Eğitim Reformu Girişimi (ERG) 11 yıldır Türkiye’deki eğitim izleme raporları yayımlıyor. Bu raporlarda eğitimin durumu pek çok boyutta ele alınırken temelde “tüm çocukların nitelikli eğitime erişiminde mevcut durum nedir?” sorusuna yanıt aranıyor. 2017-2018 yılına dair rapor geçtiğimiz günlerde yayımlandı.
Rapora göre erken başlayan ve çok geç biten ders saatleri, kısa teneffüs süreleri, çocuklara sosyal etkinliklere katılacak vaktin kalmaması gibi sebepler yüzünden tartışmalı olan “ikili eğitim sistemi” Türkiye’de varlığını sürdürüyor: İlköğretim kurumlarının yüzde 14,4, ortaöğretim okullarının ise yüzde 6,4’ünde ikili eğitim yapılıyor. İlköğretim okullarına bakıldığında Hakkari’deki okulların yüzde 40’ı, Van’daki okulların yüzde 35’i, Urfa’daki okulların ise yüzde 34’ü halen ikili eğitim veriyor. Öte yandan Bolu, Karaman, Nevşehir, Tunceli, Bartın, Sinop, Artvin, Gümüşhane, Erzincan ve Bayburt’ta ikili eğitim yapan ilköğretim okulu yok.
Rapor Türkiye’de resmi kurumlarda da okulöncesi eğitimin ücretsiz olmadığına vurgu yapıyor. ‘Eğitim katkı payı’ adı altında ücret alımının devam ettiği belirtiliyor ve bu ücretin çocuğun yarım gün ya da tam gün okula gitmesine, yemeğin evden gelip gelmemesine göre değiştiği söyleniyor. Örnek olarak da İstanbul’daki eğitim kurumları veriliyor: İstanbul’da resmi okulöncesi eğitim kurumlarının aylık tavan ücreti yemeksiz 95 TL, yemekli 160 TL.
Buna karşın okulöncesi eğitimde net okullaşma oranında bir artış söz konusu. Raporda önceki eğitim yılına göre 5 yaşta net okullaşma oranının yüzde 58.8’den yüzde 66.9’a çıktığı belirtiliyor. Bu artış MEB’in 2017 hedefini yakaladığını gösterse de okulöncesi eğitimde Türkiye, bu oranlar ile OECD ve AB ülkeleri ortalamasının altında kalmaya devam ediyor.
2017-2018 eğitim yılında önceki seneye göre, özel okul oranı değişmemiş. Bu kurumlarda öğrenim gören öğrencilerde ise yüzde 1,9’luk bir artış var. ERG’ye göre eğitimde eşitsizliği derinleştiren özel eğitim kurumlarına verilen desteğin kaldırılması ise olumlu bir gelişme.
Raporda genç nüfusun eğitimden ayrılma nedenleri üzerinde de durulmuş. Bu nedenlerin başında “İşsizlik, yoksulluk, sosyal dışlanma ve zayıf sağlık durumu” geliyor.
Raporda kız çocuklarının ve kadınların okulu bırakma nedeni oğlan çocuklarından farklı olarak evlilik ve diğer ailevi nedenler olarak belirtiliyor. 15-34 yaş arası kadınlarda ‘evlilik ve diğer ailevi nedenler’den dolayı eğitimine devam edemeyenlerin oranı yüzde 24. Aynı grubun eğitime devam edememesinde en güçlü ikinci sebep ise ‘ailesinin veya eşinin izin vermemesi’.
15-34 yaş arası oğlan çocuklarında ve erkeklerde ise eğitime devam etmeme sebebi yüzde 21,6 ile ‘eğitim maliyetinin karşılanamaması veya yüksek olması’ ilk başta geliyor.
Çocuk işçiliği raporda yer alan bir diğer konu. Raporda çocuk işçiliğinin engellemesinin önündeki en büyük engelin mevzuat ve uygulamalar arasındaki uyumsuzluk olduğu vurgulanıyor. Çocuk işçiliğinin denetlenmesine eğitim alanından en büyük katkının devamsızlığın etkili bir biçimde izlenip azaltılmasıyla yapılabileceği belirtiliyor. 2017 yılında 20 gün ve üzeri devamsız öğrenci oranlarının bir önceki yıla göre imam hatip liseleri dışında pek bir iyileşme göstermediği de ekleniyor.
Ekim 2018 itibarıyla Türkiye’de 1 milyon 47 bin 536 Suriyeli mülteci çocuğun bulunduğu, bu çocukların 106 bininin geçici eğitim merkezlerinde, 534 bininin resmi okullarda öğrenim görmekte olduğu belirtiliyor. Raporda eğitime erişemeyen Suriyeli mülteci çocuk sayısının ise 405 bin 906 olduğu söyleniyor. Lise çağındaki Suriyeli mülteci çocukların ise çok azının okula devam ettiği vurgulanıyor.
2017-2018 eğitim-öğretim yılında Türkiye’deki öğretmen sayısının 1 milyon 30 bin 130, 2016 verilerine göre atama bekleyen öğretmen sayısının ise 438 bin olduğu belirtiliyor. Eylül 2018 itibariyle okullardaki öğretmen açığının ise sadece 117 bin olduğu vurgulanıyor. Rapora göre OECD ortalamasında öğrenci başına düşen öğretmen maaşı Türkiye’dekinin iki katından daha fazla.
ERG raporlarının yanıt aradığı “tüm çocukların nitelikli eğitime erişiminde mevcut durum nedir?” sorusunun yanıtı yine oldukça açık sanki…
Raporun tamamına <http://www.egitimreformugirisimi.org> adresinden ulaşılabilir.
