Yeni yılla birlikte yüksek elektrik faturaları katlanırken, şirketlere servet aktarılmaya devam ediliyor. Elektrik üretiminde arz fazlası nedeniyle şirketlere üretmedikleri enerji için Kasım ve Aralık ayında 3,65 milyar lira aktarıldı
Yusuf Gürsucu / İstanbul
Elektrik satışı ve üretiminin şirketlere devredilmesiyle fatura bedelleri katlanırken, 2025 itibariyle faturalar ikiye katlandı. TEİAŞ’ın özelleştirilmesine hazırlanılıyor. TEİAŞ’la birlikte elektriğin tamamı şirketlerin eline geçmiş olacak. Tüm bunlar yaşanırken iktidar enerji şirketlerine servet aktarmaya aralıksız devam ediyor.
Üretim kapasitesi 116 bin MW
Piyasa şartlarına uygun maliyetten elektrik üretemediği veya elektriğe ihtiyaç olmaması nedeniyle şirketlerin beklentisi altında kalan enerji alımları gerekçesiyle yılın büyük bölümünde çalışmayan, çalıştırılmayan yada çok düşük kapasitede çalışan santrallere verilen destekler aylık 2 milyar liraya ulaştı. 115 bin 975 MW’a ulaşan enerji üretim kapasitesine rağmen bu kapasitenin 1/3’ünün piyasalaştığı Türkiye’de, yapılan ödemlerin gerekçesini enerji arz güvenliğine bağlamaya çalışılıyor. Türkiye’de kullanılan gücün 50 bin MW’ı aşmıyor olması desteklerin elektrik ihtiyacından değil şirketlere servet aktarmak için yapıldığını açıkça gösteriyor.
Kasım – Aralık’ta 3,65 milyar
2025 yılında 25’i kömür, 21’i doğal gaz olmak üzere toplamda 46 termik santral, kapasite mekanizması uygulaması kapsamında verilen destekten yararlanacağı açıklandı. Diğer yandan Türkiye Elektrik İletim AŞ (TEİAŞ), ‘Kapasite mekanizması’ içinde yer alan termik santrallere her ay milyarlar ödemeye devam ediliyor. Kasım 2024 dönemi için 37 termik santrale 1 milyar 738 milyon 82 bin 945 lira kapasite ödemesi yapılırken, Aralık 2024 dönemi için 39 termik santrale 1 milyar 897 milyon 407 bin 722,95 TL ödeme yapılıyor. Sadece 2 ay içinde 3 milyar 635 milyon 490 bin 607,95 TL’ye ulaşırken, yıl sonuna kadar bu rakam 24 – 30 milyar TL’ye ulaşacak.
755 şirkete YEKDEM desteği
İklim değişimiyle mücadele iddiasıyla ‘yenilenebilir enerji’ şirketlerine büyük destekler verilip enerji ihtiyacı var iddiasıyla halkta rıza üretmeye çalışıyor. Yeni yılın ilk günlerinde 2025 yılı için açıklanan ‘Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması’ (YEKDEM) adı altında sınırsız destek verilen santrallerin sayısı 755’e ulaştı. 269 adedi Biokütle (Tüm yakma tesisleri, çimento fab. vd.), 216 adedi HES, 183 adedi RES, 51 adedi JES ve 36 adedi GES olmak üzere 755 santral destek kapsamına alındı. Bu santrallere elektrik alım garantisi ve dolarla alım fiyatı garantisi veren iktidar bu yağma sürecini 2030 yılına kadar uzatırken, başta JES şirketleri olmak üzere destekten yararlanan şirketler bu sürenin 2040 yılına kadar uzatılmasını istiyor.
Kapasite doluluğuna takıldılar
Diğer yandan enerji ihtiyacı var yalanı yenilenebilir enerji olarak adlandırılan santrallere destekler afaki boyutlarda sürerken, parayı verenin düdüğünü çaldırdığı bir süreç işletiliyor. Türkiye Elektrik İletim AŞ (TEİAŞ), kapasite tahsisleriyle ilgili olarak T.C. Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu tarafından alınan karar kapsamında, “Dağıtım Seviyesinden Transformatör Merkezi Bazlı Tahsis Edilen Lisanssız Üretim Kapasite Tablosu” ve Aralık ayı “Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği İletim Sistemine Bağlantı Başvuruları Evrak Değerlendirme Raporu”nu yayınladı. Raporda kapasite kısıtı ya da kapasite doluluğu nedeniyle, lisanssız şirketlerin ürettiği elektriğin alınmayacağı yer alıyor.
475 MW güç boşta duruyor
Buna göre, 1 Aralık 2024 – 31 Aralık 2024 arası iletim sistemine bağlantı için yapılan başvurular bölgesel kapasite kısıtı nedeniyle evrak ve teknik değerlendirmeye alınmadı. Lisanssız elektrik tesislerinin iletim sistemine bağlantısı için 2024 yılı Aralık ayında Tekirdağ, Bursa, İzmir, Kayseri, Mereş, Îdır ve Wan olmak üzere 11 başvuruyu değerlendiren TEİAŞ, bu başvuruların tamamını bölge kapasitesi kısıtından dolayı evrak ve teknik değerlendirmeye almadı. Dağıtım seviyesinden transformatör merkezi bazlı tahsis edilebilecek güncel lisanssız üretim kapasitesi de toplam 475 MW olarak açıklandı.
Kapasite fazlalığı
Bu santrallere verilen garanti fiyatlar ise şöyle: Biokütle Enerji 13,30 Usd/Cent, Güneş Enerjisi 13,30 Usd/Cent, Hidroelektrik Enerji 7,30 Usd/Cent, Rüzgâr Enerjisi 7,30 Usd/Cent, Jeotermal Enerji (JES) ise 10,50 Usd/Cent. Diğer yandan YEKDEM içine alınan 755 şirket dışında kalan santrallerin sisteme bağlanması kapasite kısıtı nedeniyle teknik değerlendirmeye bile alınmıyor. Bu durum birçok noktaya işaret ederken, kapasite fazlalığı burada da açığa çıkıyor. Öte yandan şirketlere destekler aralıksız sürüyor. Halk ise şirketlerin çıkarı uğruna yüksek faturalarla yüz yüze bırakılarak yoksulluğa itilirken, halktan çalınanlar şirketlere servet olarak aktarılıyor.
