıkarmaya başladı. 2010 yılında, Tahran’daki Allameh Tabataba’i Üniversitesi’nde kamu hukuku yüksek lisans programına kabul edilmeme rağmen, Değerlendirme Kurulu, İstihbarat Bakanlığı’ndan gelen bir mektuba dayanarak eğitimime devam etmemi engelledi. İdari Adalet Mahkemesi’ne şikayette bulundum ve mahkeme üniversite kaydım için nihai bir karar verdi, ancak o zamanki Allameh Tabataba’i Üniversitesi Rektörü Sadreddin Şeriatî, kararın uygulanmasını engelledi ve eğitimime devam etme fırsatımı reddetti.
2022’deki ülke çapındaki ‘Jin, jiyan, azadî’ protestoları sırasında, Abolfazl Adinehzadeh ve Erfan Rezaei Navaei’nin aileleri de dahil olmak üzere birçok tutuklu ve öldürülenlerin ailelerine ücretsiz hukuki temsil sağladım. Ayrıca, Hameney’in istifasını isteyen bildiriyi imzalayanlardan Fatemeh Sepehri, Mohammad Hossein Sepehri ve Kamal Jafari Yazdî’nin temsilini de kabul ettim.
Yargısal davalar ve mahkumiyetler
İstihbarat Bakanlığı bugüne kadar hakkımda beş dava açtı:
- Birinci Dava (2023)
‘İslam Cumhuriyeti sistemine karşı muhalif gruplar lehine propaganda faaliyeti’ suçlamasıyla, o dönemde Meşhed Devrim Mahkemesi 1’inci Şube Başkanı olan Hadi Mansouri, beni bir yıl hapis, iki yıl Nehbandan şehrine sürgün, iki yıl avukatlık yapmaktan men ve iki yıl sosyal medya faaliyetinden men cezasına çarptırdı. Hüküm kesinleşti ve Meşhed Hapishanesi’nde bir yıl hapis yattım.
- İkinci Dava (2023)
‘Sırları ifşa etme’ (siyasi müvekkillerin isimlerini ve suçlamalarını sosyal medyada yayınlama ve yurt dışındaki Farsça televizyonlara röportaj verme) suçlamasıyla, Meşhed Ceza Mahkemesi 2’nci Şubesi 131’inci Şube Başkanı beni 150 milyon riyal (125 dolar) para cezasına çarptırdı.
- Üçüncü Dava (2024)
‘İslam Cumhuriyeti sistemine karşı muhalif gruplar lehine propaganda faaliyeti’ suçlamasıyla, Meşhed Devrim Mahkemesi 5’inci Şube Başkanı Hüseyin Yazdankhah beni bir yıl hapis cezasına çarptırdı.
- Dördüncü Dava (2025)
“İslam Cumhuriyeti sistemine karşı muhalif gruplar lehine propaganda faaliyeti” suçlamasıyla, Meşhed Devrim Mahkemesi 1’inci Şube Başkanı Gholamreza Akbari Moghaddam tarafından bir yıl hapis, iki yıl avukatlık yapma hakkından mahrum bırakılma ve iki yıl seyahat yasağı cezasına çarptırıldım. Bu davada benden yüz milyar riyal kefalet alındı. Horasan Razavi İl İstinaf Mahkemesi’ndeki cezaya ilişkin temyiz süreci devam etmektedir.
- Beşinci Dava (2025)
Meşhed Kamu ve Devrim Savcılığı 904’üncü Şubesi soruşturmacısı Amir Hossein Ghanad tarafından güvenlik suçlamalarıyla çağrıldım. Dava ön soruşturma aşamasındadır.
Eğitimden mahrum bırakılma
2019 yılında Tahran Üniversitesi’nde doktora programına kabul edildim. Hapisten çıktıktan sonra, Tahran Üniversitesi, bilimsel bir araştırma makalem ve İngilizce dil sertifikam (MSRT) olmasına rağmen, eğitimime devam etmemi engelledi.
İstihbarat Bakanlığı’nın sürekli baskıları, dosya oluşturma girişimleri ve tehditleri, mesleki ve eğitimsel yoksunluklar ve hayatıma ve özgürlüğüme yönelik ciddi tehlikeler göz önüne alındığında, İran’da risk altında olan bir avukat olarak, bana gerekli desteği sağlamanızı rica ediyorum.”
Haber: Ceylan Şahinli \ MA
