2015 yılından beri yasağın sürdüğü Sur’daki yıkıma duyarsız kalmakla eleştirilen UNESCO, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan değerlendirme raporları isterken, bakanlık yıllar sonra Sur’a inceleme heyeti gönderdi
Kentsel Sit Alanı ve UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’nde yer alan Diyarbakır’ın tarihi Sur ilçesinde, Cevatpaşa, Fatihpaşa, Dabanoğlu, Hasırlı, Cemal Yılmaz ve Savaş mahallelerinde 2 Aralık 2015’te ilan edilen sokağa çıkma yasağı halen sürüyor. 2015 yılından bu yana yasak, yıkım ve yapılaşmanın sürdüğü Sur için UNESCO, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan Kültürel Mirası Etki Değerlendirme ve Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) raporlarını istedi.
Rapor talep edildi
Mezopotamya Ajansı’ndan Lezgin Botan’ın haberine göre, Sur’da yapılan yıkıma karşı duyarsız olduğu gerekçesiyle birçok kez eleştirilen UNESCO, yaşanılanlardan 4 yıl sonra internet sitesinde yayınladığı raporda, tarihi ilçedeki yapılaşmayı eleştirdi. Türkiye’nin bölgedeki yapılaşma ile ilgili bilgi vermediğini belirtilen raporda, Sur’daki çalışmaların durdurulması çağrısı yaptı. UNESCO’nun “Yeniden yapılanma çalışmasının, misyon gerçekleşmeden ve Çevresel Etki Değerlendirmesi yapılmadan tüm projeler için Danışma Organları tarafından gözden geçirilmek üzere sunulmasından dolayı pişmanlık duyduğunu not eder” ifadesine yer verilen raporda, ayrıca Türkiye’nin şimdiye kadar inceleme izni vermediği Reaktif İzleme Misyonu’nun davet edilmesi istendi. Yayımlanan bu rapordan sonra UNESCO Türkiye Komitesi, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan bağımsız bir heyet tarafından Sur ve Hevsel Bahçelerinde gözlem yaparak rapor hazırlamalarını talep etti.
Akademisyen heyeti Diyarbakır’a gönderildi
Bakanlık bunun üzerine akademisyenlerden oluşan bir heyeti, Diyarbakır’a gönderdi. Son dört gündür Sur ve Hevsel Bahçelerinde inceleme yapan heyet, kentteki resmi kurumlarla bir dizi görüşmeler gerçekleştirdi. Heyetin gözlemlerinin ardından hazırlayacağı Kültürel Mirası Etki Değerlendirme ve ÇED raporlarının Bakanlık üzerinden UNESCO’ya sunulacağı öğrenildi. Kente gelecek olan UNESCO heyeti için bazı çalışmalar yapan Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nün, UNESCO’ya vermek üzere ayrı bir rapor hazırladığı kaydedildi. Nisan ayında Sur ilçesi ve Hevsel Bahçelerinde gözlem yapmak için Diyarbakır’a gelmeyi planlayan UNESCO heyeti, koronavirüs (Covid-19) salgınından dolayı bu ziyareti ileriki bir tarihe erteledi.
Mevzuat arayışı
Mart 2016’da Bakanlar Kurulu kararıyla riskli alan ilan edilerek, Sur ilçesinin yüzde 70’ine tekabül eden 6 bin 300 parsellik alan “acele kamulaştırma” kapsamına alındı. Kamulaştırma kararı, çatışmaların yaşanmadığı mahalleleri de kapsarken, yıkım ve inşaat Alipaşa ve Lalebey Mahallesi’nde de başlatıldı. Sur Koruma Amaçlı İmar Planı’nı değiştirerek, Kültürel Mirası Etki Değerlendirme raporunu hazırlamayan ve yine mülk sahiplerinin onayını almayan bakanlığın, 4 yıl aradan sonra yapılanları mevzuata uydurma arayışı içerisinde olduğu belirtildi.
