Toplam 36 maddeden oluşan ‘Vergi Kanunları ile Bazı Kanunlarda ve 631 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi’ nin görüşmelerine 22 Ekim tarihinde TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda başlandı. Kanun Teklifinde vergi düzenlemeleri dışında sosyal güvenlik alanında yapılan düzenlemeler de bulunuyor.
Toplamda 350 milyar TL gelir hedefleniyor
Yapılan etki analizine göre bu düzenlemelerle, 200 milyar TL’nin üzerinde ek bütçe geliri, 150 milyar TL de tasarruf öngörülüyor. Gelirler tarafında, işveren prim oranının 1 puan artırılması 2026’da yaklaşık 111 milyar TL, prime esas kazanç üst sınırının asgari ücretin dokuz katına çıkarılması 63,7 milyar TL ek gelir sağlayacak. Kentsel Dönüşüm Başkanlığı’na iç borçlanma yetkisi verilmesiyle taşınmaz satışları ve maliyet tasarruflarından 24,6 milyar TL gelir öngörülüyor. Mesken kira gelirlerindeki istisnanın sınırlandırılması 2027’de yaklaşık 22 milyar TL ek gelir getirecek. Araç alım-satım işlemlerinde noter harcı alınması ise 2026’da 13,1 milyar TL gelir yaratacak.
Giderler tarafında ise malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları işveren prim teşvikinin 4 puandan 2 puana indirilmesi 97,6 milyar TL, genç girişimci teşvikinin kaldırılması ise 11,7 milyar TL tasarruf sağlayacak. Belediyeler ve il özel idarelerinin paylarından yapılan kesintilerin artırılması, Cumhurbaşkanının yetkisini kullanması halinde yıllık 12 milyar TL ek tasarruf sağlaması bekleniyor.(1)
Teklifte ne var?
Kanun Teklifi ile vergi mevzuatında; “vergi dışında kalan alanların kapsama alınması”, “bazı istisnaların kaldırılması”, “kayıt dışılıkla etkin mücadele edilmesi” ve “vergi adaletinin güçlendirilmesi”nin amaçlandığı ileri sürülüyor.
Gelir Vergisi Kanunu kapsamındaki bazı istisnalar kaldırılıyor
*Mesken kira gelirlerinde gelir vergisi istisnası uygulamasının kapsamı daraltılıyor:
Mesken kira gelirlerindeki vergi istisnası kaldırılıyor, bundan böyle sadece emekli, malul, dul ve yetim aylığı alanlar bu istisnadan yararlanmaya devam edecek. (Madde 1- Yürürlük Tarihi: 01.01.2026).
*Kiraya verilen konutlar dolayısıyla yapılan ve bunlara sarf olunan borçların faizlerinin gayrisafi kira hasılatından indirimine son veriliyor:
Vergi adaletini sağlamak iddiasıyla, konut dışı kiralamalarda kullanılan kredilere ilişkin faizlerin gider olarak indirilmesine son veriliyor. (Madde 2- Yürürlük Tarihi: 2025 Yılı Gelir ve Kazançlarına Uygulanmak Üzere- Kanun Yayım Tarihi). Buna göre, konutlar hariç olmak üzere kiraya verilen mal ve haklar dolayısıyla yapılan ve bunlara sarf olunan borçların faizleri ile konut olarak kiraya verilen bir adet gayrimenkulün iktisap yılından itibaren 5 yıl süreyle iktisap bedelinin %5’i indirilebilecek. Bu hüküm, 2025 yılı gelir ve kazançlarına uygulanmak üzere düzenlemenin yayımı tarihinde yürürlüğe girecek.
Bir başka anlatımla, uzun vadeli konut kredisi kullanarak satın aldığı gayrimenkulleri kiraya verenlerin, bu krediler için ödediği faizleri kira gelirlerini beyan ederken gider olarak indirme imkanına sahip olmaları nedeniyle, kiraya verilen gayrimenkulü kredili veya kredisiz alan kişiler arasında vergi yükü açısından ortaya çıkan farklılığın ortadan kaldırılması amaçlanıyor. Böylece tasarrufların üretken yatırımlara yönlendirilmesi ve servet edinimi için katlanılan borç giderlerinin vergiye tabi gelirin tespitinde gider olarak dikkate alınmak suretiyle vergi matrahında neden olduğu erozyonun da önlenmesi hedefleniyor.
*Gerçek bedeli yakalamak
Gayrimenkul satışlarında gerçek bedelin beyanını teşvik etmek amacıyla, eksik beyan durumunda uygulanan ceza oranı bir kat artırılıyor. (Madde 7-Yürürlük Tarihi: Kanun Yayım Tarihi). Böylece tapuda yapılan işlemden sonra, emlak vergisi değerinden daha düşük bir bedel üzerinden harç ödendiğinin veya beyan edilen devir ve iktisap bedelinin gerçek durumu yansıtmadığının tespit edilmesi halinde aradaki farka isabet eden harcın tarh edilmesinde, vergi zıyaı cezası %25 yerine “bir kat” (%100) şeklinde uygulanacak.
Sermaye kesimine tanınan bazı istisnalar kaldırılıyor:
*Serbest yatırım fonlarının istisnaları kaldırılıyor
Bilindiği üzere, sürekli olarak portföyünün en az %51’i Borsa İstanbul’da işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının bir yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma paylarının elden çıkarılmasında tevkifat uygulanmıyor ve bu katılma paylarından elde edilen gelirler için beyanname de verilmiyor.
Bu teklifle, bu teşviki kötüye kullandığı tespit edilen bazı serbest yatırım fonlarının ortaya çıkması nedeniyle, bir yıl elde tutma şartına bağlı vergi istisnası kaldırılıyor. (Madde 4- Yürürlük Tarihi: Kanun Yayım Tarihi). Teklifle portföyünün en az %51’i Borsa İstanbul’da işlem gören hisse senetlerinden oluşan bazı serbest fon yatırımcıları, yatırımcılar tarafından bir yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma paylarından elde edilen gelirlere ilişkin gelir vergisi istisnası kaldırılıyor.
Daha açık bir biçimde, sürekli olarak portföyünün en az %51’i Borsa İstanbul’da işlem gören hisse senetlerinden oluşan fonlardan, katılma payları sadece nitelikli yatırımcılara satılabilen, Türkiye Elektronik Fon Alım Satım Platformu’nda (TEFAS) işlem görmeyen ve fon portföyüne alınacak varlık ve işlemlere ilişkin herhangi bir oransal sınırlamaya tabi olmayanlar için bir yıllık elde tutma süresine bağlı tevkifat istisnası uygulanmayacak. Bunların dışında kalan, sürekli olarak portföyünün en az %51’i Borsa İstanbul’da işlem gören hisse senetlerinden oluşan fonların katılma payı sahipleri ise söz konusu istisnadan yararlanmaya devam edecek.
Bazı harçlardan muafiyetler kaldırılıyor:
*İkinci el araç satışlarında noter harç muafiyeti sona eriyor.
Araç satışlarında, noterler satış bedeli üzerinden binde 2 oranında, en az 1.000 TL olmak üzere harç tahsil edecek. (Madde 8- Madde 12- Yürürlük Tarihi: Kanun Yayım Tarihini İzleyen Ayın Başı)
Vergi tabanını genişletme düzenlemeleri:
Bazı ruhsat ve yetki belgeleri için (örneğin kuyumculuk, taşınmaz ticareti, özel sağlık kuruluşları) yıllık harç uygulaması hayata geçiriliyor. (Madde 10- Yürürlük Tarihi: 01.01.2026)
Kanun teklifiyle, mevcut durumda harca tabi olmayan ayakta teşhis ve tedavi yapılan özel sağlık kuruluşları ile ağız ve diş sağlığı hizmeti sunulan özel sağlık kuruluşlarına ait belgeler, veteriner hekim muayenehane ve poliklinikleri ile hayvan hastanelerine verilen ruhsatlar ve kıymetli madenler kuruluş ve faaliyet izin belgeleri, kuyum, ikinci el motorlu kara taşıtı ve taşınmaz ticareti yetki belgeleri ile ticari havayolu ve genel havacılık işletme ruhsatlarından yıllık harç alınacak. Mevcut durumda sadece ruhsat alımında harca tabi hususi hastaneleri ve laboratuvarları açmak için düzenlenen ruhsatnameler ile turizm müessesesi işletme belgelerine ilişkin harç yıllık alınacak. Buna göre, her yıl için kuyum ticareti ile iştigal edilebilmesi için şubeler dahil kuyum işletmeleri adına düzenlenen yetki belgelerinden 30 bin TL, ikinci el motorlu kara taşıtı ticaretiyle iştigal edilebilmesi için şubeler dahil işletme adına düzenlenen yetki belgeleri ile taşınmaz ticaretiyle iştigal edilebilmesi için şubeler dahil işletme ve sözleşmeli işletmeler adına düzenlenen yetki belgelerinden 20 bin TL alınacak.
Özel hastane açma ruhsatnameleri ile laboratuvarlara ait ruhsatnameler de her yıl için alınacak. Laboratuvarlara ait ruhsatnameler arasına özel gıda kontrol laboratuvarlarına verilen kuruluş izin belgeleri de eklenecek. Ayakta teşhis ve tedavi yapılan özel sağlık kuruluşlarına ait ruhsatnameler kapsamında her yıl için muayenehane uygunluk belgesi 20 bin TL, özel poliklinik ruhsatnamesi 30 bin TL, özel tıp merkezi ruhsatnamesi 50 bin TL olacak. Ağız ve diş sağlığı hizmeti sunulan özel sağlık kuruluşlarına ait ruhsatnameler çerçevesinde ise her yıl için alınacak bedel, ağız ve diş sağlığı muayenehanelerinden 20 bin TL, ağız ve diş sağlığı polikliniklerinden 30 bin TL, ağız ve diş sağlığı merkezlerinden 40 bin TL, ağız ve diş sağlığı hastanelerinden 40 bin TL olacak.
Bu harçlar, büyükşehir belediyesi olan illerde, bir önceki takvim yılının son günü itibarıyla TÜİK tarafından yayımlanmış son verilere göre nüfusu 30 bini geçmeyen ilçeler hariç olmak üzere, bir kat artırımlı uygulanacak. Turizm müessese belgeleri kapsamında birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü sınıf turizm müessesesi işletme belgelerine ödenen harçlar da yıllık alınacak. Hayvanların muayene edildiği, hastalıklarının teşhis ve tedavilerinin yapıldığı muayenehane ve poliklinikler ile hastanelere verilen ruhsatnameler kapsamında alınacak harç bedeli, her yıl için veteriner hekim muayenehane ruhsatı 10 bin TL, veteriner hekim poliklinik ruhsatı 20 bin TL, hayvan hastanesi ruhsatı 40 bin TL olarak uygulanacak.
Harç bedeli, kıymetli maden rafinerileri kuruluş izin belgeleri 7 milyon 500 bin TL, kıymetli maden rafinerileri faaliyet izin belgeleri her yıl için 7 milyon 500 bin TL, kıymetli madenler aracı kurum ve kuruluşları faaliyet izin belgeleri her yıl için 5 milyon TL olacak.
Hava yolu ve genel havacılık işletme ruhsat harçları da düzenleniyor. Buna göre, her yıl için alınacak harç bedeli, tarifeli ve tarifesiz seferlerle yolcu ve yük taşımacılığı yapacak hava yolu işletmelerine verilen ruhsatlarda 2 milyon TL, sadece tarifesiz seferlerle yolcu ve yük taşımacılığı yapacak hava yolu işletmelerine verilen ruhsatlarda 1 milyon 500 bin TL, tarifeli ve tarifesiz seferlerle sadece yük taşımacılığı yapacak hava yolu işletmelerine verilen ruhsatlarda 1 milyon TL, hava taksi işletmesi ruhsat harcında 500 bin TL, genel havacılık işletme ruhsatında 100 bin TL olarak uygulanacak. (2)
Bireysel Emeklilik Sistemine (BES) devletin katkısı değişiyor
Sistemin etkinliğini artırmak için BES’teki devlet katkısı oranını artırma veya azaltma yetkisi Cumhurbaşkanına veriliyor. (Madde 16- Yürürlük Tarihi: Kanun Yayım Tarihi). Teklifle, Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu’na göre, işveren tarafından ödenenler hariç Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı katılımcılar ile Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun ilgili hükmü kapsamındaki katılımcılar adına bireysel emeklilik hesabına ödenen katkı paylarının %30’una karşılık gelen tutar, şirketler tarafından emeklilik gözetim merkezine iletilen bilgiler esas alınarak devlet katkısı olarak emeklilik gözetim merkezince hesaplanacak. Teklifle Cumhurbaşkanı’na, bu oranı %50’sine kadar artırma, sıfıra kadar indirme yetkisi veriliyor.
Ek borçlanma yetkisi veriliyor
Deprem harcamaları ve 2025 bütçesinden kaynaklanan artan finansman ihtiyacını karşılamak amacıyla, Hazine’nin 2025 yılı borçlanma limitine 595 milyar TL ek borçlanma yetkisi veriliyor. (Madde 17- Yürürlük Tarihi: Kanun Yayım Tarihi).
Öngörülen SGK düzenlemeleri
Teklifte ayrıca, sigorta prim tahsilatlarını artırmak amacıyla, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda yapılması öngörülen bazı düzenlemeler yer alıyor:
▪İmalat dışı sektörlerde işverenlere sağlanan Hazine prim teşvikleri azaltılırken, genç girişimci prim desteği tamamen kaldırılıyor. (Madde 20- Yürürlük Tarihi: 2026 Yılı Ocak Ayı Başında). (Daha önce 4 puanlık indirim 5 puan olarak uygulanmaktaydı). Ayrıca genç girişimcilere bir yıl süreyle sağlanan prim desteği sonlandırılıyor.
▪Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları işveren prim oranları %11’den %12’ye yükseltiliyor.
▪Kısmi süreli çalışanlar ve ev hizmetleri gibi bazı grupların MYÖ sigorta prim oranı yükseltiliyor. İsteğe bağlı sigorta, tarım işçileri, kısmi süreli çalışanlar ve ev hizmetlerinde 10 günden az çalışanların malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim oranları %20’den %21’e çıkarılıyor. (Madde 19- Yürürlük Tarihi: 2026 Yılı Ocak Ayı Başında).
▪5510 sayılı Kanunun 82’nci maddesinde yapılan değişiklikle, prime esas günlük kazanç üst sınırı asgari ücretin 7,5 katından 9 katına çıkarılıyor.
▪Emeklilik prim oranının işveren hissesi 1 puan artırılıyor.
▪Sigortalılar arasında eşitliği sağlamak gerekçesiyle askerlik hizmetinin borçlanma prim oranı %32’den %45’e çıkarılıyor. (Madde 33- Yürürlük Tarihi: 01.01.2026).
▪Bağ-Kur primlerinin ödenmemesi nedeniyle durdurulan sigortalılık sürelerinin ihya prim oranının %45 olarak belirleniyor. Kanun teklifiyle Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda değişikliğe gidilerek durdurulan sigortalılık süresinin ihya maliyetinin, yasal süresinde ödenen prim maliyetinden yüksek tutularak sigortalıların primlerini yasal süresinde ödeme alışkanlığının artırılması ve prim tutarlarını zamanında ödeyen sigortalıların dezavantajlı duruma düşmemeleri amaçlanıyor. Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu hükümleri uygulanan sigortalılar için de borçlanma prim oranları %45 olarak alınarak sigortalılar arasında eşitlik sağlanması hedefleniyor.
*Gelir ve aylık bağlanmış olanlarda prim borçlarının gelir ve aylıklarından kesilmesi sağlanıyor.
Sosyal Güvenlik Kurumundan gelir veya aylık alanların, genel sağlık sigortası primi dâhil olmak üzere prim ve prime ilişkin borçlarının, kendilerine veya hak sahiplerine bağlanan gelir veya aylıklardan %25 oranını geçmemek üzere kesinti yapılarak tahsil edilmesi düzenleniyor. (Madde 22- Yürürlük Tarihi: 01.01.2026). Bunun emeklilerin durumlarını daha da güçleştireceği çok açık.
Vergi kaybına neden olacak düzenlemeler
Katma Değer Vergisi Kanunu’nda yapılan düzenlemeye göre, yatırım izleme ve koordinasyon başkanlıklarının mülkiyetindeki taşınmazların satışı suretiyle gerçekleşen devir ve teslimler KDV’den istisna tutulacak.
UEFA organizasyonlarında Türkiye’de kazanç elde eden yabancı takımlar ile Organizasyonda görevli tüzel kişilerin kazançları Gelir ve Kurumlar Vergisinden muaf tutulacak.
Sonuç ve değerlendirme
Her ne kadar kanun teklifinin gerekçesinde öngörülen düzenlemelerin; vergi dışında kalan alanların kapsama alınması, bazı istisnaların kaldırılması, kayıt dışılıkla etkin mücadele edilmesi ve vergi adaletinin güçlendirilmesi amacıyla yapıldığı ileri sürülse de düzenlemelerin asıl olarak fiskal amaçlı yani yeni gelir yaratmak amaçlı olduğu anlaşılıyor.
Bu amaçla, vergi oranları artırılmaksızın, sırasıyla bazı meslek gruplarına “ruhsat harcı” adı altında yeni vergiler getiriliyor. Yani vergi tabanı genişletiliyor. Bazı istisnaların kaldırılması ise matrah genişletme amacıyla yapılıyor. Gayrimenkul satışlarında piyasa fiyatının altında bedel bildirilmesinin vergi ile cezalandırılması ise kayıt dışılıkla mücadele olarak ele alınabilir.
Diğer yandan bu düzenlemelerin vergilemede adaleti sağlamaya yönelik olduğu söylenemez. Öncelikle fonlara sağlanan istisna kaldırılırken, konut kiralarından elde edilen gelirin vergilendirilmesinde sağlanan istisna daraltılıyor. Bu alt-orta sınıfta yer alanların vergi yükü artacak demektir.
Kaldı ki istisnalar daraltılsa da toplamda istisna, muafiyet ve indirimlerden oluşan ve büyük bir kısmı sermaye kesimince kullanılan “vergi harcamaları” adı verilen teşviklerin boyutu 2026 yılında 3 trilyon TL’den 3,600 milyar TL’ye yükseltiliyor.
Hepsinden önemlisi vergi adaletini bozan dolaylı vergilerin ağırlığı azaltılmıyor. Oysa toplam vergi sistemi içinde üçte iki oranında bir paya sahip olan KDV, ÖTV ve harçlar gibi vergi ve benzerleri son derece adaletsizdir. Zira düşük gelirliler tarafından daha ağır hissedilir.
Dahası yüksek enflasyon zamanlarında mal ve hizmetlerin fiyatları arttığında bu vergiler de otomatik olarak arttığından halk enflasyon altında dolaylı vergiler tarafından bir kez daha ezilir. Ancak halkımız fiyatlardaki bu artışın bir kısmının vergi artışından kaynaklandığını bilmediğinden yani mali anestezi etkisi altında tepkisiz kalıyor.
Diğer yandan dolaysız vergilerin başında gelen Gelir Vergisi’nin tarife yapısı ve uygulanan vergileme usulü nedeniyle emekçiler yılın daha ilk çeyreğinden itibaren bir üst vergi dilimine giriyor.
Bu teklifte bu durumu ortadan kaldırmaya yönelik (dik artan oranlı bir tarife düzenlemesi ve verginin hesaplanma yönteminin değiştirilmesi gibi) düzenlemeler mevcut değil. Oysa on milyonlarca ücretli emekçinin beklentisi tam da bu düzenlemelerin artık hayata geçirilmesidir.
Keza vergi düzenlemelerinde çok zenginlerden alınabilecek bir servet vergisinden hiç söz edilmiyor.
Son olarak, yapılacak vergi düzenlemelerini kamu harcama reformu ile birlikte düşünmek gerekir. Devlet başta lüks nitelikte ve ekonomik olarak verimsiz, israf niteliğindeki faiz ve güvenlik-otoriterleşme harcamalarını kısmadığı sürece yani kamu harcamalarının dağılımında bir adalet sağlanmadığı sürece vergi düzenlemesi ne kadar gelir yaratıcı olursa olsun toplumsal bir fayda sağlamayacaktır.
Dip notlar:
- https://www.odatv.com/guncel/200-milyar-liralik-yeni-vergi (22 Ekim 2025).
- Vergiye Yönelik Düzenlemeleri İçeren Kanun Teklifi – Açıklamalar, com.tr (17 Ekim 2025).
