İklim krizi, orman kesimleri, maden ve petrol aramalarıyla sürdürülen ekolojik yıkım, Şirnex’in zengin su kaynaklarını kuruttu. Gabar, Cudî ve Besta bölgelerinde dereler, pınarlar ve göletler yok olurken; halk ‘Yaşadığımız en büyük susuzluk bu’ diyor
Yaşan iklim krizi ve orman kesimi ve maden aramaları başlata olmak üzere sürdürülen ekolojik tahribat, daha önce kuruduklarına tanık olunmayan birçok dere, pınar ve çeşmelerin kurumasına neden oldu. Son 5 yıldır Gabar, Cudî, Cilênimeja dağları ile Besta, Komato, Qaşuran bölgeleri başta olmak üzere korucular eliyle asker gözetiminde sürdürülen ekolojik tahribat, etkisini bir çok ilçenin su kaynaklarının kurumasıyla gösterdi. Su kaynakları açısından zengin olan kentte, en fazla su kaynaklarına sahip olan Elkê (Beytüşşebap) ve Qileban (Uludere) hattında birçok su kaynağı, Hezex (İdil) ve Silopiya (Silopi) da gölet ve dereler kurudu.
Yıllardır içinden geçen dereyle can bulan ve daha önce bölge sakinlerinin kurumasına tanık etmediği Qileban’ın Elemûn köyündeki dere, son 3 yıldır kurumuş durumda. Köylülerin serinlemek için kullandıkları dere, şimdilerde yalnızca taş ve çalılarla dolu kuru bir yatağa dönüştü. Aynı şekilde Orişê köyünün içinden geçen dere de kurudu. Köylüler, suyun önce mevsimsel azaldığını, ardından tamamen kuruduğunu belirtiyor. Silopiya ilçesinde Cudi Dağı’ndan başlayarak Dicle Nehri’yle birleşen Bazamir Deresi de kurudu. Yine Elkê’nin Hemkan köyü çevresindeki şelale ve dereler de kurumaya yüz tuttu. Bölge halkı bu durumu, ‘Yaşadığımız en büyük susuzluk’ olarak tanımlıyor. Yine Hezex’in can damarı niteliğinde olan 40 yıllık 2 İdil göleti kurudu, göletlerin kurumasıyla binlerce balık öldü. Ayrıca ilçede bu yıl buğday ve arpa tarlaları kururken, çiftçilerin verim beklentisi tamamen yok oldu. Tarım alanlarının büyük bölümü susuzluk nedeniyle zarar gördü, ürünlerde yüzde yüz kayıp yaşandı.
Su debisi yüzde 55,4 azaldı
Yine Şirnex’in en önemli içme suyu kaynaklarından Mijin’in debisi bir yılda yüzde 55,4 azaldı. 24 Temmuz 2025’te yapılan en son ölçümde, saniyede 148 litre akan kaynak, 12 gün sonra 66 litreye düştü. Şirnex Belediyesi, bu ciddi düşüşün temel nedenlerinin iklim değişikliği, kuraklık ve yer altı su seviyesindeki azalma olduğunu açıkladı. Yaz aylarında artan tüketimle birlikte risk daha da büyüyor. Yetkililer, içme suyunun bağ ve bahçelerde kullanılmaması, kaçak kullanımın önlenmesi ve bireysel tasarruf çağrısı yapıyor. Yine Cizîr, Silopiya ve Hezex belediyeleri de içme suyunda yaşanan yetersizliklerden ötürü halka suyu tasarruflu kullanmaları uyarısında bulunuyor.
Petrol talanı su kaynaklarını kurutuyor
Yine Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı’nın (TPAO) Gabar Dağı’nda yürüttüğü yoğun petrol arama ve sondaj faaliyetleri sonucunda, Şêxreş, Dêra ve Bêlgir gibi çok sayıda köyde doğal su kaynakları ya kurudu ya da kullanılamaz hale geldi. Yine Cudî Dağı’ndan doğan ve geniş bir coğrafyadan geçtikten sonra Silopiya ilçesine kadar akan Nerdüş Deresi, bölgede bulunan kömür ocaklarından çıkan atık sular nedeniyle son 5 yıldır kirletiliyor ve su seviyesi günden güne azalıyor.
DSİ bir adım atmıyor
Şırnak Tarım ve Orman İl Müdürlüğü 2024’de bölgede bulunan bazı dere ve nehirlerden numune alıp su kalitesini analiz etti. Aynı dönemde Devlet Su İşleri (DSİ) dere yataklarına taş duvar örüp, menfezler inşa ettiğini açıklasa da bölge halkı bu çalışmaları ‘simgesel ve göstermelik’ buluyor. Doğa savunucuları ve köylüler, asıl meselenin doğanın politik bir hedef haline getirilmesi olduğunu vurguluyor. Barajlar, Hidroelektrik Santralli projeleri, orman yangınları, yayla yasakları ve maden aramaları Şirnex’teki tüm ekolojik dengeyi alt üst etmiş durumda. Cudi, Gabar ve Besta üçgeninde binlerce hektarlık ormanlarda başlatılan ağaç kesimi ile yok edildi. Yaşanan tahribat kendilerini su kaynaklarının kurumasında gösterdi.
Haber: Zeynep Durgut / MA
