Nemrut’un tanrıçalarından Thea’nın başındakine birebir benzer olan kofi, Adıyamanlı kadınların bin yıllardır başından eksik olmuyor. Ancak yeni neslin ilgisizliği yüzünden bu kültür gitgide unutuluyor
Mustafa Yüksel/Adıyaman-PİRHA
Adıyaman’da geçmişi binlerce yıl öncesine dayanan kadınların başına taktığı kofi geleneği son kuşakla birlikte giderek kayboluyor. Adıyaman’da kurulan Kommagene uygarlığının önemli isimlerinden Kral Antiochus’un her şeyin üstünde tuttuğu annesi Leodike’ye tanrıça anlamına gelen Thea adını verip, Nemrut Dağı’nda tanrıların arasına yerleştirdiği heykeldekine neredeyse birebir benzeyen kofi bu bölgenin değişmez kültürü haline geldi. Milattan Öncelere dayanan bu kültüre göre kız çocukları ergenlik çağına gelmeleri ile birlikte başını kofi ile kapatır, evlendikten sonrada kofinin üzerine fes takarlardı.
Birçok gelenek ve görenekte olduğu gibi teknolojinin ilerlemesi yaşam koşullarının değişmesi ile birlikte kofi takma kültürü, gelenek ve göreneği de neredeyse kayboluyor. Yıllar önce çocuk yaşta başına kofi takmaya başlayan ve bugün halen takmaya devam eden yaşlı kadınlar kofi takma kültürünü, geleneğini anlattılar.
50 yıldır takıyor
“18 yaşına geldikten sonra ailem kofiyi başıma takma yaşımın geldiğini söyledi o günden bu yana takıyorum” diyen Hanım Doymaz, “Kadınların bu bölgede başına kofi vermesi bizim çok eski bir geleneğimiz. Eskiden ergenlik yaşına gelen herkes başına kofi verirdi. Şimdiki genç kızlar ve kadınlar artık kofiyi takmıyor. Benim yaşımda olan birkaç kadın takıyordu onlar da şu an takmıyor” dedi. Doymaz, bazen çevresindekilerin “Kofi çok ağır kullanma artık başını ağrıtır” dediğini, ancak aksine takmadığında baş ağrısı çektiğini belirterek, “Başımda kofi olmadığı zaman kendimi çıplak hissediyorum. Biz gençken ve yeni gelin olduğumda kofiye sıralı altınlar ve küpe takarak süslerdik. Bir düğüne ya da taziyeye gittiğimde mutlaka kofim başımda olmalıdır. Eşim bile artık takma diyor ama ben takmaya devam ediyorum bundan vazgeçemem” dedi.
‘Artık dinleyen yok’
Henüz çocuk yaşlarında başına kofi takan ve 13 yaşında evlendirilen Hanım Sarıyıldız da “Evlenmeden önce kofi, evlendikten sonrada kofinin üstüne fes verdiler. Yazlık ve kışlık kullandığım iki fesim var. Nereye gidersem mutlaka fesimi takıp giderim. Şimdiki gençler, gelinler ve kadınlar bu fesi takmıyor. Ama bu bizim geleneğimiz, göreneğimiz ve kültürümüz sahip çıkmak gerekiyor. Kızlarıma ve gelinlerime fes takmalarını söylüyorum ama beni dinleyen yok. Hatta benim kafamdakini çıkartmaya çalışıyorlar” dedi.
‘Bari özel günlerde takın’
Yaşı 90 olan ve eşi ile birlikte köyde yalnız yaşayan Geveri Erkenek ise şunları söyledi: “Bugün belki şartlar daha iyi ama eski gelenek ve görenekler kaybolduğu için o günleri arıyoruz. O dönem bütün kızlar kofi takardı. Ben o dönem takmaya başladım, hiç çıkarmadım. Şimdiki kadınların bizim gibi günlük yaşamda takmasa da özel günlerde ve bayramlarda kofi takarak bu kültürü ve geleneği yaşatması gerekir.”
